Οι άγνωστες πτυχές παιξίματος των παιχτών του μπουζουκιού

Ο πλούτος που υπάρχει στην δισκογραφία όσον αφορά το μπουζούκι και τις δυνατότητές του είναι πραγματικά τεράστιος, σε σημείο να μην είναι αρκετή μια ολόκληρη ζωή για να τον μελετήσει κάποιος. Φαίνεται όμως, πως θα ήταν ακόμη μεγαλύτερος στην περίπτωση που είχαμε και ηχογραφημένο υλικό από τις ζωντανές εμφανίσεις των παιχτών του οργάνου. Τί συμβαίνει με αυτό το θέμα; Τί γνωρίζουμε εν τέλει γι'αυτές τις ζωντανές εκτελέσεις;

 

Ο Στελάκης Τσατσάγιας, η Στέλα Λούζα, ο Πρόδρομος Τσαουσάκης, ο Χρήστος Μίγκος, κι ο Γαβρίλος παίζουν σε κάποια φιλανθρωπική εκδήλωση στο σανατόριο Ασβεστοχωρίου (1950).

Κατά καιρούς έχουν βγει στο διαδίκτυο τέτοιες ζωντανές εμφανίσεις, αλλά δεν έχουν την δυνατότητα να αναδείξουν άγνωστες ως τώρα πτυχές του παιξίματος των σχετικών με αυτές παικτών, ή να προσθέσουν κάτι σε ήδη υπάρχοντα στοιχεία, καθώς αποτελούν μεμονωμένες περιπτώσεις. Είναι όμως και περιπτώσεις όπου οι ίδιοι οι παίκτες λόγω κάποιων συνθηκών, ή επειδή δεν ήθελαν οι ίδιοι -χαρακτηριστική η περίπτωση του Δημήτρη Στεργίου- να εμφανιστούν δισκογραφικά σε έναν μικρό αριθμό ηχογραφήσεων, το οποίο συνεπάγεται την σχεδόν πλήρη άγνοια του παιξίματος των παικτών τέτοιων περιπτώσεων και δισκογραφικά αλλά και ζωντανά.

Θα παραθέσω κάποια στοιχεία, τα οποία είναι δυνατό να μην αποκαλυφθούν λόγω της κατάστασης αυτής και μπορεί να οδηγήσουν σε σύγχυση, ακόμα και σε εσφαλμένες αντιλήψεις.

Πρώτον, η φαντασία στην φρασεολογία είναι σίγουρα περισσότερη από αυτή που παίζει κάποιος παίκτης στη δισκόγραφία του, είτε ως εκτελεστής μόνο ή και ως συνθέτης. Επίσης, σε παίκτες με χαρακτηριστική νοοτροπία φρασεολογίας -ο Χιώτης αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση- οδηγείται κάποιος εύκολα στην εσφαλμένη αντίληψη, ότι έχει καθορισμένα όρια κάτι που δεν ισχύει φυσικά.

Στη συνέχεια, το επίπεδο ταχύτητας κάποιων παικτών είναι πιθανό να εκτιμηθεί λάθος λόγω της κατάστασης αυτής. Σε συζήτηση που είχα προσωπικά με τον κ. Τατασόπουλο, με είχε ρωτήσει αν ο Χιώτης έπαιζε όσο γρήγορα ήθελε ή όσο γρήγορα μπορούσε. Στην ερώτηση αυτή του αποφάνθηκα ότι είχε φτάσει στο ανώτατο όριο ταχύτητας που είχε κατακτήσει και μέσω αυτού διοχέτευε την φαντασία του στην οποία είχε επικεντρωθεί, κατά την τότε άποψή μου. Η σκέψη μου αυτή βασίστηκε στο γεγονός της εμπειρίας μου με την ενασχόληση με την δισκογραφία του. Η απάντησή μου ήταν βέβαια λάθος, κάθως ο ίδιος ο κ. Τατασόπουλος τον είχε δει να παίζει ζωντανά σε ταχύτητα περισσότερη από αυτή που έχει παίξει στις ηχογραφήσεις του.

 

Πρώτη σειρά: Μήτσος Ευσταθίου, ο αδερφός του Σπύρος, Σεβάς- χανούμ, Γιάννης Παπαϊωάννου κι ο Ηλίας Ποτοσίδης. Δεύτερη σειρά: Στέλιος Λαζάρου, Λιλή Νικολέσκο (πιάνο), Λέλα Παπαδοπούλου κι ο Νίκος Καλέργης (στην Τριάντα του Χειλά, 1950).

Έπειτα, είναι αδύνατο να καταλάβει κάποιος λεπτομερή στοιχεία του παιξίματος του εκάστοτε παίκτη, από τα οποία μερικά είναι οι θέσεις που χρησιμοποιεί σε μια μελωδία, τα legato, τα stacatto, τα vibrato κ.λπ.,όχι ως αποτέλεσμα συστηματικής διεργασίας με σκοπό την σωστή ηχογράφηση για την ανάδειξη ενός συγκεκριμένου ήχου, είτε από προσωπική επιλογή ή από την καθοδήγηση του συνθέτη, αλλά σε ένα αριθμό πιθανών πλαισίων πιο ρευστών σχετικά με αυτά τα στοιχεία, εκτός βέβαια από κάποιες εξαιρέσεις.

Επιπρόσθετα, είναι ανέφικτο το γεγονός της μελέτης των τροποποιήσεων που έβαζαν στην εκτέλεση ενός κομματιού και κατά πόσο έβαζαν, ανάλογα με το πλαίσιο στο οποίο έπαιζαν. Λαμβάνοντας υπόψιν την κατάσταση αυτή, προκύπτει η αδυναμία κατανόησης της αντίληψης τους στην προσέγγιση ενός κομματιού σε συνδυασμό με το πλαίσιο εκτέλεσής του και ο περιορισμός στην φαντασία τέτοιων φράσεων, όπως εννοήθηκε παραπάνω.

 Τέλος, η κατάσταση αυτή δεν επιτρέπει την δυνατότητα να κατανοήσουμε τον βαθμό αλληλεπίδρασης μεταξύ των παικτών στις φράσεις που πρόσθεταν στις ζωντανές εμφανίσεις μόνο. Η αλληλεπίδραση μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο στα όρια των ηχογραφήσεων και γι'αυτό να παραμένει ανολοκλήρωτη η κατανόησή της συνολικά.

 

Τάκης Μπίνης, Νανά, Γιώργος Λάφκας, Γιώργος Τσιμπίδης, Χρηστάκης, Ροβερτάκης (πιάνο) και Σωτήρης Ζωγιόπουλος (Μενίδι, 1950).

 Οι ζωντανές εκτελέσεις κομματιών θα αποτελούσαν πράγματι ένα ακόμα μέσο εμβάθυνσης στο παίξιμο του μπουζουκιού συνολικά, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο στη πληρέστερη κατανόησή του, χωρίς την δημιουργία εσφαλμένων αντιλήψεων και περιορισμένων σκέψεων. Δυστυχώς, είναι κάτι που δεν μπορεί να αναστραφεί, με μικρές μόνο βελτιώσεις. Συνεπώς ο κάθε παίκτης του μπουζουκιού οφείλει να γνωρίζει την καθορισμένη δυνατότητα αντίληψης για το όργανο "παικτικά" και να αποφεύγει τις επιπόλαιες διαπιστώσεις.

Πηγές:

• Οι φωτογραφίες και οι λεζάντες τους προήλθαν από το www.rebetiko.gr.
• Η φωτογραφία εξωφύλλου προέρχεται από το www.mpouzoukimpouzouksides.blogspot.com