Η Ελληνική Μουσική Κοινότητα από το 1997
Ανυποψίαστος. Όχι μία, αλλά δύο φορές. Αρχικά για μία συνεργασία που κάτω από τα ραντάρ της δημοσιότητας πήρε σάρκα και οστά και έθρεψε τους καρπούς της χωρίς να το πάρει κανείς χαμπάρι, μέχρι να εμφανιστούν στα ράφια των δισκάδικων. Στη συνέχεια για το περιεχόμενο του δίσκου. Δε νομίζω ότι μπορώ να βρω ανάλογό του στην ελληνική δισκογραφία. Ως ανυποψίαστος λοιπόν δε θα μπορούσα παρά να υποκύψω στη δύναμη της έκπληξης.
Θεωρώ ότι Εγγονόπουλος και Πουλικάκος δε χρειάζονται συστάσεις. Αν χρειάζεται κάτι να ειπωθεί είναι ότι δεν είναι άγνωστοι μεταξύ τους. Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 60 ο (ήδη καταξιωμένος τότε ποιητής και ζωγράφος) Νίκος Εγγονόπουλος βοηθάει μία παρέα (άσημων τότε) νεαρών, εξέχουσα θέση στους οποίους καταλάμβανε ο Δημήτρης Πουλικάκος, να εκδώσουν το ιστορικό σουρεαλιστικό, καλλιτεχνικό περιοδικό «Πάλι». Παίζει ρόλο άραγε αυτό; Δεν μπορώ να είμαι σίγουρος, όμως ο σεβασμός, η συναίσθηση αλλά και η νοητική σύμπνοια με την οποία δείχνει να προσεγγίζει ο «Θείος Νώντας» τα ποιήματα δεν πιστεύω ότι είναι τυχαία.
Είμαι σίγουρος όμως ότι ο Socos είναι για τους περισσότερους (και για εμένα) ένα μυστήριο. Θυμάμαι τις κατά καιρούς ζωντανές εμφανίσεις του με την Live Project Band αλλά δεν είχα την τύχη ποτέ να παρακολουθήσω κάποια από αυτές (νοητή σημείωση: να διορθωθεί αυτό άμεσα). Αυτός όμως ο κύριος είναι τελικά ο ιθύνων νους για το αριστούργημα που έγινε η "Ύδρα Των Πουλιών". Δική του η έμπνευση και το δημιουργικό όραμα. Η συνεισφορά του δεν περιορίζεται μόνο στα όργανα που παίζει (κατά κύριο λόγο κιθάρα) ή στο πολύ σημαντικό και απόλυτα επιτυχημένο κομμάτι της παραγωγής. Εκτείνεται κυρίως στην ιδέα να μην μελοποιηθεί ακριβώς η ποίηση του Εγγονόπουλου αλλά να δραματοποιηθεί.
Και εξηγούμαι. Συνήθως με τη λέξη «μελοποίηση» φέρνουμε στο νου μας περιπτώσεις όπου οι στίχοι δένουν απόλυτα με τη μουσική δημιουργώντας τη γνωστή φόρμα του τραγουδιού, πολλές φορές μάλιστα εμπεριέχοντας και την κλισέ δομή του κουπλέ/ρεφρέν. Για παράδειγμα, τα ποιήματα του Καββαδία έχουν κατά κόρον τραγουδηθεί με τον τρόπο αυτό. Αλλά αυτά τα έργα προσφέρονται και για κάτι τέτοιο, σε πλήρη αντίθεση με τα αναρχικά, ιδιόμορφα, σουρεαλιστικά ποιήματα του Εγγονόπουλου. Ετούτα χρειάζονταν μία διαφορετικού τύπου συμπεριφορά που θα τόνιζε το νόημα (ή την παράνοιά) τους, που θα αναδείκνυε την εσωτερική μελωδία τους, που θα τα έντυνε με ήχους ταιριαστούς στην ήδη δεδομένη ατμόσφαιρά τους.
Ο Socos κατάφερε με χρήση στοιχείων από όλο το φάσμα της μουσικής (η ταμπέλα της ροκ είναι πολύ περιοριστική) να δημιουργήσει ένα φάσμα ήχων που εκτείνονται από τον industrial θόρυβο και τους techno ρυθμούς μέχρι την flamenco μελωδία και την μπαλάντα. Κοινό στοιχείο σε όλες τις συνθέσεις είναι η σκοτεινή ατμόσφαιρα, οι κατά βάση mid tempo ρυθμοί, η τοποθέτηση της μουσικής στο φόντο αλλά όχι και στο περιθώριο, η δημιουργία θα λέγαμε ενός soundtrack για μία ταινία που δε βλέπουμε αλλά ακούμε.
Και εδώ μπαίνει δυναμικά ο Πουλίκας. Αφοσιωμένος σε ένα ύφος που μέχρι τώρα κυρίως υπονοητικά μας είχε δείξει, επιμένει περισσότερο στην απαγγελία παρά στο τραγούδι. Αυτό δε σημαίνει, βεβαίως, ότι η βαρύτονη φωνή του δεν κάνει συχνά την εμφάνισή της. Αλλά η αλήθεια είναι ότι πιο πιθανό είναι να σου μείνει στο τέλος του CD ο, σχεδόν τρομακτικός, ψίθυρος: «κύκλο οι ασεβείς περπατούν» παρά οτιδήποτε άλλο. Φυσικά η θητεία του ως ηθοποιού και το δεδομένο ταλέντο του είναι τα στοιχεία κλειδιά για την επιτυχία του εγχειρήματος αλλά σε αυτά εγώ θα πρόσθετα άλλο ένα. Χρειάζεται να κατανοείς πραγματικά την ελληνική γλώσσα και να μπορείς να τη χειριστείς με ευκολία, για να αποδόσεις τους στίχους του Εγγονόπουλου και ο Πουλικάκος έχει αποδείξει ότι αυτό μπορεί να το κάνει.
Ο συνδυασμός των τριών αυτών παραγόντων που το όνομά τους εμφανίζεται στο εξώφυλλο του CD (τουτέστιν μεθερμηνευόμενο οι υπέροχα ατίθασοι στίχοι του Εγγονόπουλου, η υποκριτική ευχέρεια του Πουλικάκου και η ενορχηστρωτική διάνοια του Socos) είναι που υψώνει την "Ύδρα Των Πουλιών" σε ένα αριστούργημα καλλιτεχνικής συνεργασίας.
Υ.Γ. Για εσάς που προτίθεστε να βρείτε «εναλλακτικούς» τρόπους να το ακούσετε, να αναφέρω απλώς ότι τόσο η εικονογράφηση του CD με πίνακες του Εγγονόπουλου όσο και το εσωτερικό σημείωμα του Πουλικάκου είναι απολαυστικά.
Κώστας Σακκαλής
Γιώργο επί του ιδίου θέματος παραθέτω επίσης:
"Κανείς δεν υποψιαζόταν" όπως λέει χαρακτηριστικά ο Πουλίκας στο "Ξεχασμένο πηγάδι" των Εξαδάκτυλος. Ο Νίκος Εγγονόπουλος [1907-1985] "το ξεχασμένο πηγάδι καραδοκούσε το θύμα του". Ο Μήτσος ο "Μεταφοραί-Εκδρομαί" [1976] ωσάν άλλος Λούλης [εκ του Δημήτρης-Δημητρούλης-Λούλης ή εκ του Πουλίκας-Πουλικακούλης-Λούλης, διαλέχτε] "χαρούμενος και πηδηχτούλης... έπεσε μέσα στο πηγάδι..."
Μπορεί να φαίνονται άσχετα όλα τα προλεγόμενα αλλά δεν είναι. Ο πουρόκερ περφόρμερ από τότε ['76] έχει να βγάλει [σκληρό] δίσκο πλήρη και ολοκληρωμένο [όχι στην εκκλησία] στην αγορά. Τα μάζευε τ' απωθημένα του από τον καιρό που έστησε ομού μετά του Πάνου Κουτρουμπούση [πατέρα του κδωα] το περίφημο σουρεαλιστικό περιοδικό "Πάλι" [1964]. Τα μάζευε τα σκόρπαγε σε μουσικές [Υπάρχω... στο Δράκουλα των Εξαρχείων του Ζερβού], ερμηνείες [γεια σου ρε Παπαδόπουλε... από το Βίος + Πολιτεία του Περάκη], σε διαφημίσεις, σε σοβαρούς ρόλους, σε σποτ ραδιοτηλεοπτικά, και μετά από τα σκόρπαγε... τα ξαναμάζευε.
Ώσπου, "ο Λούλης χοροπηδώντας έτρεχε μπροστά μαζεύοντας μαργαρίτες και βιολέτες..." και νάσου στο δρόμο του ο μαργαριτής και βιολετής Socos να θέλει, λέει, σώνει και καλά να πει ένα δικό του τραγουδάκι [ο Πουλίκας του Socos] που ο εκκεντρικός συνθέτης το έγραψε ειδικά για κείνον. Αυτό έγινε το 2009 και θα το βρείτε στο "Objects in mirror are closer than they appear" των Socos & the Live Project Band.
Και τότε ήτανε που μπήκε σε εφαρμογή το σχέδιο Καλλικράτης που λέγεται "Η Ύδρα ΤΩΝ ΠΟΥΛΙΩΝ". Ο Εγγονόπουλος "πρόσφερε" έξι ποιήματα κι ο Socos ανέλαβε να τα μελώσει και να τα κάνει μελοποιημένα μελοποιήματα. Η σύντηξη ήταν αναπάντεχη και αναπόφευκτη συνάμα. Ο δυναμικός και αειθαλής [εκτός απ' τα μαλλιά] θείος Νώντας [που ξέρει από μαρμίτες και τερμίτες σουρεαλισμών και σοσιαλισμών] κατάφερε να συγκεράσει τον εγωκεντρισμό του Socos με τον υπερρεαλισμό του Εγγονόπουλος.
Μακρυνές συναυλίες, οπάλινες σπίθες, του πρώτου σπιτιού μας μέσ' στη λαύρα του θέρους,
Στης Γης του Πυρός την αέναη θήρα, στους κάμπους, στα δάση, στα ουράνια,
Θ' ασπασθώ απαλά της εικόνος τα χείλη, θα χαρίσω ελπίδες σ' αχιβάδες και κάστρα
Που βουβά παραστέκουν σ' όσ' αγγίζουν οι Μοίρες, κι όταν δύουν στα πεύκα των ειδώλων φεγγίτες
Αυλακώνουν μ' αλόγατα ξύλινα χαμοκέδρου θωπείες,
Θεωρίες σεπτές μυστικών δεινοσαύρων, στων νερών τις πλεκτάνες που τα ζώσανε κύκνοι,
Μαύροι κύκνοι, γαλάζιοι, όλο ιδέα, και πόθο που λες πάει να σβύση κι αποτόμως γυρεύει
Ν' ανεβή πιο ψηλά, να γκρεμίση, να σπάση, παραθύρια ν' ανοίξη, να φωνάξω, να κλάψη,
Να ρημάξω, ν' αράξη, να σκιστή, να χαράξω στο χαλκό πιο βαθειά, πιο βαθειά,
Περιστέρια, λιοντάρια, των μαλλιών της τη νύχτα, του στρατιώτου το όπλο, τ' αρβανίτικο χώμα,
Κι όπου φτάση, αν φτάση, φαντασία μετάλλου, λόγια που είπα η Πυθία σε ανύδρους εκτάσεις,
Τροπικούς και πηγάδια θα διαβή, ως να φέξη η αυγή η πλανεύτρα μ' άυλων Κούρδων κραιπάλη,
Ν' αγοράση κιθάρες που μου πνίγουν τα μάτια, ως να σύρω τα πέπλα που κρατά η σελήνη,
Στη μορφή μου να δέση τη μορφή των πουλιών.
Κι αφού διαβάσατε το ένα απ' τα εξ, ιδού και η κατανομή των: Εν ανθηρώ Έλληνι λόγω [1957] στο 1ο στο 4ο και στο 10ο κομμάτι, η επιστροφή των πουλιών [1946] στο 2ο, Η Ύδρα στο ομώνυμο 3ο, μην ομιλείτε εις τον οδηγόν [1938] στο 5ο και στο 9ο, τα κλειδοκύμβαλα της σιωπής [1939] στο ομότιτλο 6ο και στο τρίπτυχο 8ο, στην κοιλάδα με τους ροδώνες [1978] στο 7ο.
Ακόμη δεν πειστήκατε; Ο Πουλίκας τα κάνει όλα και συμφέρει. Τραγουδά σαν παλιός ροκάς και σαν Πλάτωνος, απαγγέλλει σαν Κόης, δημοτικίζει σαν παπαδιαμαντικός Τζιμάκος. Και πάντως, η χημεία έχει απομακρύνει τα τέρατα, έχει μεταλλάξει γόνιμα τον Εγγονόπουλος, ο Socos έχει αποβάλλει μπροστά στο δέος τον εγωκεντρισμό του, οι συνθέσεις μυρίζουν κλασικές ιδέες [βιολιά, πιάνο, γαλλικά], φλερτάρουν κάποτε με τον ρυθμικό θόρυβο, οι μπότες στα τύμπανα και η ηλεκτρική κιθάρα παραπέμπουν σε μέταλ μπάντα, η αναρχία επανέρχεται στη βάση της [ποίηση και όχι οίηση].
Και η σύντηξη δυναμικών γίνεται κοκτέιλ μολότοφ. Ο Φρανκ Ζάπα θα ξύνει κάπου την κεφάλα του.
Κώστας Γ. Καρδερίνης
