Η φύση του μουσικού ήχου (Μέρος Α)

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Το κείμενο αυτό είναι αποτέλεσμα προσωπικής έρευνας των τελευταίων επτά χρόνων και είναι τμήμα ενός βιβλίου που δεν έχει ακόμα εκδοθεί. Δεν ξέρω αν είναι σωστό που στέλνω τόσο μεγάλο κείμενο στο site αλλά καλύτερα να το διαβάσει κάποιος σαν βιβλίο παρά σαν άρθρο.

Η βιβλιογραφία που υπάρχει σχετικά με το θέμα που πραγματευόμαστε είναι κατά κανόνα δυσνόητη και απευθύνεται μάλλον σε μυημένους. Η φύση του θέματος είναι τέτοια που ίσως να είναι δύσκολη η εκλαΐκευσή του, παρόλα αυτά νομίζω ότι ο βασικός λόγος που δεν έγιναν προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση είναι η αντίληψη ότι ο πολύς κόσμος δεν είναι σε θέση να καταλάβει και δεν ενδιαφέρεται για τις γνώσεις της επιστήμης και της τέχνης που κατά συνέπεια αποτελούν αποκλειστικό πεδίο των «ειδικών».

Αυτή η αντίληψη με βρίσκει αντίθετο γιατί πιστεύω ότι το γνήσιο ενδιαφέρον των ανθρώπων για τον κόσμο που τους περιβάλλει δεν έχει σχέση με το επίπεδο σπουδών του καθενός.

Το θέμα που θα πραγματευτούμε είναι η φυσιολογία του μουσικού ήχου. Το ερώτημα που θα θέσουμε για να προσπαθήσουμε να το απαντήσουμε στην συνέχεια είναι: ποια φυσικά αίτια οδήγησαν τους ανθρώπους να επιλέξουν από το σύνολο των ήχων που ακούει το ανθρώπινο αυτί, ορισμένους μόνο σαν μουσικούς ήχους ενώ απέκλεισαν τους υπόλοιπους και κατά δεύτερον -όσο αυτό είναι δυνατόν στα πλαίσια ενός βιβλίου που απευθύνεται σε μη εξειδικευμένους σε κάποιο κλάδο της επιστήμης ή της τέχνης αναγνώστες- την γενικευμένη δράση των ίδιων φυσικών αιτίων σε άλλους τομείς της φύσης, της τέχνης και της ζωής.

Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα ξεκινήσουμε διερευνώντας τις αριθμητικές σχέσεις που έχουν μεταξύ τους οι μουσικοί ήχοι (αυτούς που στην μουσική ονομάζουμε νότες) και την αιτία αυτών των σχέσεων. Το ενδιαφέρον σ’ αυτό το θέμα είναι ότι τις σχέσεις αυτές δεν τις δημιούργησε ο άνθρωπος αλλά η φύση. Ο άνθρωπος δηλαδή δεν εφεύρε την μουσική αλλά την «αφουγκράστηκε»και την διδάχθηκε από την φύση. Μπορεί αυτή η αντίληψη να φαίνεται μεταφυσική, αλλά όπως θα δείξουμε είναι πέρα για πέρα επιστημονική.

Οι σχέσεις όμως που διέπουν τους μουσικούς ήχους εμφανίζονται στην φύση και σε άλλα εντελώς ετερόκλητα πράγματα, από τις αποστάσεις των πλανητών του ηλιακού συστήματος έως τις αναλογίες του ανθρώπινου κρανίου. Σαν η φύση να «αρέσκεται» στις μουσικές αναλογίες.

Είναι σχεδόν παράδοξο ότι η σύγχρονη επιστήμη όλο και πιο πολύ επιβεβαιώνει τις αντιλήψεις αρχαίων λαών για την μουσική και τις δυνάμεις της. Αντιλήψεις που μέχρι πρόσφατα εθεωρούντο δοξασίες και προϊόντα άγνοιας ή ελλιπούς επιστημονικής γνώσης.

Οι Πυθαγόρειοι (μαθητές του αρχαίου Έλληνα μαθηματικού και φιλόσοφου) πίστευαν ότι η μουσική έχει κρυμμένη μέσα της την αρμονία του σύμπαντος. Έλεγαν ότι αυτό που στην ουσία ακούμε ακούγοντας μουσική είναι οι ιερές αναλογίες της φύσης. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι τις αναλογίες των μουσικών ήχων τις συναντάμε σε πολλές και διαφορετικές εκφάνσεις της φύσης, από τον μικρόκοσμο έως τον μακρόκοσμο.

Η σύγχρονη επιστήμη ερευνά την αρμονία τις ισορροπίες και τις «κανονικότητες» του σύμπαντος. Στο βαθμό που θα φωτίζονται αυτά τα μεγάλα μυστήρια θα παίρνουμε απαντήσεις και για την μουσική και την σχέση της με όλο το φυσικό γίγνεσθαι.