Ο αγαπημένος γραφίστας των ροκ καλλιτεχνών Τσακ Σπέρι μιλάει στην «Κ» για τις εμπειρίες του
Συνέντευξη στον Γιαννη Κολοβο
Κάπου μεταξύ γκαλερί και τέχνης του δρόμου, ο Τσακ Σπέρι φιλοτεχνεί αφίσες για ροκ καλλιτέχνες, όπως οι
U2, ο Τζον Λι Χούκερ, η Μαντόνα αλλά και οι MC5 ή οι
Tool. Ζώντας μεταξύ Σαν Φραντσίσκο και Μιλάνου, ο Σπέρι έκανε μια στάση στην Αθήνα για να συμμετάσχει στο Φεστιβάλ Κόμικς που οργάνωσε το περιοδικό Βαβέλ, την περασμένη εβδομάδα. Εκπρόσωπος της «άλλης Αμερικής», δηλώνει οργισμένος με την εξωτερική και εσωτερική πολιτική της κυβέρνησης Μπους. «Στην Ευρώπη μόλις λέω πως είμαι Αμερικανός χάνουν το χαμόγελό τους». Πώς μπορεί να χρησιμοποιήσει το χρώμα ο εικαστικός για να επιτεθεί στο μάτι του κοινού; Πώς σκέφτονται οι ιθύνοντες της μουσικής βιομηχανίας και πώς αποχαιρέτησαν τον μάνατζερ της Τζάνις Τζόπλιν οι παλιοί του φίλοι από τα σίξτις; Ο Τσακ Σπέρι γνωρίζει τα πράγματα εκ των έσω και δεν έχει αντίρρηση να μοιραστεί μαζί μας τις εμπειρίες του...
- Στη δεκαετία του '60, το αντιπολεμικό κίνημα μπόρεσε να σταματήσει τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Μπορεί σήμερα να πετύχει την αποχώρηση των Αμερικανών στρατιωτών από το Ιράκ;
- Στο Βιετνάμ, ο αμερικανικός στρατός στηριζόταν σε κληρωτούς και οι φοιτητές έτρεμαν μήπως τα φέρει έτσι η τύχη και βρεθούν στην κόλαση του πολέμου. Δεν συμβαίνει το ίδιο στις μέρες μας και ίσως έτσι εξηγούνται τα μειωμένα αντανακλαστικά του σημερινού φοιτητικού κινήματος. Βεβαίως, οξύνεται όλο και περισσότερο η πόλωση μεταξύ υπέρμαχων και ενάντιων του πολέμου. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ -παρότι στερείται πολιτικής κρίσης- έπαιξε σωστά το παιχνίδι: κρατάει τους πολίτες μακριά από το Ιράκ, στέλνοντας άντρες της Εθνοφυλακής, μια πλούσια, προς το παρόν, εφεδρεία. Γι' αυτό και μετά τον τυφώνα «Κατρίνα», δεν υπήρχαν αρκετοί εθνοφύλακες για να βοηθήσουν τους πληγέντες στη Νέα Ορλεάνη! Χρησιμοποιεί επίσης μισθοφόρους για να κάνουν τις «βρώμικες δουλειές» στο Ιράκ. Αυτή η τάση της άκρατης ιδιωτικοποίησης ξεκίνησε από τον στρατό και σήμερα έχει αλώσει σημαντικούς τομείς: υγεία, παιδεία, κοινωνική πρόνοια. Εδώ βρίσκεται το πραγματικό πρόβλημα. Πώς μπορεί το σχολείο, το νοσοκομείο και η αστυνόμευση να λειτουργήσουν με καθαρά κριτήρια κέρδους; Στις ΗΠΑ, ένα διόλου ευκαταφρόνητο μέρος των εργαζομένων είναι ανασφάλιστοι, ενώ οι εταιρείες περικόπτουν επιδόματα που παλαιότερα παρείχαν. Αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση αλληθωρίζει προς το σύστημα των ΗΠΑ, κρατώντας βεβαίως και τα προσχήματα.
Ο μάνατζερ της Τζάνις Τζόπλιν
- Κατά τη γνώμη μου σας έχουν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό οι σχεδιαστές της ψυχεδελικής σκηνής της δεκαετίας του '60, όπως ο Ρικ Γκρίφιν.
- Η «μεγάλη πεντάδα» των Ρ. Γκρίφιν, Β. Μοσκόσο, Α. Κέλι, Σ. Μάους, Π. Μαξ, καθώς κι ο Γκ. Γκρίμσαου ήταν οι δάσκαλοι εμού και του συνεργάτη μου, Ρον Ντόνοβαν. Πίσω από αυτούς τους καλλιτέχνες βρισκόταν ο μάνατζερ της Τζάνις Τζόπλιν, Τσετ Χελμς. Εκείνος τους παρακίνησε να σχεδιάσουν αφίσες για συναυλίες και τους τροφοδοτούσε με παραγγελίες. Εκείνος δημιούργησε το ψυχεδελικό στυλ. Η φιλενάδα μου ήταν γραμματέας του κι έτσι τον γνώρισα και κάναμε παρέα. Τον έβαζα να μου διηγηθεί ιστορίες με τον Χέντριξ και την Τζόπλιν! Κάποια μέρα του έδειξα μερικά πόστερ που είχα σχεδιάσει και του άρεσαν. Πέθανε το περασμένο Καλοκαίρι. Σύμφωνα με τη διαθήκη του, τις αφίσες της συναυλίας έπρεπε να σχεδιάσουν οι παλιοί γνωστοί από τα σίξτις κι απ' τους νεότερους, εγώ, ο Ντόνοβαν και ο Κρις Σο. Ηταν μεγάλη τιμή για μας που είχαμε προέλθει από τη σκηνή του πανκ!
- Της οποίας όμως οι σχεδιαστές προτιμούσαν το σκληρό ασπρόμαυρο στυλ, σε αντίθεση με εσάς που χρησιμοποιείτε μια έντονη και πλούσια χρωματική παλέτα.
- Κι εγώ με ασπρόμαυρες φωτοτυπημένες αφίσες, γκράφιτι και στένσιλ ξεκίνησα, ένιωσα όμως σύντομα πως το χρώμα με απελευθερώνει. Πίστεψα πως το πανκ θα μπορούσε να εκφραστεί με ψυχεδελικά εργαλεία. Οι χίπις χρησιμοποιούσαν το χρώμα ως εφέ για να επιτεθούν στο μάτι: κόκκινο σε μπλε, πράσινο σε πορτοκαλί. Αυτοί οι συνδυασμοί μου είχαν φανεί... πιο πανκ και από το ίδιο το πανκ!
Αυτοσαρκασμός της Αμερικής
- Οι ήρωές σας προέρχονται από τα... σκουπίδια του αμερικανικού ονείρου...
- Οι πανκ, τα περιθωριακά συγκροτήματα και οι κατσέρ με τις αστείες μάσκες αποτελούν τον αυτοσαρκασμό της Αμερικής. Αντλώ εικόνες από ταινίες β΄ διαλογής, σκανδαλοθηρικά περιοδικά, εξώφυλλα φτηνών αστυνομικών βιβλίων, το φιλμ νουάρ.
- Πολύ μεταμοντέρνο αυτό!
- Αν μεταμοντερνισμός είναι η υφαρπαγή παλαιότερων προτύπων, πρέπει να θυμηθούμε πως στην τέχνη, πάντοτε το νέο στηριζόταν στη μετατροπή του παλαιού: ο Μιχαήλ Αγγελος άντλησε πρότυπα από την αρχαιότητα και τα τοποθέτησε σε χριστιανικό πλαίσιο.
- Δημιουργήσατε κι ένα δεύτερο ατελιέ, τη «Firehouse Europe», στο Μιλάνο. Βρίσκετε διαφορές στη σύγχρονη κουλτούρα Ευρώπης και Αμερικής;
- Τα μουσικά συγκροτήματα που περιοδεύουν σε όλο τον κόσμο δημιουργούν μια ομογενοποιημένη μουσική κουλτούρα. Οι αφίσες μου είναι εύκολα αναγνωρίσιμες από το ευρωπαϊκό κοινό, γιατί αναφέρονται σε αυτά ακριβώς τα συγκροτήματα. Η διαφορά μεταξύ Ευρωπαίων και Αμερικανών έγκειται στον τρόπο που αντιδρούν στα κοινά τους, πλέον, βιώματα. Η Firehouse Europe παίζει τον ρόλο κόμβου που θα μας επιτρέψει να δουλέψουμε για Ευρωπαίους καλλιτέχνες ή για συμπατριώτες μας που περιοδεύουν στη Γηραιά.
Ενάντια στο σύστημα
- Ο Ρέιμοντ Πέτιμπον ξεκίνησε σχεδιάζοντας εξώφυλλα για πανκ δίσκους και σήμερα εκθέτει σε μεγάλες γκαλερί και γνωστά μουσεία μοντέρνας τέχνης. Πώς αντιμετωπίζετε μια τέτοια προοπτική;
- Αυτή ήταν η εξελικτική πορεία του Πέτιμπον και δεν της βρίσκω κάτι μεμπτό. Το συγκρότημα του αδερφού του, οι Black Flag των οποίων τα εξώφυλλα φιλοτεχνούσε, διέλυσε και εκείνος αναζήτησε νέους δρόμους έκφρασης, ωθώντας ταυτόχρονα το πανκ σε μια μεγαλύτερη αρένα. Και παραμένει το ίδιο οργισμένος! Δεν μας αφομοίωσε το σύστημα, εμείς, μεγαλώνοντας, διαμορφώσαμε ένα μικρό του μέρος. Πριν από χρόνια, μας προσέγγισε η αλυσίδα δισκοπωλείων «Βέρτζιν» και μας ανέθεσε τη δημιουργία μιας αφίσας την οποία σχεδιάσαμε, έτσι ώστε να την απορρίψουν. Το θέμα ήταν τα εγκαίνια ενός δισκοπωλείου στο Λόουερ Ιστ Σάιντ, δίπλα ακριβώς σε μια κατάληψη στέγης. Σχεδιάσαμε λοιπόν έναν πανκ ο οποίος έφερε στο μπουφάν του το σύνθημα «Καταστρέψτε!». Κάτω μπήκε το λογότυπο των δισκάδικων με αποτέλεσμα να διαβάζεται και σαν προτροπή για καταστροφή του μαγαζιού. Κι όμως τους άρεσε τόσο που το έκαναν τεράστιο πόστερ και συνέχισαν να μας αναθέτουν δουλειές για τα επόμενα τρία χρόνια!
Με όπλο την ειρωνεία και τον σαρκασμό
Γεννήθηκε στο Ντέιτον του Οχάιο το 1962. Σπούδασε δημοσιογραφία και Καλές Τέχνες στο Πανεπιστήμιο του Μιζούρι, αλλά τον κέρδισε το σχέδιο. Το 1985 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και μαζί με τους Ερικ Ντρούκερ και Σεθ Τομπόκμαν, ξεκίνησαν την έκδοση του «World War III Illustrated» το οποίο ακόμα και σήμερα θεωρείται κάτι σαν «βίβλος» του αντιπολεμικού κινήματος. Το 1989 μετέφερε την έδρα του στο Σαν Φραντσίσκο και μαζί με τον Ρον Ντόνοβαν ξεκίνησαν το ατελιέ «Firehouse». Το δίδυμο Σπέρι-Ντόνοβαν έχει φιλοτεχνήσει πάνω από 500 αφίσες ροκ συναυλιών, συγκροτημάτων και τραγουδιστών. Με όπλο την ειρωνεία, τον σαρκασμό και την πλούσια χρωματική παλέτα επιτίθενται στον αμερικανικό συντηρητισμό, αλλά και τη μουσική βιομηχανία, την ίδια που τους προσφέρει εργασία! Στα πόστερ τους -που πλέον εκτίθενται σαν έργα τέχνης- παρατίθενται αναγνωρίσιμες μορφές που ρετουσάρονται έτσι ώστε να δημιουργούν ένα νέο μήνυμα.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 22/10
