Συνταγή για περισσότερη ποικιλία στην μουσική

Αρκετές μελέτες* υπονοούν μια πολύ ενδιαφέρουσα σχέση μεταξύ της ποικιλομορφίας ή ομοιογένειας στην μουσική και του τρόπου που παράγονται οι δίσκοι, δηλαδή σε ποιόν ανήκει η μουσική και ποιος αποφασίζει τι ηχογραφείται και τι φτάνει στα αυτιά των ακροατών.

Σύμφωνα με αυτές τις έρευνες, υπάρχουν δύο δυνάμεις που επηρεάζουν τον βαθμό ομοιογένειας ή ποικιλομορφίας στην μουσική παραγωγή.

α. Ένας είναι ο λόγος της συγκέντρωσης του κλάδου, όπου πολύ υψηλός ή πολύ χαμηλός δείκτης σημαίνει λιγότερη ποικιλία ή περισσότερη ομοιογένεια των προϊόντων μουσικής. Τι εννοούμε με αυτό; Σε απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι εάν αυτοί που έχουν το δικαίωμα να πουλάνε την μουσική είναι πολλοί λίγοι ή πάρα πολλοί τότε μάλλον οι ομοιογένεια είναι το κυρίαρχο στοιχείο. Άρα η ισορροπία μεταξύ πολύ λίγων και παρά πολλών είναι μάλλον ζητούμενο…Προσοχή εδώ γιατί υπάρχει συνήθως μια τυπική παρεξήγηση! Το ποιος έχει δικαίωμα να πουλάει την μουσική μπορεί να είναι άλλος από αυτόν που την δημιούργησε, δηλαδή από τον καλλιτέχνη! Και αυτό γιατί τα τυπικά συμβόλαια μεταξύ καλλιτεχνών και δισκογραφικών υπαγορεύουν ότι για να χρηματοδοτήσει η δισκογραφική μια ηχογράφηση πρέπει να της «μεταβιβάσει» ο καλλιτέχνης τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της ηχογράφησης που θα προκύψει.

β. Το δεύτερο είναι η οργανωτική δομή της παραγωγής μουσικής. Δηλαδή ποιος αποφασίζει ποιος θα ηχογραφήσει και ποιος όχι. Ένα αποκεντρωμένο σύστημα παραγωγής, που μεταφράζεται σε ανεξάρτητους (οικονομικά) παραγωγούς ή καλλιτεχνικά ελεύθερους δημιουργούς (θυμίζει λίγο Marx;), ενισχύει την ποικιλομορφία. Από την άλλη, μια «κεντρική» παραγωγή μουσικής, όπου λίγες εταιρείες ελέγχουν πλήρως το τι θα ηχογραφηθεί έχει το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή ομοιογένεια στο ρεπερτόριο που μπορούν να ακούσουν οι ακροατές.

Όσον αφορά την εποχή μας φαίνεται ότι πάρα πολλοί αποφασίζουν τι θα ηχογραφηθεί (σχεδόν οποιοσδήποτε μπορεί να ηχογραφήσει οτιδήποτε!) αλλά λίγοι αποφασίζουν τι θα φτάσει στα αυτιά των ακροατών, αφού και ο πιο ενημερωμένος, tech-facebook-myspace-twitter freak indie καλλιτέχνης δεν μπορεί να συναγωνιστεί το budget και τους μηχανισμούς promotion που απολαμβάνει ένας καλλιτέχνης μιας major εταιρείας. Όσο και να θέλουμε κάτι άλλο, η αλήθεια είναι ότι για την πλειοψηφία των ΜΜΕ, ραδιόφωνα, μουσικά κανάλια κτλ, οι “indie” καλλιτέχνες είναι σχεδόν ανύπαρκτοι…

Ιστορικά, στην Αμερική γιατί εκεί αναφέρονται οι περισσότερες μελέτες, μέχρι την δεκαετία του 1950 η μουσική βιομηχανία είχε ένα πολύ συγκεντρωτικό σύστημα παραγωγής μουσικής που πρόσφερε ένα μάλλον ομοιογενές ρεπερτόριο.

Έλεγχαν πλήρως τι μπορεί να ηχογραφηθεί, άρα και το τι επιλογές είχαν οι ακροατές. Μεταξύ τα τέλη του 1950 και 1960, φθηνότερος εξοπλισμός ηχογράφησης, κυρίως η μαγνητική ταινία που μπήκε στην παραγωγή τις μουσικής στα μέσα του 1950, βοήθησε καταλυτικά την εισαγωγή του “rock´n roll” από πολλές ανεξάρτητες εταιρείες που είχαν καταφέρει επίσης να αναπτύξουν ένα ξεχωριστό σύστημα διανομής και προώθησης. Το γεγονός αυτό ενίσχυσε την ποικιλομορφία της μουσικής και κατάφερε να αλλάξει ακόμα και την στρατηγική των κυριότερων majors και των label τους προς την υιοθέτηση ενός αποκεντρωμένου συστήματος παραγωγής. Αυτό σήμαινε ότι πλέον οι καινοτόμες ανεξάρτητες εταιρείες ή οι παραγωγοί (ή σχετικά ανεξάρτητα τμήματα εντός της ίδιας major) αναλαμβάνουν τον εντοπισμό νέων ταλέντων και μουσικών τάσεων. Έτσι όταν κάποιος καλλιτέχνης είχε αρχίσει να δημιουργεί "buzz" οι majors συνήθως είτε εξαγόραζαν των καλλιτέχνη από την μικρή ανεξάρτητη ή κάνανε μια συμφωνία διανομής με την ανεξάρτητη δισκογραφικοί. Ως εκ τούτου, οι majors είχαν καταφέρει να ελέγχουν την αγορά μέσω του ελέγχου των δικτύων διανομής. Ήταν τότε που για πρώτη φορά, η μουσική βιομηχανία είχε υψηλότερο δείκτη συγκέντρωσης και προσέφερε μεγάλη ποικιλομορφία ταυτόχρονα…Τώρα τελευταία βέβαια τα πράγματα έχουν πάλι αλλάξει. (photo4)

Οι major δισκογραφικές βλέποντας τις πωλήσεις τους να πέφτουν (και να πέφτουν και να πέφτουν…) έχουν περιορίσει δραστικά σχεδόν οποιαδήποτε χρηματοδότηση νέων καλλιτεχνών εκτός από λίγες περιπτώσεις που τις έχουν ποτίσει με υπερβολικό promotion για να σιγουρέψουν την «επένδυσή» τους.

Σίγουρα όμως, παράλληλα με τις major δισκογραφικές έχει αναπτυχθεί και μια indie βιομηχανία η οποία ανθεί όσο ποτέ! Ποικιλία φαίνεται να υπάρχει, αρκεί να έχει κάποιος χρόνο και όρεξη να ψάξει…

 

*Για όποιον ενδιαφέρεται μερικές από αυτές τις μελέτες είναι:

- Dowd, T. J., 2004. Concentration and Diversity Revisited: Production Logics and the U.S. Mainstream Recording Market, 1940-1990. Social Forces, 82(2): 1411-1455.

- Lopes, P.D., 1992. Innovation and Diversity in the Popular Music Industry, 1969 to 1990. American Sociological Review, vol. 57, no. 1, pp. 56-71.

- Peterson, R. A. and Anand, N., 2004. The Production of Culture Perspective, Annu. Rev. Sociol., 30: 311-34.

- Peterson, R. A. and Berger, D. G., 1975. Cycles in Symbol Production: The Case of Popular Music, American Sociological Review, vol. 40, no. 2, pp. 158-173.