Δημοτικό Τραγούδι

Γράφει ο ΦΑΙΔΩΝ ΑΛΚΙΝΟΟΣ (faidonalkinoos)
39 άρθρα στο MusicHeaven

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Ο λαός καλά γνωρίζει της ψυχής τα πάθη.

Ο επιστήμονας με την έρευνα, σημειώνει τα στοιχεία, καταγράφει τα στατιστικά και καταλήγει σε συμπεράσματα.

Ο λαός καλά γνωρίζει τι τον απασχολεί και τι τον καίει.

Ο τεχνοκράτης ορίζει πίνακες και καταλήγει, σε ψυχρούς αριθμούς, που αραδιάζει στα κατάστιχα.

Ο λαός καλά γνωρίζει την επιστήμη, την κάθε επιστήμη, αλλά δεν ξέρει τ’ όνομά της. Και μια από τις επιστήμες, που ο λαός μας έχει κατατροπώσει, σε βαθμό μεγάλο, είναι η ψυχολογία.

Ο λαός καλά γνωρίζει, τα των δημοσίων σχέσεων.

Σε εποχές, που τα μέσα επικοινωνίας ήσαν ανύπαρκτα, ελάχιστα ή αδύναμα, αυτός ο λαός ήταν, που κατάφερε επάξια, να μεταδίδει τα μηνύματά του. Και, ενώ ο επιστήμονας, με μετρήσεις και αναλύσεις, έφερνε στοιχεία του παρελθόντος στο φως, ο λαός ήταν εκείνος που σαν, από κάποια εφημερίδα, διαλαλούσε την κοινωνικότητά του, μέσα από τις αόρατες επιφυλλίδες που, τάχα, είχε δημιουργήσει.

Η χαρά, η λύπη, η ευτυχία, η δυστυχία, ο γάμος, η γέννηση, η ασθένεια, ο θάνατος, αιτίες, για τις οποίες σήμερα, σελίδες ειδικές στα έντυπα, ασχολούνται, για να μας ενημερώσουν. Χρόνια ο λαός όμως, εμείς οι ίδιοι δηλαδή, σε άλλες εποχές, που έλλειπαν τα μέσα αλλά πρόβαλλε τεράστιο το πρόβλημα της επικοινωνίας, και αυτής της ανάγκης του ανθρώπου να συνυπάρχει, να συμμετέχει, να ανακοινώνει, να εξωτερικεύει, ανακάλυψε το τραγούδι.

Από τη στιγμή της γέννησής τους, όλα τα όντα προσπαθούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους. Το κάθε ον ανάλογα με τα φωνητικά, κινητικά, νοητικά του χαρακτηριστικά. Ο άνθρωπος πιο σύνθετο στην ομιλία του και σαν πιο αναπτυγμένο ον, πολύ γρήγορα, από τους πρώτους άναρθρους πρωτόγονους λαρυγγισμούς, τις κάποιες αργότερα φυλετικές ιαχές –για να ξεχωρίζει η οικογένεια ή η φυλή-, τις ύστερες πολεμικές κραυγές, έφτασε επιτέλους και στην επικοινωνία της αγοράς. Αφού, μετά το κλείσιμο σε τρώγλες, σε σπηλιές, ήρθε πιο κοντά με τα ίδια αυτά τα άτομα, που όλη την υπόλοιπη ημέρα, ξεκινούσαν μαζί για τον αγώνα της επιβίωσης, έχοντας κατά νου να προστατευθούν και να προστατέψουν, τον ίδιο τους τον εαυτό αλλά και τον "άλλο" που βρισκότανε κοντά. Δίπλα τους. Χαϊδεύτηκαν, ακούμπησαν ο "ένας" τον "άλλον", ξεθάρρεψαν, και οι κραυγές μαλάκωσαν και γίνανε φωνές. Και μας διδάσκει η ιστορία, πως ο πρώτος έναρθρος λόγος, ήταν έμμετρος. Προσπαθώντας μάλλον να μιμηθεί τη φύση, τους ήχους της και τα ζώα της, τα πουλιά και το κάθε τι που συνυπήρχε, έφτασε γρήγορα – γρήγορα, ο πρωτόγονος ημιτελής άνθρωπος να μιλάει, να συνέρχεται, να συνευρίσκεται, να συνεταιρίζεται, να συγκατοικεί, να συναποφασίζει, να πολιτεύεται, και όλα αυτά τα έφτασε, με την αρχή ακόμα, του έμμετρου, έναρθρου λόγου του. Έφτασε να τραγουδάει. Γέννα και νανούρισμα, γάμος και τραγούδι, θάνατος και μοιρολόι. Πόλεμος και παιάνας, νίκη και επινίκιο, ήττα και χορικό.

Χρησμοί, μύθοι, παροιμίες, επιγράμματα, όλα, έχουν την καταγωγή τους στην προαιώνια ανάγκη του ανθρώπου, να μαρτυρά το συναίσθημά του και να το ανακοινώνει στους άλλους.

Έτσι κάπως, γεννήθηκε το δημοτικό τραγούδι. Και γεννήθηκε εδώ. Στην Ελλάδα. Κάτω από το βάρος μιας πολύ όμορφης και εύπλαστης γλώσσας, που "είναι πιο πλούσια από την Γερμανική, πιο ευλύγιστη από την Ιταλική, και πιο αρμονική από την Ισπανική, έχοντας την σαφήνεια της Γαλλικής, και που από τώρα μπορεί να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης." Όπως ακριβώς τα είχε γράψει ο FAURIEL ο γάλλος φιλόλογος, λίγο μετά από την επανάσταση του 1821. και να λάβουμε υπ’ όψη μας, πως αναφέρεται, στον γλωσσικό πλούτο της Νέας Ελληνικής, αυτής της γλώσσας δηλαδή, των Δημοτικών μας Τραγουδιών.

Τι είναι δημοτικό τραγούδι;

Ο ελληνικός λαός, χρησιμοποίησε τη γλώσσα του, τη σπουδαία του αυτή γλώσσα, όχι μόνο για τις καθημερινές του ανάγκες και συναλλαγές, αλλά και για να εξωτερικεύει, τις πιο εσώψυχες παρορμήσεις του και αυτά τα πάθη του ακόμη. Έτσι, στην ιστορία μας και στα τελευταία χίλια περίπου χρόνια, συναντάμε την περίφημη Βυζαντινή περίοδο, όπου εκτός όλων των άλλων, αναπτύσσονται και δύο, κυρίως, είδη ποίησης: η εκκλησιαστική και η δημοτική.

Με την πάροδο των ετών και κατά την Μεταβυζαντινή, κυρίως, εποχή, η δημοτική ποίηση αναπτύσσεται και απλώνεται. Παίρνοντας, ή, απλά μεταλαμπαδεύοντας, στοιχεία, από την αρχαία ελληνική ποίηση, απέδειξε, ο ίδιος ο λαός, πως ποτέ μα ποτέ, δεν πρόκειται να σκύψει το συναίσθημά του, ό,τι κι αν συμβαίνει γύρω του. Γέννησε έτσι ο λαός την τέχνη του, την νέα τέχνη του, που χωρίς μέσα τεχνικά, δίχως αυτού του δικαιώματος του συνέρχεσθαι, μέσα σε μια απέραντη σκλαβιά, όχι τόσο γεωγραφική, όσο ψυχική και πνευματική, γέννησε το Δημοτικό Τραγούδι. Που το ονόμασε ο ίδιος έτσι. Δημοτικό. Από την ανάγκη του να είναι Δήμος. Με πολιτικά δικαιώματα. Ύστερα μπορεί να είναι και λαός. Αλλά την αρχαία κατάκτησή του, να είναι Δήμος, δεν ανέχτηκε να του την αφαιρούν, να του την στερούν, να μην του την αναγνωρίζουν. Και τραγούδησε.

Από στόμα σε στόμα, διαδόθηκαν, σε όλους τους Έλληνες, τα τραγούδια που γεννήθηκαν σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Στην πρώτη περίοδο, αναπτύσσονται τα Ιστορικά και οι Διηγήσεις ή Παραλογές.

Όπως στην αρχαία Αίγυπτο τα ιερογλυφικά ποτέ δεν τα ’μαθε ο λαός, έτσι και στην πατρίδα μας ο λαός μας, δεν τα πήγε καλά με την λόγϊα και την εκκλησιαστική γλώσσα. Χρησιμοποίησε για τα τραγούδια του, τη γλώσσα που καθημερινά ασκούσε, τη γλώσσα που ήξερε να χρησιμοποιεί για να καλύπτει τις ασήμαντες αλλά και σημαντικές βιοτικές του ανάγκες. Συμβαίνει δε εδώ και το εξής αξιοπερίεργο: να επηρεαστούν από αυτή την τακτική του λαού και οι δημιουργοί του έντεχνου γραπτού λόγου.

Το Δημοτικό Τραγούδι μέσα απ’ τους αιώνες, άφησε τη σφραγίδα του, σε τέτοιο βαθμό, που ακόμα και σήμερα, παρ’ όλο τον "άλλο" τρόπο ζωής που διάγουμε, να μην μπορούμε να απαλλαχθούμε από τη δυναμική του. Παρ’ όλη την επιγραμματική περιγραφή και αναφορά, σε αυτό το χώρο που είναι περιορισμένος, θα μπορούσαμε επί ώρες και σε δεκάδες σελίδες να αναλύουμε αυτό που λέγεται Δημοτικό Τραγούδι. Κόβοντας απότομα την επικοινωνία μας με την περιγραφή, παραθέτω πιο κάτω ασχολίαστη μια στιγμή του λαού, μέσα από ένα τραγούδι που γράφηκε ή μάλλον τραγουδήθηκε, σίγουρα, πολύ πριν από το 1870, οπότε και το εκδίδει στο Παρίσι ο EMIL LEGRAND. Είναι το περίφημο "ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ": παρουσιάζεται σε φωτοτυπία, παρμένη από μικροφίλμ της προσωπικής μου συλλογής, από την Παριζιάνικη έκδοση του 1870 "COLLECTION DE MONUMENTS – No 8 – EMIL LEGRAND".

Στο ακόλουθο τραγούδι, με κάθε ομορφιά για την περιγραφή, μέσα σε (174) εκατόν εβδομήντα τέσσερις στίχους, εξιστορεί και παρουσιάζει με δημοσιογραφική ταχύτητα και απόλυτη περιεκτικότητα, την όλη κατάσταση της Ελλάδας, της Γραικίας,  από τη Ρούμελη μέχρι την Αθήνα, τον Μωριά  και όλα τα νησιά του Ιονίου και του Αρχιπελάγους, στην Κρήτη και την Αγια - Σοφιά. Με λίγα λόγια και μεστά, απαντά στην ερώτηση του ξένου, γιατί είναι πονεμένη, με όλη εκείνη τη θέρμη, που ο ποιητής …..από καρδιάς αναλύεται στην ποίησή του.

(αναδημοσίευση από το www.myspace.com/versongs)

Φαίδων Αλκίνοος
συγγραφέας - Ποιητής - Στιχουργός