Χωρίς να σχολιάσω τον τίτλο του topic θεωρώντας ότι είναι απλά χιουμοριστική η χρήση αγγλικών εκφράσεων από κάποιον που μας προτρέπει να ξαναμάθουμε την ελληνική γλώσσα, θα επισημάνω, πρώτον, ότι το θέμα έχει ξανασυζητηθεί
εδώ και, δεύτερον, ότι πριν να χαρούν κάποιοι θα έπρεπε να ξέρουν πως πρόκειται για (ιντερνετική και όχι μόνο) απάτη (hoax) που αναπαράγεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια αλλά ευτυχώς έχει αποδειχθεί από αρκετούς η αντιεπιστημονικότητα και η απόλυτη ασχετίλα του κειμένου. Στο topic όπου παρέπεμψα παρέθεσα μια τέτοια κριτική του κειμένου. Εδώ θα παραθέσω μια άλλη από μια καταπληκτική
ιστοσελίδα για την ελληνική γλώσσα και τη μετάφραση του γλωσσολόγου και πολύ καλού μεταφραστή Νίκου Σαραντάκου:
"Και πάλι για το Λερναίο κείμενο περί ελληνικής γλώσσας
Στο προηγούμενο τεύχος του Φιστικιού, ο Δημήτρης Σαραντάκος σχολίασε ένα κείμενο που κυκλοφορεί κατά καιρούς ευρέως αλλά ανώνυμα στο Διαδίκτυο, για το ηλεκτρονικό πρόγραμμα εκμαθήσεως της ελληνικής "Hellenic Quest". Επειδή πρόκειται για θέμα που τυχαίνει να το γνωρίζω καλά, θα αφιερώσω το σημερινό σημείωμα σε περισσότερες διευκρινίσεις πάνω στο διάσημο αυτό κείμενο.
Η ιστορία του κειμένου
Το κείμενο αυτό εγώ το είχα παλιότερα σε φιλικές συζητήσεις ονομάσει "Λερναίο", επειδή όσο κι αν το ανασκευάζει κανείς όλο και ξεφυτρώνει ξανά, είτε αυτούσιο είτε σε παραλλαγές, σε άλλες ιστοσελίδες ή διαδίδεται σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, το κείμενο αυτό αρχικά είχε τον τίτλο "Ελληνικά – γλώσσα άνευ ορίων" και υπογραφόταν από την κ. Εύα-Χριστίνα Γεωργαλά, πρέπει δε να γράφτηκε περί το 1999. Αρχικά το κείμενο της κ. Γεωργαλά δημοσιεύτηκε σε διάφορα μάλλον άγνωστα έντυπα (το περιοδικό Κατασκευή), αλλά με τον καιρό έφτασε στην έγκριτη εφημερίδα Μεσόγειος (τη μεγαλύτερη της Κρήτης) στις 25.2.2000, στη δικτυακή πύλη in.gr. Στο κείμενο αυτό
είχα αναφερθεί παρεμπιπτόντως στο σημείωμά μου για τον "Μύθο των 70 εκατομμυρίων λέξεων" που δημοσιεύτηκε στο Φιστίκι το 2002. Με τον καιρό, το κείμενο έγινε γνωστό και ανασκευάστηκαν, εκτενώς και πειστικά, όλες οι αραδιαστές ανακρίβειες και τα χοντρά ψέματα που περιέχει, αλλά η ανασκευή αυτή περιορίστηκε κυρίως στους μυημένους του Διαδικτύου και όχι στους περιστασιακούς χρήστες του. Σαν αποτέλεσμα, όσο κι αν το κείμενο για το Hellenic Quest έχει απαξιωθεί εντελώς σε ορισμένους κύκλους, υπάρχουν άλλοι που το πληροφορούνται μόλις τώρα, και πολλοί το πιστεύουν. Χαρακτηριστικά, το κείμενο αυτό αναδημοσιεύτηκε στο ενημερωτικό δελτίο του Τ.Ε.Ε. το 2003, αλλά και στο δελτίο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, ενώ φιλοξενείται στις ιστοσελίδες της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσιγκτον (!) Στις αρχές του 2006, ενέσκηψε ένας ακόμα κύκλος διάδοσης του Λερναίου κειμένου σε μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Κι αν ο εκδότης του Φιστικιού, παρ' όλο που δεν γνώριζε την προϊστορία του κειμένου, εξέφρασε στο προηγούμενο τεύχος την εντονότατη δυσπιστία του και δίκαια μίλησε για φύκια και μεταξωτές κορδέλες, (είναι άλλωστε δεδηλωμένος οπαδός του αρχαίου ρητού Νάφε και μέμνασο απιστείν), άλλοι στάθηκαν πιο εύπιστοι. Έτσι, ο γνωστός στιχουργός και χρονογράφος
Δημήτρης Ιατρόπουλος κατάπιε αμάσητη την απάτη και παρουσίασε πανηγυρικά την είδηση στο Έθνος της 10.4.2006 (Βέβαια, αν κρίνουμε από τον τίτλο του άρθρου του, που τον έβαλε ο ίδιος, "Κυρίαρχη γλώσσα του πλανήτη η ελληνική", δεν θα ήθελε και πολύ σπρώξιμο για να χάψει το παραμύθι).
Περιαστικός μύθος
Έτσι, με εφτά περίπου χρόνια βεβαιωμένης ζωής, το κείμενο για το Hellenic Quest μπορεί να θεωρηθεί ο μακροβιότερος ελληνικός περιαστικός μύθος (με τον όρο αυτό αποδίδεται ο αγγλικός νεολογισμός
Urban legend, που σημαίνει τους διάφορους σύγχρονους μύθους που διαδίδονται στις μέρες μας κυρίως μέσω του Διαδικτύου). Όπως όλοι οι μύθοι, περιέχει ψήγματα αλήθειας, διανθισμένα με ανακρίβειες, γενικεύσεις, αλλά και ατόφια ψέματα.
Για παράδειγμα, ατόφιο ψέμα είναι ότι η Apple παράγει πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής που λέγεται Hellenic Quest. Στις μέρες μας, που "ουδέν κρυπτόν εις το Διαδίκτυον", για να παραφράσουμε την παλιά παροιμία, αν μια πασίγνωστη και πανίσχυρη εταιρεία του χώρου της πληροφορικής όπως η Apple αρχίσει την παραγωγή ενός προγράμματος, αυτό είναι εντελώς αδύνατο να μην αναφερθεί στις ιστοσελίδες της και στον ειδικό Τύπο. Κι όμως, αν δώσετε σε μια μηχανή αναζήτησης τις λέξεις "Hellenic quest" θα δείτε ότι όλες ανεξαιρέτως οι αναφορές στο ανύπαρκτο αυτό πρόγραμμα προέρχονται από αναδημοσιεύσεις του αρχικού κειμένου που δημοσίευσε και το Φιστίκι στο προηγούμενο τεύχος του. Καμιά αναφορά δεν υπάρχει από την ίδια την Apple, για τον απλούστατο λόγο ότι η Apple δεν έχει και ποτέ δεν είχε πρόγραμμα Hellenic Quest. Άλλωστε, ο Τζον Σκάλι (John Sculley), δηλώσεις του οποίου μεταφέρει το Λερναίο κείμενο, εδώ και πολλά χρόνια δεν είναι πρόεδρος της Apple! Ήταν πρόεδρος της εταιρείας αυτής έως το 1993, αλλά από τότε παραιτήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον Στιβ Τζομπς (Steve Jobs). Προφανώς η συγγραφέας του κειμένου δεν πληροφορήθηκε, τόσα χρόνια μετά, την αλλαγή ηγεσίας, ούτε οι αναμεταδότες του!
Για τις αοριστίες περί "ελληνικής, γλώσσας των υπολογιστών" απάντησε πειστικά ο Δημ. Σαραντάκος στο προηγούμενο τεύχος, οπότε δεν θα επαναλάβω τα ίδια εδώ. Ούτε θα επιμείνω σχετικά με το μύθευμα περί 90 εκατομμυρίων λεκτικών τύπων της ελληνικής, με το οποίο άλλωστε έχω ασχοληθεί εκτενώς σε παλιότερο τεύχος του Φιστικιού, το 2002.
Οι Βάσκοι ευρωβουλευτές
Αντίθετα, ίσως είναι σκόπιμο να σταθώ περισσότερο σε έναν άλλο μύθο του Λερναίου κειμένου, ότι "οι Ισπανοί ευρωβουλευτές ζήτησαν να καθιερωθεί η ελληνική γλώσσα ως η επίσημη της Ευρωπαϊκής Ένωσης", μια και ο μύθος αυτός επαναλαμβάνεται συχνά-πυκνά, και περιέχει έναν κόκκο αλήθειας.
Ποια είναι η αλήθεια; Η αλήθεια είναι ότι τρεις ή τέσσερις φορές, ένας Ισπανός (Βάσκος την καταγωγή) ευρωβουλευτής, όχι ο ίδιος κάθε φορά, έχει προωθήσει ατομικά προς ψήφιση στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ένα ψήφισμα, πάντοτε το ίδιο, με το οποίο τονίζεται η μεγάλη σημασία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Επειδή το περιεχόμενο του ψηφίσματος είναι σε γενικές γραμμές το ίδιο αλλά κάθε φορά ο ευρωβουλευτής αλλάζει, μπορούμε να υποθέσουμε ότι εμπνευστής της όλης προσπάθειας είναι κάποιο βασκικό φιλολογικό (και φιλελληνικό) σωματείο. Έτσι, το σχετικό ψήφισμα υπέβαλε το 1988 ο Βάσκος χριστιανοδημοκράτης βουλευτής Garikoetxea και το 1995 ο βουλευτής Imaz, ενώ το 1999 οι επίσης Βάσκοι βουλευτές Ortuondo και Knorr. Ίσως υπήρξε και μία ακόμα πρόταση πιο πρόσφατη. Όλες τις φορές πάντως, η πρόταση ψηφίσματος απορρίφθηκε ήδη από την αρμόδια επιτροπή του Κοινοβουλίου, δηλαδή από το πρώτο-πρώτο στάδιο. Ποτέ δεν έφτασε στο σημείο έστω να τεθεί σε ψηφοφορία στην Ολομέλεια, πολύ δε περισσότερο να εγκριθεί.
Τι λέει όμως η πρόταση ψηφίσματος; Αφού διατυπώσει ορισμένες γενικές παρατηρήσεις για την αξία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, η πρόταση ζητεί μόνο τα εξής (παραθέτω το αγγλικό κείμενο της πρότασης που υποβλήθηκε το 1995):
Calls on the Commission to draw up a study plan for classical Greek language and culture to ensure that they are at least taught at all levels of compulsory education in all Member States through the respective curriculums, and that Greek becomes the shared language of all cultured Europeans.
Με άλλα λόγια ζητείται από την Επιτροπή να καταρτίσει πρόγραμμα σπουδών ώστε να εξασφαλίσει ότι η κλασική ελληνική γλώσσα και ο πολιτισμός θα διδάσκονται τουλάχιστον σε όλα τα επίπεδα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης σε όλα τα κράτη μέλη, ώστε να γίνουν τα ελληνικά η κοινή γλώσσα όλων των καλλιεργημένων Ευρωπαίων. Υπενθυμίζω, ότι αυτά ζητήθηκαν από έναν ή δύο ευρωβουλευτές (επί συνόλου 626) και ότι απορρίφθηκαν μετά πολλών επαίνων. Και βέβαια υπάρχει μεγάλη απόσταση από την ευχή "να γίνουν τα ελληνικά κοινή γλώσσα των καλλιεργημένων Ευρωπαίων" έως την υποτιθέμενη "καθιέρωση" της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ως επίσημης! Και όχι απλώς ως επίσημης, αλλά ως μόνης επίσημης όπως φαίνεται να υπονοεί το Λερναίο κείμενο –αν και, βέβαια, τα νέα ελληνικά από την πρώτη μέρα της ένταξης της Ελλάδας στην τότε ΕΟΚ και τώρα ΕΕ έχουν καθεστώς επίσημης γλώσσας, σε ίση μοίρα με τις γλώσσες των άλλων κρατών μελών (όσο κι αν είναι γεγονός πως οι γλώσσες των μεγαλύτερων κρατών είναι "πιο ίσες" από τις άλλες).
Η νοηματική γλώσσα
Ο τελευταίος μύθος του Λερναίου κειμένου με τον οποίο θα ασχοληθούμε είναι η επιστημονικοφανής διάκριση μεταξύ "νοηματικών" και "σημειολογικών" γλωσσών. Υποστηρίζει δηλαδή το Λερναίο κείμενο ότι:
Tο ενδιαφέρον για την Eλληνική προέκυψε από την διαπίστωση των επιστημόνων πληροφορικής και υπολογιστών ότι οι H/Y προχωρημένης τεχνολογίας δέχονται ως "νοηματική" γλώσσα μόνον την Eλληνική. Όλες τις άλλες γλώσσες τις χαρακτήρισαν "σημειολογικές". "Nοηματική" είναι η γλώσσα στην οποία το "σημαίνον", δηλ. η λέξις και το "σημαινόμενον" δηλ. αυτό που η λέξις εκφράζει (πράγμα, ιδέα, κατάσταση), έχουν μεταξύ τους πραγματική πρωτογενή σχέση. Eνώ "σημειολογική" είναι η γλώσσα όπου αυθαιρέτως ορίζεται ότι το α' "πράγμα" (σημαινόμενον) εννοείται με το α' "σημείον" (σημαίνον). Mε άλλα λόγια, η Eλληνική είναι η μόνη γλώσσα της οποίας οι λέξεις έχουν "πρωτογένεια", ενώ σε όλες τις άλλες είναι "συμβατικές" - σημαίνουν κάτι απλώς επειδή έτσι συμφωνήθηκε μεταξύ εκείνων που την χρησιμοποιούν. Π.χ. στην Eλληνική ενθουσιασμός = εν Θεώ, γεωμετρία = γη + μετρώ, προφητεία = προ + φάω, άνθρωπος = αναθρών οπωπάς (= ο αρθρώνων λόγο). Έχουμε δηλαδή αιτιώδη σχέση μεταξύ λέξεως - πράγματος, πράγμα ανύπαρκτο στις άλλες γλώσσες.
Αν και χρησιμοποιείται επιστημονικοφανής ορολογία, στην πραγματικότητα το απόσπασμα αυτό είναι σκέτη αρλούμπα. Κατ' αρχάς, στη γλωσσολογία "νοηματική" γλώσσα είναι η γλώσσα των κωφών. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι στην ορολογία, βέβαια. Το Λερναίο κείμενο εδώ μπερδεύει την ετυμολογία με τη σημειολογία. Πράγματι, η λέξη γεωμετρία προέρχεται από το γη και το μετρώ, αλλά μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει ας πούμε στα γερμανικά, όπου η τηλεόραση λέγεται Fernsehen, από το Fern (μακριά) και το sehen (βλέπω); Μήπως το ίδιο δεν συμβαίνει έστω και στα αγγλικά όπου το window (παράθυρο) προέρχεται από το παλαιονορβηγικό vindauga όπου vind ο άνεμος (σημερινό αγγλικό wind) και auga το μάτι, "μάτι για τον άνεμο" δηλαδή; Όση "πρωτογένεια" έχουν τα ελληνικά, άλλη τόση έχουν και τα γερμανικά! Θα ήταν διαφορετική η ελληνική (ή όποια άλλη) γλώσσα αν υπήρχε "αιτιώδης σχέση" ανάμεσα σε απλές λέξεις/ρίζες και πράγματα, αν λόγου χάρη η λέξη γη συνδεόταν με κάποιο τρόπο με το πράγμα "γη" –αλλά αυτό, αν δεν σφάλλω, μόνο κάτι φανατικοί οπαδοί της λεξαριθμητικής το υποστηρίζουν, που κάνουν εκπομπές σε λαθρόβια κανάλια.
Με άλλα λόγια, και για να ολοκληρώσω διότι πολλά είπα, το κείμενο για το Hellenic Quest είναι μια αρμαθιά από χοντρά ψέματα και ανακρίβειες: κανένα πρόγραμμα δεν υπάρχει με το όνομα αυτό, καμιά σχέση δεν έχει η εταιρεία Apple με την εκμάθηση των ελληνικών, κανείς άγγλος επιχειρηματίας δεν προτρέπει τα στελέχη της εταιρείας του να μάθουν αρχαία, η καταγραμμένη αρχαία ελληνική γλώσσα δεν έχει 90 εκατομμύρια λεκτικούς τύπους αλλά κάπου ενάμισι εκατομμύριο, δεν έχει 6 εκατομμύρια λέξεις αλλά κάπου 150 χιλιάδες, η ελληνική γλώσσα δεν είναι νοηματική ούτε είναι μοναδική, η ελληνική γλώσσα δεν πρόκειται να γίνει γλώσσα των υπολογιστών νέας γενεάς, οι ισπανοί ευρωβουλευτές δεν ζήτησαν να καθιερωθεί η ελληνική ως η επίσημη γλώσσα της ΕΕ.
Ωστόσο, η ελληνική γλώσσα είναι πράγματι μια πολύ όμορφη και πολύ ενδιαφέρουσα γλώσσα με μακρότατη ιστορία, και η μεγαλύτερη τιμή που θα μπορούσαμε να της κάνουμε θα ήταν να τη χρησιμοποιούμε με καλαισθησία, ακρίβεια και φαντασία, χωρίς συμπλέγματα κατωτερότητας, νεοαττικισμούς και αμερικανιές, χωρίς εκζήτηση και διάθεση να ξεχωρίσουμε από την πλέμπα. [σημείωση του gazaka:η έμφαση δική μου] Αυτό άλλωστε προσπαθεί να κάνει και ο υπογράφων μέσα από τα σημειώματά του στο Φιστίκι."
Δε νομίζω να μένουν ιδιαίτερες αμφιβολίες για την έκταση της μπούρδας στο κείμενο περί Hellenic Quest. Για να μην υπάρξουν όμως περαιτέρω παρεξηγήσεις για τις προθέσεις όσων το απορρίπτουν, θα πρέπει να διαβαστεί με μεγάλη προσοχή η τελευταία παράγραφος του κειμένου του Νίκου Σαραντάκου.
Ένας απο τους λόγους που πρέπει να είμαστε πραγματικά υπερήφανοι, είναι ο πλούτος και η μαγεία της γλώσσας μας!!!
