Μαθαίνω Δημοτικό Κλαρίνο

Τι εννοούμε όταν λέμε παραδοσιακό κλαρίνο;

Δείτε πρώτα το βίντεο μου εδώ:

Είναι ευκολότερο στην εκμάθηση από το κλασσικό και παίζει τα γλιστρήματα που είναι και η βασική τεχνική στα παραδοσιακά, ευκολότερα.

Να διαλύσουμε κι έναν μύθο: Ότι δηλαδή θα πρέπει να ακολουθήσεις διαφορετικό τρόπο εκμάθησης των 2 συστημάτων που αναλύονται στο άρθρο παρακάτω:

Με λίγα λόγια ΔΕΝ υπάρχει καμμιά διαφορά το αν παίξεις ένα τραγούδι με Δημοτικό ή κλασσικό! Ίσως τα δημοτικά μας τραγούδια και να ακούγονται καλύτερα με το boehm (αφού είναι το πιο εξελιγμένο σύστημα, που επικράτησε σχεδόν παγκοσμίως και λόγω αυτής της διάδοσης είναι φθηνότερο από ένα αντίστοιχο Δημοτικό (με το ‘’καλύτερα’’ εννοώ την ακρίβεια συχνότητας κάποιων νοτών - που αναφέρονται στο συνημμένο βίντεο).

Απλά στο Oehler, λόγω των κυλινδρίσκων στα pinky κλειδιά διευκολύνεται το legato (''γλύστρημα'' νοτών) κάτι που χρησιμοποιείται κατά κόρων στα Δημοτικά. Στα Boehm πρέπει να σηκώνεις το δακτυλάκι για να πετύχεις το legato.

Αν όμως ξεκινήσεις να μαθαίνεις ένα από τα 2 συστήματα μετά θα είναι πολύ δύσκολο έως ακατόρθωτο, να συνηθίσεις στη διαφορετική δακτυλοθεσία κάποιων νοτών του άλλου συστήματος. Προσοχή λοιπόν σ' αυτά που λέω και στο βίντεο: Να δώσεις προσοχή στη φωτογραφία του κλαρίνου/κλαρινέτου, πριν το παραγγείλεις από το διαδίκτυο!

Θα πρέπει λοιπόν και με τα Δημοτικά να εκπαιδευτείς και να μάθεις τα ίδια με κάποιον που θα ασχοληθεί με κλασική μουσική. Δηλαδή τις ίδιες κλίμακες - με διαφορετική δακτυλοθεσία σε κάποιες νότες - και να δώσεις βάση στις πιο βασικές κλίμακες. Επιπλέον σαν δημοτικός θα πρέπει να προσθέσεις στο ρεπερτόριο σου και κάποιους λαϊκούς δρόμους (πχ Χιτζάζ, Ουσάκ, Ποιμενικό, Νικρίζ…).

Βασικό ρόλο, στην ποιότητα του ήχου, παίζει φυσικά και η μάρκα (Selmer, ammati) του οργάνου (όσο περισσότερο πληρώσεις τόσο καλύτερη ποιότητα και για χρόνια αντοχή, όπως συμβαίνει και σ’ όλα τα πράγματα).

Αν έχεις την τύχη να σου δείξει κάποιος βετεράνος κάποια κόλπα θα μάθεις να ξεκινήσεις με το σωστό τρόπο. Αλλιώς δάσκαλο. Ή μόνος με υπομονή και υπομονή και με γνώσεις από διαδικτυακά sites που θα εμπιστευθείς. Εγώ έχω κάνει μια σειρά βίντεο εκμάθησης κλαρίνου (δείτε εδώ:) και πολλά σχετικά αναλυτικά άρθρα για το κλαρίνο (δείτε εδώ).

Για το Δημοτικό Κλαρίνο εδώ:

 

ΠΡΟΣΟΧΗ όταν θέλετε να αγοράσετε κλαρίνο

Υπάρχουν 2 είδη:

• Τα Oehler (ή Albert system το παλιότερο ή Müller system το εξελιγμένο - με 17 κλειδιά. Αμφότερα όμως είναι παλαιά συστήματα με πολύ λίγα κλειδιά που σήμερα σπανίζουν). Το σημερινό σύγχρονο γερμανικό σύστημα είναι το σύστημα Oehler και ΟΧΙ το σύστημα Albert. Έτσι, ανάλογα με τη χρονική περίοδο στην οποία αναφερόμαστε, μπορεί να είναι οποιοδήποτε από αυτά
• τα Boehm με 17, 18 και τα πολύ ακριβά με 19 κλειδιά. Φυσικά το κλαρίνο Boehm μπορεί να αποδώσει και τη δημοτική μουσική. Δηλαδή μπορεί να παίξει τα πάντα (Δημοτική, Κλασσική) χωρίς περιορισμούς. Απαιτεί όμως σε κάποιες νότες, διαφορετική δακτυλοθεσία.

Το σύνολο των κλειδιών σε ένα σύστημα Oehler υπερβαίνει αυτό σε ένα Boehm παρά το αντίθετο που αναφέρεται στην προηγούμενη παράγραφο. Δηλαδή εκεί που το σύστημα Boehm έχει ένα σετ 3 πλήκτρων στην αριστερή πλευρά της κάτω άρθρωσης και ένα σετ 4 πλήκτρων στα δεξιά της κάτω άρθρωσης, το Oehler έχει λιγότερα κλειδιά σε αυτές τις περιοχές και αντισταθμίζει με κυλινδράκια (βλέπε παρακάτω τα rollers).

ΠΡΟΣΟΧΗ: Aν το αγοράσετε από το διαδίκτυο από ξένη χώρα. Συνήθως δεν αναφέρεται αν είναι Oehler ή Boehm επειδή το Oehler θεωρείται σπάνιο, άρα θα είναι Boehm.

Η διαφορά των 2 τύπων, όπως είπαμε, έγκειται κυρίως στη διαφορετική δακτυλοθεσία κάποιων νοτών (δείτε το άρθρο μου ΕΔΩ)

Το κλαρίνο έχει έκταση από: E3 – G6 (Δείτε τη χρωματική κλίμακα εδώ)

Η έκταση όμως Ε3 μέχρι Α4 είναι αρκετή για τον αρχάριο, για να παίξει οποιαδήποτε μελωδία σ’ οποιοδήποτε τρόπο (mode) Ματζόρε – Μινόρε – Δρόμους.

Δείτε μερικές κλίμακες στην έκταση αυτή εδώ

Το παραδοσιακό είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο στην Ήπειρο, Πελοπόννησο και Στερεά Ελλάδα.

Η βασική του δακτυλοθεσία (στην περιοχή του κλαρίνου που λέγεται chalumeau – από το κάλαμος)  είναι όπως αυτή της φλογέρας (German Fingering – δείτε το σχετικό άρθρο ΕΔΩ, ή του ζουρνά/καραμούζα (δείτε δείτε το σχετικό άρθρο ΕΔΩ)

Φυσικά η έκτασή του – 3 οκτάβες (δείτε εδώ)το διαχωρίζει από τη φλογέρα και το ζουρνά, που έχουν πολύ μικρότερες δυνατότητες.

Το Oehler συνεχίζει να υπάρχει σαν σύστημα διότι όλοι οι δημοτικοί κλαρινετίστες μαθαίνουν αυτό που τους διδάσκουν τα ωδεία ή αυτοδίδακτοι κλαρινετίστες.

Από μικρή ηλικία το παιδί μπορεί να διδαχθεί φλογέρα (Προσοχή φλογέρα German fingering αν αργότερα θα μάθει δημοτικό ή φλογέρα Baroque fingering αν θα μάθει Boehm για κλασική μουσική) και μετά το κλαρίνο θα του φανεί εύκολο.

Σήμερα δεν νοείται δημοτική μουσική χωρίς κλαρίνο λόγω των εκφραστικών του δυνατοτήτων (τρίλιες και γρήγορα περάσματα) που δεν έχει πχ το σαξόφωνο.

Το δημοτικό κλαρίνο είναι κυρίως τονικότητας Β♭ (ΣΙ μπεμόλ/ύφεση), αλλά θα βρούμε από βιοτεχνίες και σε τονικότητες Α (ΛΑ) και G (ΣΟΛ). Την ονομασία αυτή την παίρνουν από την νότα που ακούμε όταν στο κλαρίνο παίζουμε τη νότα C (ντο).

Παλιότερα φτιάχνονταν και σε τονικότητα C (NTO) λόγω της μεγαλύτερης έντασης και οξύτητας του ήχου. Σήμερα σπάνια θα βρείτε τέτοια τονικότητα.

Αυτά που φτιάχνονται από βιοτεχνίες είναι ξύλινα ενώ στο εμπόριο θα τα βρούμε φτιαγμένα από εβονίτη (συνθετικό υλικό και όχι το ξύλο έβενος) αλλά και πλαστικό (δείτε τις φωτογραφίες).

Τα κλειδιά του φτιάχνονται από κράμα χαλκού, ψευδαργύρου και νικελίου και φυσικά ΔΕΝ  περιέχουν ασήμι. Σήμερα είναι  επαργυρωμένα ή επινικελωμένα.

Δείτε και το βίντεο για την κατασκευή Oehler κλαρίνου, από ξύλο, κυρίως grenadila, (Δείτε ΕΔΩ), σε βιοτεχνία της Γερμανίας: Δείτε εδώ:

 Κλαρίνο τονικότητας G

Είναι μακρύτερο από το Bb και παράγει βαθύτερες μπάσες νότες (όσο βαθύτερς τόσο πιο γλυκές.)

Τσιγγάνικη, Turkish, Armenian, Kurd, Arab και Balkan μουσική παίζεται με κλαρίνο G σε σύστημα Oehler (Γερμανικό) ή και σε Boehm. Πολλοί Έλληνες κλαρινετίστες παίζουν τα δημοτικά με τέτοιο κλαρίνο G σε σύστημα Oehler

Μεταλλικό κλαρίνο

Υπάρχει επίσης, όμως σε τονικότητα G (ΣΟΛ) και μεταλλικό κλαρίνο που παράγει δυνατό, χαρακτηριστικό ήχο, φτιαγμένο στην Τουρκία. Παίζεται στην Θράκη και απαιτεί ελάχιστη ενέργεια (φύσημα) παιξίματος.

Τροποποίηση της μπουκαδούρας (επιστόμιο)

Είναι τεχνική τροποποίησης του εργοστασιακού επιστομίου (άνοιγμα του tip opening – βλέπε φωτογραφία) από κατάλληλο τεχνίτη).

Ο λόγος είναι πιο λαμπερός ήχος και μεγαλύτερη άνεση στο παίξιμο των νοτών της  υψηλής περιοχής. Σήμερα όμως, το εμπόριο, υπάρχουν επιστόμια που καλύπτουν όλες τις ανάγκες του κλαρινετίστα, ώστε να μη χρειάζονται πλέον τέτοιες επεμβάσεις όπως παλιότερα.

Rollers Κλαρίνου Oehler

Ένας μικρός κύλινδρος άλλοτε μαύρος, άλλοτε κόκκινος και άλλοτε ασημί, σαν να είναι κολλημένος πάνω στην πλάκα του κλειδιού pinky (Κλειδί για τα μικρά δάκτυλα).

Κάποια κλαρίνα Albert (Buffet, Selmer κ.λπ.) είχαν κυλίνδρους και για τα δύο μικρά δάχτυλα (στα αριστερά και στα δεξιά pinky πλήκτρα) για να βοηθούν στην εύκολη μετάβαση του δακτύλου από το ένα πλήκτρο στο άλλο. Δηλαδή  μπορείτε να μεταβείτε στο επόμενο κλειδί χωρίς να σηκώσετε πρώτα το δακτυλάκι.

Αυτός ο κύλινδρος διευκολύνει ελαφρώς το παίξιμο, ειδικά όταν παίζετε για κάποια ώρα και τα δακτυλάκια σας ιδρώνουν και κολλάνε. Απλώς κάνει το παίξιμο πιο εύκολο. Τα δάχτυλα τείνουν να κολλάνε στις μεγάλες μεταλλικές πλάκες, που σχηματίζουν τα πλήκτρα pinky σ’ αυτά τα κλαρίνα. Έτσι, οι κύλινδροι διευκολύνουν τα περάσματα legato από το ένα κλειδί στο άλλο.

Δείτε τη διαφορά στα 2 συστήματα ακούγοντας την ίδια brahms clarinet sonata 2 με:

Κλαρίνο Boehm: Από χρόνο: 0 – 2:23

Κλαρίνο Oehler: Από χρόνο: 2:24 – τέλος (4:47)

 

Τιμές φτηνών κλαρίνων

Το δημοτικό (German – Oehler) από ebonite, ABS, plastic  στο διαδίκτυο θα το βρείτε σε σχεδόν διπλάσια τιμή απ’ ότι το αντίστοιχο σύστημα BOEHM, της ίδιας εταιρείας. Ο λόγος πρέπει να είναι πως στο εξωτερικό είναι διαδεδομένο το BOEHM (θα βρείτε BOEHM από 62 ευρώ ενώ το αντίστοιχο OEHLER από 108 ευρώ και άνω.

Τι είναι το ΜΠΕΡΑΤΙ στο κλαρίνο?

Μπεράτι ή Συγκαθιστός είναι συνήθως γαμήλιος χορός, συχνός στην Ήπειρο, που ξεχωρίζει από τους πολλούς δημοτικούς μας χορούς, από την ελευθερία και την μεγάλη ποικιλία των βημάτων του. Πολλές πληροφορίες για το Μπεράτι ή Συγκαθιστό θα βρείτε εδώ.

Όσον αφορά το παίξιμο του με κλαρίνο (Όλοι οι δημοτικοί μας κλαρινετίστες ξέρουν να παίζουν κάποια μπεράτια)

Το Μπεράτι δεν είναι κάποια µελωδία με αντίστοιχό ρυθµό όπως πχ ο τσάµικος, ο συρτός ο μπάλος.

Ακούστε ΕΔΩ τέτοια ΜΠΕΡΑΤΙΑ και διαλέξτε αυτά που σας εκφράζουν.

Το παρακάτω όμως βίντεο είναι ‘’όλα τα λεφτά’’ για την εκμάθηση του ΜΠΕΡΑΤΙ:

https://www.youtube.com/watch?v=-CI2kHxZ3uE

Ξύλινο ή ebonite

• Για ενήλικες νέους κλαρινετίστες συστήνεται τονικότητας Bb key Clarinet [17, 18 ή 19 κλειδιά] και αργότερα τονικότητας ίσως Α key ή και G key. Το σώμα του κλαρινέτου μπορεί να  είναι κατασκευασμένο από ebonite, ένα σκληρό βουλκανισμένο καουτσούκ με πολύ καλά τονικά χαρακτηριστικά. Μπορεί επίσης να είναι από ρητίνη ABS παρόμοιας φύσης. Τα πιο ακριβά μοντέλα κατασκευάζονται από ξύλο Grenadilla που πολλοί θεωρούν ότι έχει καλύτερες τονικές ιδιότητες, αν και τέτοιο ή παρόμοιο ξύλινο μοντέλο απαιτεί περισσότερη συντήρηση και συνεχή φροντίδα [απαιτούν πχ λίπανση στο εσωτερικό τους]! Σαν  ζωντανό υλικό που είναι το ξύλο, μπορεί να διογκωθεί, να παραμορφωθεί να ραγίσει και να αλλάξει σχήμα, ειδικά με την υγρασία που είναι αναπόφευκτη όταν παίζουμε ξύλινα πνευστά! Τα καλά λοιπόν, κλαρίνα κατασκευάζονται από ξύλα από το Αφρικάνικο δένδρο grenadilla. Το ξύλο αυτό είναι μαύρο και έχει τόσο μεγάλη πυκνότητα που βυθίζεται στο νερό!! Επίσης τα καλά κλαρίνα κατασκευάζονται και από ξύλο rosewood αλλά τα φθηνότερα και από άλλα ξύλα που όμως ραγίζουν πιο εύκολα και επειδή δεν είναι τόσο πυκνά όσο το  grenadilla απορροφάνε πιο εύκολα την υγρασία από τα σάλια. Έτσι ‘’αλλάζουν’’ οι διαστάσεις και άρα και ο ήχος... Αυτός είναι ο λόγος που απαιτείται κάπου-κάπου λάδωμα στο εσωτερικό τους (BORE OIL) ενώ για τα κλειδιά ( KEY OIL). Για αυτούς τους κατασκευαστικούς λόγους, κυρίως επικράτησε στα φτηνά κλαρίνα, το συνθετικό υλικό Ebonite (Από καουτσούκ + θείο και λιναρέλαιο) και τα ABS resin (πλαστικά). Αν λοιπόν αγοράσουμε ξύλινο κλαρίνο (αλλά και άλλα ξύλινα όργανα όπως: Φλάουτο, όμποε, φλογέρα, ζουρνά…), είναι σημαντικό να «παίζεται» σταδιακά! Αυτό σημαίνει πως οι εξάσκηση σ’ αυτό να γίνεται αρχικά για περιορισμένο χρονικό διάστημα έως ότου το όργανο εγκλιματιστεί στην υγρασία από την αναπνοή του κλαρινετίστα.
• Για παιδιά συστήνεται το Eb Clarinet (Ηχεί 3η μικρή επάνω από το Ντο) ή το C Clarinet (ηχεί στον τόνο C). Δείτε εδώ μερικά πανάκριβα μοντέλα! που είναι μικρότερα σε μήκος από το Bb (Ηχεί έναν τόνο κάτω από το Ντο). Είναι σημαντικό τα παιδιά να αισθάνονται άνετα όταν κρατούν και παίζουν το κλαρίνο τους πριν ξεκινήσουν το μουσικό τους ταξίδι με τις ανωτέρω τονικότητες. Το φυσικό μήκος του κλαρίνου Bb key μπορεί να δυσκολέψει τα παιδιά να το κρατούν άνετα! Αλλιώς είναι πιθανό να χάσουν το ενδιαφέρον τους γρήγορα! Αυτά τα μοντέλα παρέχονται με δύο βαρελάκια, το ένα ελαφρώς πιο κοντό από το άλλο, για να διευκολύνουν  τους νέους μαθητές να είναι ευκολότερα κουρδισμένοι. Είναι ευνόητο όμως πως οι παρτιτούρες για το Eb Clarinet θα είναι διαφορετικές σε σύγκριση με αυτές του τυπικού κλαρινέτου Bb! Ορισμένα μοντέλα κλαρινέτων είναι διαθέσιμα με λιγότερα κλειδιά (Λιγότερα από τα συνήθως 17, 18 ή 19 κλειδιά του Bb key πχ 14 κλειδιά!). Αυτό αφαιρεί μέρος των βασικών εργασιών που συνήθως απαιτούνται μόνο σε ρεπερτόριο υψηλότερων προδιαγραφών. Αυτό έχει επίσης το πλεονέκτημα της μείωσης του κόστους συντήρησης.

Τεχνικά Θέματα

Ερώτηση: Ποιες είναι οι διαστάσεις μήκους στο βαρελάκι του κλαρίνου;

Απάντηση: Αν και ορισμένοι κατασκευαστές κλαρίνων χρησιμοποιούν διαφορετικά μήκη βαρελακιού (62-67mm), το κλαρίνο

• Bb key χρησιμοποιεί συνήθως βαρελάκι 66 mm, ενώ
• το κλαρίνο Α/ LA (A key) χρησιμοποιεί συνήθως 65 mm

Συνήθως κάποια μαθητικά κλαρίνα συνοδεύονται από 2 διαφορετικού μήκους βαρελάκια για καλύτερο κούρδισμα (clarinet intonation) σε διαφορετικές κλιματικές συνθήκες. Έτσι αν είστε χαμηλά κουρδισμένοι, επιλέξτε πιο κοντό βαρελάκι και αν ψηλά μακρύτερο.

Ερώτηση: Γιατί υπάρχουν δύο βαρελάκια με διαφορετικό μήκος για το κλαρίνο;

Απάντηση: Είναι χρήσιμο να υπάρχουν δυο διαφορετικού μήκους.

Το πιο κοντό θα παίζει βαίνοντας οι νότες σε δίεση - χρήσιμο αν παίζετε σε μια κρύα αίθουσα που τότε με το μακρύτερο βαρελάκι οι νότες θα έβαιναν προς ύφεση.

Ερώτηση:Τι είναι τα tuning rings;

Απάντηση: Εάν διαπιστώσετε ότι σας αρέσει πολύ ο ήχος ενός νέου βαρελακιού, αλλά οι νότες βαίνουν  ελαφρώς προς δίεση, μπορείτε επίσης να αγοράσετε δακτυλίδια συντονισμού tuning rings). Τα tuning rings, κυμαίνονται από 0,5-1mm και  παρέχουν μεγαλύτερο μήκος και άρα κάνουν τις νότες να βαίνουν προς ύφεση.

Δείτε το σχετικό βίντεο μου για τη μη στανταρντοποίηση των διαστάσεων των βαρελακιών.

 

LP (Low Pitch) & HP (High Pitch) clarinets

Θα συναντήσετε τους όρους αυτούς και καλόν είναι να ξέρουμε τι σημαίνουν.

• Τα LP κλαρίνα είναι κουρδισμένα στους 440 Hz όπως δηλαδή και τα υπόλοιπα όργανα της ορχήστρας (πιάνο, κιθάρα)
• Τα HP είναι κουρδισμένα στους 456 Hz δηλαδή δεν μπορούμε να παίξουμε σε ορχήστρα  εκτός αν η ορχήστρα κουρδιστεί στο κλαρίνο μας. Δεν χρησιμοποιείται πια το σύστημα αυτό εδώ και 10ετίες.

Σημαντικοί κατασκευαστές κλαρινέτων:

• Selmer: Γαλλία, ΗΠΑ
• Buffet: Γαλλία
• Yamaha: Ιαπωνία
• Αmati : Τσεχία