Τα πολλά πρόσωπα των Ρόλινγκ Στόουνς
Του ΣΤΕΛΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΑΔΗ
Οι Ρόλινγκ Στόουνς είναι το μεγαλύτερο ροκ συγκρότημα όλων των εποχών. Αυτό επιβεβαιώνεται όχι μόνο από τη διάρκεια της ύπαρξής τους, που είναι πράγματι πρωτοφανής, αλλά και από τη διάρκεια της επιτυχίας τους, που είναι επίσης πρωτοφανής. Πάνω από σαράντα χρόνια, γεμίζουν στάδια, πουλάνε δίσκους και είναι παγκοσμίως αναγνωρίσιμοι. Ενα διεθνώς κατοχυρωμένο trademark.
Διαβάζοντας στην ιστοσελίδα του BBC News τα δημοσιεύματα του τύπου για την περιοδεία τους στις ΗΠΑ, διαπιστώνεις ότι και οι συντηρητικές εφημερίδες εκθειάζουν τις συναυλίες τους. Αυτό το αξιοσημείωτο εύρος της αποδοχής επιβεβαιώθηκε πλήρως με τη δεκάλεπτη εμφάνισή τους στο ημίχρονο του τελικού του αμερικάνικου πρωταθλήματος soccer, που αποτελεί το πιο μεγάλο πολιτιστικό γεγονός για τον αμερικανό φίλαθλο, στη θέση του Φρανκ Σινάτρα, παλαιότερα, και της Τζένιφερ Λόπεζ, στο πρόσφατο παρελθόν, μέσα σε μια θάλασσα από αμερικάνικες σημαίες, ποπκόρν και κονκάρδες των Ρεπουμπλικάνων. Τελικά, ποιοι είναι οι δικοί μας Ρόλινγκ Στόουνς; Και πόση σχέση έχουν με την εικόνα που έδωσαν πριν από λίγες μέρες, διαμαρτυρόμενοι για τη λογοκρισία και την ακρίβεια των εισιτηρίων τους στην Κίνα;
Απρίλιος 1967. Ημουν 16 στα 17. Είχα φορέσει τα καλά μου και καθόμουν στο φουαγέ του Χίλτον περιμένοντας τους Ρόλινγκ Στόουνς. Είχα ακούσει στο γραφείο του Μαστοράκη, όπου βοηθούσα ως εθελοντής, ότι είχαν κλείσει δωμάτια εκεί. Αλλά το πότε θα έρχονταν ήταν μυστικό. Το προηγούμενο βράδυ, μερικές εκατοντάδες κοντοκουρεμένοι πιτσιρικάδες μαζευτήκαμε στο αεροδρόμιο για να τους υποδεχθούμε και να πάρουμε αυτόγραφα, όμως επειδή δεν συμμορφωθήκαμε στα κελεύσματα των αστυνομικών, βγήκαν τα γκλομπ κι άρχισε το κυνηγητό, ενώ μαθαίναμε ότι η άφιξή τους είχε αναβληθεί για την επομένη. Αλλά εγώ ήμουν αποφασισμένος να τους συναντήσω και, το πρωί, αντί να πάω σχολείο, πήρα τη φωτογραφική μου μηχανή και πήγα στο Χίλτον. Κανένας άλλος δεν περίμενε το συγκρότημα, οπότε δεν υπήρχαν μέτρα ασφαλείας.
Εξάλλου, τότε, μόνο η αστυνομία τρομοκρατούσε τους πολίτες. Δεν υπήρχαν ούτε σεκιουριτάδες, ούτε κάμερες, ούτε ανιχνευτές μετάλλων. Κάποια στιγμή, ξεθάρρεψα και ρώτησα μια κοπελίτσα στη ρεσεψιόν τι ώρα θα έρθουν οι Ρόλινγκ Στόουνς. «Αυτούς περιμένεις τόσες ώρες;» με ρώτησε έκπληκτη. «Ναι». «Περίπου σε μισή ώρα θα είναι εδώ. Τώρα προσγειώθηκε το αεροπλάνο τους».
Οταν κατέφθασαν οι πρώτες λιμουζίνες, άρχισα να τραβάω φωτογραφίες. Τον Μπράιαν Τζόουνς τον έπιασα από το ανοιχτό παράθυρο του αυτοκινήτου. Ο Τζάγκερ, περιστοιχισμένος από τρία-τέσσερα άτομα, πήγε κατευθείαν στο ασανσέρ. Το καταραμένο φλας της φτηνής μου μηχανής αργούσε να ξαναφορτίσει. Τον Κιθ Ρίτσαρντς, με κορδέλα στα μαλλιά και ένα γούνινο τζάκετ, πρόλαβα να τον φωτογραφίσω με την
κιθάρα στο ένα χέρι και ένα μεγάλο ραδιοκασετόφωνο στο άλλο. Τα είχα καταφέρει.
Στο γήπεδο της λεωφόρου, οι αστυνομικοί ήταν και στις κερκίδες, δίπλα μας. Δεν μας άφηναν ούτε να τους αποθεώσουμε. Η πολιτική κατάσταση ήταν ανώμαλη. Παλάτι, αποστασία, Αμερικάνοι, υπηρεσιακές κυβερνήσεις, δικτατορία επί θύραις. Αλλά είχαν συμβάλει και οι εφημερίδες γράφοντας για τους αλήτες που έπαιρναν ναρκωτικά, έκαναν όργια και γυάλιζαν τα παπούτσια τους με τις ακριβές κουρτίνες του Χίλτον»! Κανα δυο νεαρούς που δυστροπούσαν τους πήραν σηκωτούς. Αλλά το απολαμβάναμε κι έτσι. Η έλευση ενός ροκ συγκροτήματος του βεληνεκούς των Στόουνς ήταν κάτι το ασύλληπτο σε μια εποχή που ακόμα κι ένας δίσκος εισαγωγής αποτελούσε σπάνιο είδος.
Η ίδια η συναυλία ήταν για μας πράξη επαναστατική. Κι αυτό επιβεβαιώθηκε όταν οι αστυνομικοί έπεσαν πάνω στον Μικ Τζάγκερ την ώρα που προσπάθησε να πετάξει στις κερκίδες μερικά λουλούδια. Γιουχαΐζαμε όλοι μαζί την αστυνομία, όρθιοι, αδιαφορώντας πια για τις συνέπειες. Ετσι, και το βίαιο τέλος της συναυλίας ήταν ηρωικό.
Αντίστοιχες καταστάσεις συνέβαιναν και στις ΗΠΑ, σε αντίθεση με το φιλελεύθερο μοντέλο που έκαναν εξαγωγή. Ο Ντέιβ Ραπ, που οργάνωνε το Ποπ Φεστιβάλ του Παλμ Μπιτς, έτρεχε στα δικαστήρια για να αντιμετωπίσει ευυπόληπτους χριστιανούς που προσπαθούσαν να εμποδίσουν την πραγματοποίησή του, για να μην έρθει το μίασμα στη Φλώριδα. Το μαγαζί του πυρπολήθηκε από αγανακτισμένους πολίτες, η γυναίκα του έχασε τη δουλειά της σε παιδικό σταθμό και οι βουλευτές καλούσαν την αστυνομία να συλλαμβάνει προκαταβολικά τους αγοραστές εισιτηρίων που θεωρούνταν ύποπτοι για χρήση ναρκωτικών. Ο κυβερνήτης της πολιτείας, Κλοντ Κιρκ, έθεσε σε ύψιστη ετοιμότητα την Εθνική Φρουρά. Παρ' όλη αυτή την τρομοκρατία, τριάντα χιλιάδες νέοι, με σλίπιν μπαγκ και νάιλον σακούλες, κάτω από συνεχή βροχή περίμεναν ώς τις τέσσερις το πρωί της τελευταίας νύχτας για να δουν τον Μικ Τζάγκερ στη σκηνή να διακωμωδεί με αυθάδεια τον Θείο Σαμ μ' ένα ημίψηλο καπέλο με χοντρές άσπρες και κόκκινες ρίγες. Ηταν Δεκέμβριος. Η περιοδεία στην Αμερική είχε καθυστερήσει γιατί η υπηρεσία διαβατηρίων άργησε πολύ να εγκρίνει τις αιτήσεις εισόδου και εργασίας του συγκροτήματος.
Στην Ελλάδα, μόλις είχαμε αρχίσει να ξεδιαλύνουμε τα βαθύτερα νοήματα και τα πολιτικά μηνύματα της νέας κουλτούρας. Ημαστε παιδιά και πλέαμε μέσα σ' ένα πέλαγος νέων ήχων, ζαλισμένοι από τις εικόνες και τους μύθους ενός καινούριου στιλ ζωής, πολύχρωμου και απελευθερωτικού. Η διαφορά ανάμεσα στην ειρηνική επανάσταση των παιδιών των λουλουδιών και στη συγκρουσιακή νέα αριστερά που αναστάτωσε την Αμερική κατά τη διάρκεια του συνεδρίου των Δημοκρατικών στο Σικάγο, το 1968, δεν ήταν από την αρχή ευδιάκριτη σε μας. Σιγά σιγά ξεπερνούσαμε τη γοητεία του Ελβις Πρίσλεϊ και αρχίζαμε να διαχωρίζουμε τους Μπιτλς από τους Στόουνς, στη βάση όχι μόνο αισθητικών αντιλήψεων αλλά και πολιτικών συμβολισμών.
Ο
Δημήτρης Πουλικάκος, πιο μεγάλος και πιο μπασμένος, ξεσήκωνε θύελλα διαμαρτυριών, γράφοντας στη «Μουσική γενιά» ότι οι Μπιτλς είναι το συγκρότημα που ακούν οι νοικοκυρές πλένοντας πιάτα, ενώ οι Στόουνς εκπροσωπούν την αληθινή εξέγερση στο κατεστημένο. Ενώ ο Τάσος Φαληρέας υπογράμμιζε ότι η υπερπροβολή (overexposure) από τις εταιρείες και τα ΜΜΕ αλλοτρίωνε τους καλλιτέχνες διαμαρτυρίας και εξουδετέρωνε την όποια ανατρεπτικότητα του έργου τους.
Δηλαδή, ενώ εμείς -λόγω ηλικίας και ελλιπούς ενημέρωσης επί χούντας- ταυτίζαμε ορισμένους καλλιτέχνες με την εξέγερση, τα πράγματα ήδη ξεκαθάριζαν στις μητροπόλεις. Στο Σαν Φρανσίσκο, σ' ένα πιο πολιτικοποιημένο ακροατήριο, ο Τζάγκερ, όταν σχημάτισε με τα δάχτυλα το σήμα της ειρήνης, αποδοκιμάστηκε. Στην Αγγλία, στο πανεπιστήμιο του Λιντς, με φέιγ-βολάν οι φοιτητές ζητούσαν από τους Στόουνς να μοιραστούν τα πλούτη τους με τους φτωχούς.
Οι ίδιοι, με πληρωμένη καταχώριση στις εφημερίδες, αρνούνταν ότι είχαν υπερβολικά κέρδη, αλλά λίγο αργότερα μετεγκαταστάθηκαν στη Γαλλία για να αποφύγουν τη φορολόγηση των εισοδημάτων τους. Αλλά και στο Παρίσι οι πολιτικοποιημένοι οπαδοί τους εισέβαλαν στο Παλέ ντε Σπορ με πανό που έγραφαν «Εξουσία στο λαό» και «Η Παλαιστίνη θα νικήσει».
Οι αντιπαραθέσεις, με το κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ στο φόρτε του και τις ανηλεείς διώξεις εις βάρος των λευκών και μαύρων ριζοσπαστών από την αστυνομία και το FBI είχαν χοντρύνει. Τα λουλούδια και οι αγάπες για την αμερικάνικη και την ευρωπαϊκή αριστερά του γαλλικού Μάη είχαν ήδη μαραθεί. Ο Ραλφ Γκλίζον, από τις σημαντικότερες μορφές της ροκ κουλτούρας, που υπερασπιζόταν το ροκ σαν την ποιητική επανάσταση, αναγκάστηκε να επικρίνει μέσα από την έγκυρη στήλη του στην εφημερίδα «Σαν Φρανσίσκο Κρόνικλ» την αλαζονεία του Τζάγκερ και την απληστία του συγκροτήματος, που εκδηλωνόταν με τις εξωφρενικές τιμές των εισιτηρίων στις συναυλίες που ήταν οργανωμένες από τη Stones Promotion ltd. Οι ίδιες διαμαρτυρίες από τότε μέχρι σήμερα.
Πριν από μερικές μέρες, λίγο πριν από τις συναυλίες στην Κίνα, ο Τζάγκερ και ο Ρίτσαρντς επιτέθηκαν στις αρχές, γιατί απαγόρευσαν το «Brown Sugar» και άλλα τρία ή τέσσερα τραγούδια με επιλήψιμο περιεχόμενο. Διαμαρτυρήθηκαν επίσης για το ύψος της τιμής των εισιτηρίων, που έφτανε τα 370 δολάρια (αντιστοιχούν στους μισθούς ενός χρόνου), λέγοντας ότι «το κινέζικο υπουργείο Πολιτισμού προστατεύει την ηθική των ξένων τραπεζιτών και των φιλενάδων τους που θα έρθουν στη συναυλία μας». Αλλά κι αυτό έδινε την εντύπωση ότι απευθυνόταν κυρίως στο διψασμένο για κριτική στην ανερχόμενη Κίνα δυτικό κοινό, αφού πρακτικά οι Στόουνς είχαν αποδεχθεί την απαγόρευση και το ακριβό εισιτήριο. Οπως το είχαν αποδεχτεί το 2003, όταν οι συναυλίες τους στο Χονγκ Κονγκ ματαιώθηκαν την τελευταία στιγμή, επειδή τα εισιτήρια των 75-450 δολαρίων είχαν μείνει αδιάθετα, κι όχι λόγω επιδημίας SARS, όπως ανακοινώθηκε από την εταιρεία τους (πηγή BBC News).
Εξάλλου, είχαν επιτρέψει να κυκλοφορήσει στην Κίνα το CD «40 Licks» δίχως τα προαναφερθέντα κομμάτια, χωρίς όμως να θέσουν βέτο ή να διαμαρτυρηθούν, όπως δεν διαμαρτυρήθηκαν όταν το ABC, που μετέδιδε απευθείας τη συναυλία τους από το Super Bowl σε όλη την Αμερική, έκοψε στον αέρα -κατόπιν συμφωνίας- τις λέξεις των τραγουδιών «Start me up» και «Rough Justice» που θεωρούσε ότι έθιγαν την ηθική του μέσου τηλεθεατή.
Αλλά και στο παρελθόν, οι ίδιοι οι Στόουνς είχαν αλλάξει τα λόγια των τραγουδιών τους, τραγουδώντας, για παράδειγμα, στο «Ed Sullivan Show», «Let's spend some time together» αντί για «Let's spend the night together»!
Τα παιδιά του γκαράζ και του «Street fighting man» είχαν μπει πανηγυρικά στα σαλόνια και στις τραπεζαρίες. Αλλ' αυτό, ενώ απογοήτευε τους μυημένους στην πολιτική διάσταση του ροκ, δεν επηρέαζε τους καταναλωτές της ροκ κουλτούρας που γι' αυτούς η επανάσταση ήταν περισσότερο μια εικόνα με ήχο και λιγότερο ένας εναλλακτικός τρόπος ζωής.
Οι Στόουνς, και όχι μόνον αυτοί, δεν είχαν πια ανάγκη το πολιτικοποιημένο κοινό. Στρέφονταν όλο και περισσότερο στο
Mainstream, εμφανίζονταν στους πίνακες των πλουσιότερων καλλιτεχνών και αναζητούσαν όλο και μεγαλύτερα στάδια, όλο και μεγαλύτερες εισπράξεις. Δεν ήταν πια υποχρεωμένοι να απευθύνονται αποκλειστικά σε συνειδητοποιημένους ακροατές, αφού όλοι οι άλλοι είναι πολύ περισσότεροι. Καθώς οι Στόουνς γίνονταν είδος οικιακής χρήσης, πολύ λίγο μετρούσε η κριτική των μειοψηφούντων. Οι αταξίες τους ήταν πια επιθυμητές από τη βιομηχανία του θεάματος-ακροάματος, αφού υπηρετούσαν ένα πρότυπο πολύ εμπορικό.
Τα σημαντικά τραγούδια της πρώτης περιόδου, η αξεπέραστη σκηνική χορογραφία του Τζάγκερ και η συνεχής παρουσία του συγκροτήματος, που προσεγγίζει τον μισό αιώνα, επαναφέρουν νοσταλγικά πιο δημιουργικές εποχές και αποτελούν ένα ελκυστικό πακέτο για τον σύγχρονο καταναλωτή που, όσο μεγαλύτερες είναι οι εξέδρες και όσο περισσότερες οι νταλίκες που μεταφέρουν τα καλώδια και τις πρίζες τόσο εντονότερα αισθάνεται ότι συμμετέχει σε κάτι μεγαλειώδες, κι ας μην ξέρει κανένα από τα καινούρια τραγούδια του συγκροτήματος. Ολα αυτά είναι αναμενόμενα, αφού πέρασαν πολλά χρόνια από τότε που η παρέα του Μικ Τζάγκερ εξέφραζε και τα παιδιά με τα μαύρα ρούχα που γράφουνε συνθήματα στους τοίχους και σπάνε βιτρίνες τραπεζών. Τώρα είναι πιο κοντά σ' αυτούς που μπορούν να πληρώσουν το εισιτήριο με την πιστωτική τους κάρτα. Γι' αυτό και η γιγαντοαφίσα σωστά μας προσγειώνει, με την ενημέρωση ότι «η
American Express παρουσιάζει τους Rolling Stones»!
7 - 23/04/2006
