Η Ελληνική Μουσική Κοινότητα από το 1997
Είναι απλά θέμα χρόνου για κάποιον που μαθαίνει μουσική, να αντιληφθεί τις ομοιότητες της με την ομιλία. Φωνή, χροιά, άρθρωση, έκφραση, τονισμοί, φράσεις, ιδέες, είναι κάποια από τα κοινά τους χαρακτηριστικά. Το πιο ιδιαίτερο όμως κοινό τους χαρακτηριστικό, είναι ο αυτοσχεδιασμός. Καθημερινά καθώς μιλάμε με άλλους ανθρώπους ουσιαστικά αυτοσχεδιάζουμε (άρα όλοι μπορούν να αυτοσχεδιάσουν). Θέλω να καταλήξω, ότι το να μάθουμε να αυτοσχεδιάζουμε στο ροκ, η μπλουζ, η τζαζ, μέταλ, κλπ, δεν έχει και πολύ μεγάλη διαφορά με το να μάθουμε μια ξένη γλώσσα.
Όπως ο δάσκαλος των αγγλικών στην τάξη, θα μιλήσει αγγλικά στους μαθητές με την σωστή προφορά, σύνταξή κλπ, έτσι και ο μουσικός δάσκαλος θα εκτελέσει σωστά τις μουσικές φράσεις, ώστε να μπορέσει ο μαθητής να αντιληφθεί και στις δύο περιπτώσεις, ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τα αγγλικά από τα ελληνικά, γαλλικά ή το μπλουζ από το ροκ, τη τζαζ, το μέταλ και να τα μιμηθεί.
Λέξεις με την κυριολεκτική έννοια δεν υπάρχουν στην μουσική. Στην θέση τους είναι τα licks, οποία είναι συνήθως 1,2 ή και 4 μέτρα μικρές φρασούλες, οι οποίες συνδέονται για να σχηματίσουν μεγαλύτερες και πιο ολοκληρωμένες φράσεις (προτάσεις), οι οποίες με την σειρά τους θα συνδεθούν με άλλες φράσεις (προτάσεις), μέχρι να ολοκληρωθεί το couple, το refrain, chorus (παράγραφοι). Το να μαθαίνουμε όσο το δυνατόν περισσότερα licks στο είδος μουσικής που μας ενδιαφέρει, μόνο καλό μπορεί να μας κάνει, ιδιαίτερα για τον αυτοσχεδιασμό μας αλλά και το αυτί μας. Μαθαίνοντας, δεν πειράζει η αντιγραφή των licks από άλλους μουσικούς (καλύτερους από μας), είναι προϋπόθεση, μιας και είναι αδύνατον να αρχίσει κάποιος με άλλο τρόπο. Για να καταφέρει κάποιος να φτιάξει τις δικές του φράσεις, πρέπει πρώτα να ακούσει και να παίξει φράσεις άλλων. Θυμηθείτε όταν μαθαίνατε μια ξένη γλώσσα που μαθαίνατε έτοιμες προτάσεις στην αρχή και αργότερα μελετώντας, μπορούσατε να φτιάξετε δικές προτάσεις. Επιπρόσθετα, όπως η σύνθεση μιας ομιλημένης πρότασης έχει κανόνες, έτσι και οι μουσικές φράσεις ακολουθούν κάποιους κανόνες . Κανόνες οι οποίοι διαφοροποιούνται από είδη σε είδη μουσικής και εν τέλει καθορίζουν και αποκρυσταλλώνουν το χρώμα και το ύφος τους (μουσικά ιδιώματα). Παράδειγμα, σε μουσική με βαριές παραμορφώσεις στον ήχο (πχ ροκ, μέταλ), τα τετράφωνα ακόρντα δεν ακούγονται καλά και ευνοούνται περισσότερο οι 5ες. Στην τζαζ που οι ήχοι είναι πιο καθαροί, τα τετράφωνα ακόρντα είναι προϋπόθεση, στα σόλα υπερισχύουν τα arpeggios από τις κλίμακες, έχει πιο σύνθετες αντικαταστάσεις, ευνοούνται τα διαστήματα b5,#5, b9,#9 και επιβάλλεται η χρήση των guide notes.
Δυστυχώς η σωστή εκμάθηση των licks είναι αρκετά δύσκολη υπόθεση. Η δυσκολία αυξάνεται αισθητά στην κιθάρα, διότι κάθε lick που συναντάμε για να μάθουμε μπορεί να παιχτεί σε περισσότερες από μία θέσεις στην ταστιέρα και η δακτυλοθεσία του αριστερού δεν είναι σταθερή. Αν υπολογίσουμε και τις οκτάβες μιλάμε για αρκετή δουλειά μόνο σε μία τονικότητα. φυσικά δεν γίνεται να μείνουμε μόνο σε μία τονικότητα. Κάθε lick πρέπει να μελετηθεί, εάν είναι δυνατόν και στις 12 τονικότητες. Εφόσον το όλο εγχείρημα αρχίζει να περιπλέκει, επιβάλλεται κάποια στοιχειώδης μεθοδικότητα. Το καλό νέο είναι πως η συμμετρία της ταστιέρας δίνει πλεονέκτημα όταν θα αρχίσουμε να μελετάμε το εκάστοτε lick σε διάφορες τονικότητες.
Ρεαλιστικός στόχος για όσους ξεκινάνε τώρα, είναι 1 με 2 licks την εβδομάδα. Επίσης λόγω του ότι το όλο εγχείρημα είναι ήδη φορτωμένο, καλό είναι να είστε πολύ επιλεκτικοί και να διαλέγετε για μελέτη τα licks που σας αρέσουν περισσότερο. Μην μελετήσετε περισσότερο από 2 με 4 μέτρα κάθε φορά. Ο κύριος στόχος είναι το lick να αφομοιωθεί και να ενσωματωθεί στο παίξιμο μας. Από την πρώτη κιόλας μέρα προσπαθήστε να το χρησιμοποιήσετε σε κάποιο σόλο. Πάντα μετρονόμο ή backing track κατά την διάρκεια της μελέτης. Η διαδικασία είναι λίγο αργή στην αρχή αλλά αργότερα τα πράγματα γίνονται καλύτερα, θα δείτε.
Αφού μελετήσετε το lick στην αρχική του τονικότητα, βγάλτε το και σε 2-3 ακόμα τονικότητες που παίζετε συχνότερα και μετά μελετήστε το, σε όλες τις τονικότητες, παίζοντας χρωματικά. Δηλ. παίζουμε το lick από C, μετά από C#, μετά από D κλπ. Άλματα 3ης μικρής. Παίζουμε το lick από C, μετά από Εb κλπ και ομοίως συνεχίζουμε με τρίτες μεγάλες, καθαρές 4ης, 5ης και τέλος με τυχαία σειρά. Tο βιβλίο του Aebersold VOLUME 21 - GETTIN' IT TOGETHER είναι ιδανικό για τέτοια μελέτη.
Κυκλοφορεί άφθονο υλικό με licks, για διάφορα είδη μουσικής, εύκολα προσιτό πλέον λόγω του διαδικτύου, από βιβλία μέχρι τα αμέτρητα βιντεάκια στο youtube. Από προσωπική πείρα σας λέω πως τα καλύτερα και πιο αγαπημένα licks που έχω μάθει, τα άκουσα από την δισκογραφία, από τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες, κάνοντας transcribing. Και μιας και αναφέρθηκε το transcribing, μια συμβουλή: Μην κάθεστε να αντιγράφετε ολόκληρα solos. 4 με 8 μέτρα είναι αρκετά, που εξάλλου είναι ευκολότερο να αφομοιωθούν στο παίξιμο παρά 2-3 choruses solo. Λόγοι για να μελετήσετε ολόκληρα σόλα είναι για δείτε την ροή τους ,την εξέλιξη τους , της δυναμικές, κ.α.
Παραπάνω έγραψα για τις guide notes και την επιβεβλημένη χρήση τους. Πρέπει το κάθε ακόρντο να περιγραφτεί σωστά παίζοντας τις guide notes, οι οποίες είναι κατά κύριο λόγο η 3η και η 7η (αφού αυτές ορίζουν την "ποιότητα" του ακόρντου) και κατά δεύτερο η 1η και η 5η του εκάστοτε ακόρντου. Εάν κάτι τέτοιο εκτελεστεί σωστά μπορούμε να ακούσουμε όλες της αλλαγές των ακόρντων στο σόλο χωρίς να υπάρχει καθόλου αρμονική υποστήριξη. Κατά συνέπεια, τα licks από μόνα τους δεν φτάνουν για να αυτοσχεδιάσουμε, χρειάζεται και καλή γνώση των arpeggios... Παράδειγμα, εάν σε κάποιο αυτοσχεδιασμό συναντήσουμε το ακόρντο Cmaj7, οι guide notes είναι E(3η), B(7η), C(θεμέλιος), G( 5η). Πρέπει να ξέρουμε και τις θέσεις τους στην ταστιέρα.
Στην ταμπλατούρα /παρτιτούρα που ακολουθεί, μπορείτε να δείτε βήμα-βήμα πως μπορείτε να "κατασκευάσετε" τα δικά σας licks. Για λόγους απλότητας και ευκολίας ξεκινάμε με απλές φρασούλες των 2 μέτρων σε σειρές ακόρντων όπως ΙΙ-V7-Imaj, V7-Ιmaj, IIm7b5-V7#5-Im7. Φυσικά είναι ένα απλό παράδειγμα. Οι πιθανοί συνδυασμοί από νότες και ρυθμικές αξίες, είναι άπειροι, αλλά η αρχή μία: Στο beat που γίνεται αλλαγή ακόρντου, παίζετε μια guide note του ακόρντου αυτού! Για άλλες σειρές ακόρντων πρέπει να βρείτε ή να συνθέσετε κατάλληλα licks. Τα guide notes επισημαίνονται καθώς και οι αλλοιώσεις της εκάστοτε δεσπόζουσας, αν υπάρχουν.
σελίδα 1 link
σελίδα 2 link
Στην τζαζ η πιο συνηθισμένη αξία στις φράσεις, είναι τα όγδοα. Επίσης τα τρίηχα χρησιμοποιούνται πάρα πολύ συχνά.
Ας δούμε και μερικά 4μετρα licks. Ο τρόπος κατασκευής είναι ο ίδιος με τα 2μετρα licks. Δεν έχει νόημα να τον επαναλάβουμε. Συμπεριέλαβα και εδώ χρήσιμα σχόλια.
σελίδα 3 link
σελίδα 4 link
Οι πιο παρατηρητικοί από σας θα είπατε, "που είναι τα bends?". Τα bends υπάρχουν μονάχα σαν εξαίρεση (του κανόνα που τα απαγορεύει). Δηλαδή χρησιμοποιούνται σπανίως. Ευνοούνται περισσότερο τα slides και τα slurs στην τζαζ για την άρθρωση.
Τώρα θα δούμε πως μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε όλα αυτά είδαμε μέχρι τώρα στην πράξη, παίζοντας μουσική.
Το κομμάτι παράδειγμα είναι το "All The Things You Are", μουσική του Jerome Kern και στίχοι του Oscar Hammerstein II (δεν θα μας απασχολήσουν οι στίχοι φυσικά απλά καλό είναι να το αναφέρουμε). Το κομμάτι γράφτηκε το 1939, παρ' όλα αυτά, 74 χρόνια μετά υπάρχει κόσμος που το απολαμβάνει και ασχολείται μαζί του, είτε ακούγοντας το, είτε μελετώντας το. Θεωρείται αρκετά δύσκολο κομμάτι, άλλα τα άφθονα II-V-I που έχει η αρμονία του, το καθιστά ιδανικό για να δούμε στην πράξη τα μερικά από τα καλύτερα licks που είδαμε παραπάνω.
Λένε, πως ο αυτοσχεδιασμός χωρίς να ακουστεί το θέμα (η σύνθεση, η μελωδία) του κομματιού είναι στείρος. Με αυτή την πεποίθηση κατά νου, θεώρησα αναγκαίο να ηχογραφήσω και το θέμα για λόγους ακουστικής πληρότητας. Επομένως, στο ηχογραφημένο παράδειγμα θα ακούσετε το intro και 2 choruses, όπου στο 1ο chorus παίζω το θέμα και στο 2ο παίζω ένα solo - "αυτοσχεδιασμό". Βάζω σε εισαγωγικά τον αυτοσχεδιασμό, μιας και για τις ανάγκες του άρθρου, περιορίζεται σημαντικά ο αυθορμητισμός. Μόνο το μέρος C είναι καθαρός, αυθόρμητος αυτοσχεδιασμός, σε αντίθεση με τα Α, Α` και Β που προσχεδιάστηκαν (arranged) για τις διδακτικές ανάγκες του άρθρου.
Ας δούμε τις δύο πρώτες σελίδες του παραδείγματος.
σελίδα 1 link
σελίδα 2 link
Τα πρώτα 4 μέτρα που επαναλαμβάνονται είναι το intro
Στο μέτρο 9 αρχίζει το θέμα. Διαρκεί 36 μέτρα, τελειώνει στο μέτρο 44.
Στο μέτρο 45 αρχίζουν τα solos και είναι το σημείο που μας ενδιαφέρει για να δούμε τα licks στην πράξη. Αρχίζω παίρνοντας τις πρώτες νότες των licks 9 και 10 και κάνω άλλη μια νέα παραλλαγή η οποία αντί να εξελίχθη σε δεσπόζουσα με μεγάλη 3η, παίζω μικρή για να κολλήσω το lick 12 στο αμέσως επόμενο μέτρο. Στο μέτρο 48 (του ίδιου lick) στο τελευταίο τέταρτο, υπερσυγχωνεύω κόντρα στο ακόρντο Αbmaj7 τη νότα Gb η οποία είναι η μικρή 7η του Αb. Ουσιαστικά εδώ παίζω Αb7 κόντρα στο Abmaj7, γιατί τo ακόρντο που ακολουθεί είναι το Dbmaj7 και έτσι επαληθεύεται μια ισχυρή αρμονική σχέση V7->I (Ab7->Dbmaj7). Επιπρόσθετα, (για πιο jazzy αποτελέσματα) λόγω του αρμονικού δίπολου V7->I στο μέτρο 48 μπορούν να αλλοιωθούν επίσης η 5η και η 9η του Ab7.
Στο μέτρο 50 έχουμε το lick 2.
Ας δούμε την τρίτη σελίδα
σελίδα 3 link
Στο μέτρο 53 ξεκινάω με pattern (=μοτίβο). Το έχω "τετραγωνίσει" στην παρτιτούρα για να το διακρίνετε/κατανοήσετε ευκολότερα. Tα patterns είναι μικρές φρασούλες που μπορούν να επαναληφθούν ξανά και ξανά διαδοχικά όπως ένα μοτίβο.
Στο μέτρο 54 συνεχίζω με το ίδιο pattern άλλα με τις σωστές νότες προκειμένου να προσαρμοστεί στο Fm7.
Στο μέτρο 61 έχουμε το lick 13 το οποίο καταλήγει σε ένα ακόμα pattern.
Παίζω ξανά το lick 13 και το προσεγγίζω χρωματικά αυτή τη φορά στο μέτρο 65, το παίζω αυτή την φορά από Emaj7 (αντί Gmaj7 στο μέτρο 61) όπως μου υποδεικνύει η αρμονία του κομματιού. Χρησιμοποιώ το ίδιο lick σαν pattern, ας το πούμε μελωδικό σ' αυτήν την περίπτωση.
Από το μέτρο 69, αφήνω το προκαθορισμένο υλικό των licks που είδαμε παραπάνω και αρχίζω πλέον πραγματικά να αυτοσχεδιάζω (επίσης για διδακτικούς λόγους). Ξεκινάω με ένα arpeggio Fm7, συνεχίζω στο επόμενο μέτρο (70) με τμήμα από το mode Bb dorian.
Στο μέτρο 71, τονίζω τις b9 και #9 του Εb7, μιας και όπως έχω γράψει αρκετές φορές έως τώρα, το Εb7 είναι η δεσπόζουσα του Abmaj7 και επαληθεύει την σχέση V7-I.
Τέταρτη και τελευταία σελίδα...
σελίδα 4 link
To lick (του μέτρου 71) συνεχίζεται στο επόμενο μέτρο (72), με υπερσυγχωνευμένη mixolidian και ισχύουν ακριβώς τα ίδια που έγραψα για το μέτρο 48.
Το chorus κλείνει με πολύ ενδιαφέρουσα αρμονία. Το Dbmaj7 γίνεται Dbm7 (major to minor) και έπειτα ακολουθεί χρωματική κίνηση (Dbm7->Cm7->Bm7->Bbm7) και καταλήγει σε II-V-I και ένα ΙΙ-V στο τέλος του chorus, που μας οδηγεί στο ακόρντο Ι στην αρχή του επόμενου chorus.
Η χρωματική κίνηση μας δίνει την ευκαιρία για δημιουργική χρήση των arpeggios. Με την φράση "δημιουργική χρήση" εννοώ τα arpeggios να μην ακούγονται σαν ασκήσεις αλλά να έχουν μουσικότητα. Τίποτα το τρομερό ή το καινοτόμο εδώ, στο Dbm7 (μέτρο 74) και στο Cm7 (μέτρο75) χρησιμοποιώ τα αντίστοιχα arpeggios, αλλά στο Bm7 (μέτρο 76) παίζω arpeggio Bdim. Ο λόγος που παίζω Bdim κόντρα στο Bm7 είναι ότι υπάρχουν 2 εκδοχές αυτού του κομματιού η μία έχει το ακόρντο Bm7 και θεωρείται η απλοποιημένη για να είναι το κομμάτι κάπως πιο εύκολο και η αυθεντική όπου στο επίμαχο μέτρο είναι το Βdim. Έχω μελετήσει και τις δύο εκδοχές και οι δύο μου αρέσουν πάρα πολύ. Παίζοντας με τον καιρό υιοθέτησα και τις δύο και κατέληξα να παίζω την Bm7 εκδοχή στo θέμα και την Bdim εκδοχή στα σόλα. Τέτοιο arrangement κάνω και με φίλους κατά τα διάφορα lives ή τζαμαρίσματα. Είπα να το περάσω και εδώ για να δείτε και τις δύο εκδοχές. Πείτε πως το Bdim κόντρα στο Bm7 είναι ένας άτυπος επαναεναρμονισμός (reharmonization). Στην τελική δεν είναι ανάγκη να τα χαλάσουμε στα ονόματα, στους τύπους ή στην ορολογία. Σημασία έχει να παίζουμε μουσική και να περνάμε (τουλάχιστον εμείς οι ερασιτέχνες) καλά και δημιουργικά.
Το σόλο κλείνει με ένα τυπικό 4μετρο II-V-I τζαζ lick (μέτρα 77-80)
Συνοψίζοντας, για να κλείσω το ήδη μακροσκελές άρθρο, στον τζαζ αυτοσχεδιασμό ισχύει η "εξίσωση" που ακολουθεί:
jazz αυτοσχεδιασμός = (licks + arpeggios + patterns + δημιουργικότητα, φαντασία) x ακούσματα
Ακολουθoύν links:
mediafire link με ηχογραφημένο το παραπάνω κομμάτι-παράδειγμα
Backing Track για practice. To backing track έχει stereo seperation, δηλαδή, αν πάτε το balance τερμα αριστερα "σβήνει" το πιάνο, ενώ αν το πάτε τέρμα δεξια "σβήνει" το μπάσο.
Τέλος το Leadsheet του "All the Things you Are"
[ τροποποιήθηκε από τον/την Jazz-Guitar, 02-10-2013 18:18 ]
