Βυζαντινή Μουσική: Ψηλαφώντας.... (μέρος Β)

1. Όπως είδαμε οι χαρακτήρες ποσότητας που εξετάσαμε στο προηγούμενο άρθρο ανεβαίνουν και κατεβαίνουν το πολύ 4 φωνές. Αν όμως θέλουμε να ανέβουμε και να κατέβουμε υπερβατώς περισσότερες από 4 π.χ. 7 ή 12 φωνές, δηλαδή από τον Νη να πάμε π.χ. στον πάνω Νη αντίστοιχα ή στον πάνω Κε...τι θα κάνουμε....
Γι' αυτό λοιπόν έχουμε τους γάμους....!!
Παντρεύονται μεταξύ τους όσοι χαρακτήρες γνωρίζουμε και φτιάχνουν μέσω της συμπλοκής τους τους λεγόμενους σύνθετους χαρακτήρες ποσότητας που κάνουν αυτή τη δουλειά.
Και αυτοί είναι οι εξής:

Ας δούμε μια σχετική άσκηση που περιλαμβάνει και αυτούς:

Σημειώσεις:
Τα λόγια απο κάτω αντιστοιχούν ασφαλώς στις νότες. Όταν ψάλλουμε ασφαλώς δεν ψάλλουμε λέγοντας πα, βου, γα, δι....Λέμε το μέλος κανονικά, το οποίο ηχητικά αντιστοιχεί στις νότες που μαθαίνουμε.
Ας δούμε λοιπόν εμείς τις νότες.
Ποια είναι η νότα, στην οποία βρισκόμαστε ξεκινώντας το κομμάτι; Πώς την αναγνωρίζω;
Μα ασφαλώς από το μαρτυρικό σημείο. Είναι το μαρτυρικό σημείο του Νη, άρα βρισκόμαστε στον Νη.
Αυτό το σύμπλεγμα στη συνέχεια, μετά τη μαρτυρία του Νη, τι μου λέει να κάνω;
Πάω στον πίνακα παραπάνω με τους σύνθετους χαρακτήρες και το βρίσκω. Μου λέει να ανέβω 7 φωνές, ασφαλώς υπερβατώς. Άρα αφού η μαρτυρία μου λέει ότι είμαι στον Νη, προσθέτω και 7 φωνές..που πάω;
Στον άνω Νη. Άρα την πρώτη νότα μου (αυτήν δηλαδή που είναι πάνω από τη συλλαβή "Δο", θα την ονομάσω Νη και θα την εκτελέσω ως Νη (ως άνω Νη ασφαλώς).
Και συνεχίζω με τον τρόπο που ξέρω.
Η άσκηση θα εκτελείται ως προς τις νότες, ως εξής:

Νη Ζω Κε Δι Κε Ζω Κε Δι Δι Βου Δι Γα Βου Πα Νη, (Εδώ το σημείο που είναι μετά τον Νη, να μη σας απασχολεί προς το παρόν. Είναι ένας άλλος χαρακτήρας που ανήκει στην οικογένεια του Χρόνου. Είναι μια παύση)
Νη Βου (Προσοχή εδώ. Πρόκειται για σύμπλεγμα. Δείτε στον πίνακα παραπάνω με τους σύνθετους χαρακτήρες και θα το καταλάβετε. Το ολίγον με το κέντημα δίπλα του φτιάχνουν έναν σύνθετο χαρακτήρα ποσότητας που ανεβαίνει δύο φωνές υπερβατώς) Γα Δι Γα Βου Γα Δι ι ι ( Λοιπόν εδώ πέραν από το υφέν που είδαμε και πριν, υπάρχει άλλο ένα σημαδάκι πάνω από το ολίγον. Αυτό λέγεται κλάσμα και είναι χαρακτήρας χρόνου.Δε σας ενδιαφέρει ακόμα. Απλώς λέμε από τώρα ότι δίνει ένα χρόνο παραπάνω στη νότα πάνω ή κάτω από την οποία μπαίνει. Εδώ μπήκε πάνω στο ολίγον που αντιστοιχεί εν προκειμένω στον Δι, άρα δε θα πω απλώς Δι, αλλά Δι ι (το "τραβώ", δίνοντας του ένα χρόνο. Συν το υφέν με το ίσον που ακολουθεί...γι' αυτό λέω Δι ι ι),
Δι Δι Δι Κε Δι Δι Γα Βου Πα Γα Βου Πα α Νη η.


2. Γιατί υπάρχουν πολλοί χαρακτήρες που κάνουν την ίδια δουλειά; Ένας δεν έφτανε;
Π.χ. γιατί να υπάρχει και ολίγον και κεντήματα και πεταστή, αφού καθένας από τους τρεις κάνουν την ίδια δουλεια: ανεβαίνουν μία φωνή.
Η απάντηση εδώ βρίσκεται σε αυτό που αναφέραμε και στην αρχή, στο προηγούμενο άρθρο. Έχει σχέση με τον "χαρακτήρα" καθενός. Έτσι η πεταστή δεν ανεβαίνει απλώς αλλά απαιτεί και ένα τίναγμα, ένα "πέταγμα" της φωνής, το οποίο από εδώ είναι αδύνατο να σας εξηγήσω....
Το ολίγον πάλι ανεβαίνει μια φωνή πιο αποφασιστικά απ' ότι τα κεντήματα. Γι' αυτό το ολίγον χρησιμοποιείται στα ισχυρά μέρη του μέτρου και όχι στα ασθενή όπου χρησιμοποιούμε τα κεντήματα. Αυτά όπως θα παρατηρήσουμε δεν αντιστοιχούν σε συλλαβή αλλά συνεχίζουν μια προηγούμενη συλλαβή του μέλους.

Νεκταρία Καραντζή