Σου αρέσει η «ψαγμένη» και «δύσκολη» μουσική; Λυπάμαι, αλλά δεν είσαι κάτι το ιδιαίτερο
Η τεράστια συλλογή δίσκων σου είναι τρομερή, σίγουρα, αλλά με δυστυχώς πρέπει να σε ενημερώσω πως το πολύτιμο, εκλεπτυσμένο σου γούστο στη μουσική δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια αυταπάτη. Πιο συγκεκριμένα, είναι άμεσα διαμορφωμένο από ευρύτερα πολιτιστικά πρότυπα και κώδικες που κανείς μας δεν μπορεί να αποφύγει.
Με άλλα λόγια, το γούστο σου στη μουσική έχει καθοριστεί κυρίως από την ιστορία και όχι από τις ξεχωριστές μελωδικές σου προτιμήσεις.
Αυτό υποστηρίζουν ερευνητές από το MIT και το Brandeis University, οι οποίοι κατέληξαν πρόσφατα στο ότι ακόμα και η πιο βασική από τις μουσικές προτιμήσεις του κόσμου είναι επηρεασμένη σε μεγάλο βαθμό από τη μακρά παράδοση της δυτικής μουσικής που έχει διαποτίσει το μυαλό μας. Κι έτσι κατέρριψαν το μύθο που θέλει το μυαλό μας είναι καλωδιωμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να απολαμβάνει τις λεγόμενες αρμονικές συγχορδίες.
Η αντίθεση ανάμεσα στη συνήχηση (η συμφωνία των ήχων) και την παραφωνία (η δυσαρμονική μουσική) βρίσκεται εδώ και αιώνες στη καρδιά της δυτικής μουσικής, είτε μιλάμε για τον Beethoven είτε για τη Beyonce. Οι συμφωνικοί ήχοι θεωρούνται μελωδικοί, ευχάριστοι και ελκυστικοί ενώ οι παράφωνοι τόνοι θεωρούνται ασταθείς, μελαγχολικοί και ενοχλητικοί.
Οι ιδέες της συνήχησης και της παραφωνίας διέπουν τη μουσική σύνθεση από την εποχή των αρχαίων Ελλήνων. Ακόμη και οι δυτικοί μουσικοί του Μεσαίωνα αναφέρονταν σε αυτές τις παράφωνες συγχορδίες ως επικίνδυνα χρονικά διαστήματα ή «diabolus in musica» -ο διάβολος στη μουσική. Η σημερινή, επιτηδευμένα «δύσκολη» μουσική στηρίζεται στις ίδιες βασικές αντιλήψεις των κλίσεων του αυτιού.
Οι νευροεπιστήμονες, ωστόσο, αναρωτιούνται εδώ και καιρό κατά πόσο το γεγονός πως αυτή η δυαδική κατανόηση ορισμένων ήχων είναι ευχάριστη ή όχι, είναι κάτι που έχει αποτυπωθεί στον εγκέφαλό μας. Υπάρχει κάτι το εγγενώς όμορφο στον ήχο μιας τέλειας οκτάβας που ο καθένας μας, ανεξάρτητα από την καταγωγή του και τα έθιμα της χώρας του, μπορεί να βρει και να απολαύσει σε αυτή;
Η νέα έρευνα από το MIT και το Brandeis επιχείρησε να δώσει απάντηση σε αυτό το ερώτημα, εξετάζοντας το κατά πόσο 100 άτομα από μια απομονωμένη φυλή του Αμαζονίου, τους Tsimane, με ελάχιστη έως μηδαμινή έκθεση στη Δυτική μουσική, διέθεταν φυσικές κλίσεις προς πιο μουσικά ακούσματα τα οποία θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε συμβατικά ευχάριστα. Παρότι κάποια από τα μέλη της φυλής Tsimane τραγουδούν ή δημιουργούν μουσική περιστασιακά, κανείς τους δεν είχε ποτέ επαφή με την μακρά μουσική παράδοση της Δύσης.
«Είναι πολύ δύσκολο να βρεις ανθρώπους που δεν έχουν εκτεθεί στη Δυτική ποπ μουσική, λόγω της διάχυσής της σε όλο τον κόσμο», λέει ο Josh McDermott, βοηθός καθηγητής νευροεπιστήμης στο MIT. «Ο περισσότερος κόσμος ακούει πολλή δυτική μουσική και η δυτική μουσική έχει πολλές συμφωνικές συγχορδίες μέσα της. Ήταν λοιπόν δύσκολο να αποκλείσουμε τη πιθανότητα πως μας αρέσει η συμφωνία στη μουσική επειδή έτσι έχουμε συνηθίσει, αλλά και εξίσου δύσκολο να διεξάγουμε ένα καθοριστικό τεστ».
Ο McDermott συνεργάστηκε με τον καθηγητή του Brandeis, Ricardo Godoy, για να καθορίσει πώς η φυλή Tsimane ανταποκρινόταν στους διάφορους μουσικούς συνδυασμούς. Πραγματοποίησαν δύο έρευνες, μία το 2011 και μία το 2015, ζητώντας κάθε φορά από τους συμμετέχοντες να αξιολογήσουν πόσο τους άρεσε η κάθε συγχορδία που τους παρουσιαζόταν από μια μεγάλη ποικιλία συμφωνικών και παράφωνων συγχορδιών. Η ομάδα των 100 Tsimane δεν εξέφρασε κάποια μεγαλύτερη προτίμηση για τις συμφωνικές συγχορδίες σε σχέση με τις παράφωνες, επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο κάτι που πολλοί πίστευαν πως αποτελούσε παγκόσμια αλήθεια: η μουσική δεν είναι παρά μια μακρά δυτική παράδοση.
Ο McDermott και ο Godoy συνέκριναν τα αποτελέσματά τους με τα αποτελέσματα άλλων, παρόμοιων ερευνών που είχαν πραγματοποιηθεί σε άλλες ομάδες, αποτελούμενες από Βολιβιανούς που ζούσαν σε μικρές πόλεις κοντά στους Tsimane, κατοίκους της πρωτεύουσας της Βολιβίας, La Paz, Αμερικανούς μουσικούς και Αμερικανούς που δεν ασχολούνται επαγγελματικά με τη μουσική.
«Αυτό που ανακαλύψαμε ήταν η προτίμηση για συνήχηση αντί για παραφωνία ποικίλλει δραματικά ανάμεσα σε αυτές τις ομάδες ανθρώπων», λέει ο McDermott. «Στην περίπτωση των Tsimane δεν είναι ανιχνεύσιμη και στις δύο ομάδες Βολιβιανών υπάρχει μια στατιστικά σημαντική αλλά μικρή προτίμηση. Στις ομάδες των Αμερικανών η προτίμηση είναι πολύ μεγαλύτερη και σημαντικά πιο μεγάλη στους μουσικούς παρά στους μη-μουσικούς».
Η έρευνα, λοιπόν, ξεριζώνει την πεποίθηση πως υπάρχει κάτι εγγενές ή φυσικό στο δυτικό σύστημα αξιών που διέπει τη μουσική. Στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε παραπάνω από μια πολύ, πολύ διαδεδομένη άποψη -για να μην αναφέρω ένα άλλο παράδειγμα που θέλει τους Δυτικούς να πιστεύουν πως ξέρουν περισσότερα πράγματα από τον υπόλοιπο κόσμο.
«Υπάρχει συνήθως μια τάση να υποθέτουμε πως οι δομές που είναι σημαντικές στη Δυτική μουσική είναι σημαντικές και παντού, γενικότερα», εξηγεί ο McDermott στη The Boston Globe. «Τα αποτελέσματά μας παρέχουν μια αρκετά σημαντική προειδοποίηση ενός παραδείγματος που αποδεικνύει πως αυτή η πεποίθηση, απλά, δεν ισχύει».
Οι ερευνητές υποθέτουν ότι στο μέλλον, η αυστηρή αυτή δυαδική σχέση μεταξύ συνήχησης και παραφωνίας μπορεί να εξαφανιστεί. Μπορεί τώρα να βρίσκουμε όμορφους τους συμφωνικούς ήχους αλλά, σε μερικές χιλιετίες, ποιος ξέρει;
(πηγή)
