Πρώτη ανάγνωση παρτιτούρας – Prima Vista

Εάν ξέρουμε πώς να μελετήσουμε μεθοδικά μια παρτιτούρα, μπορούμε να γλιτώσουμε πολύτιμο χρόνο μελέτης. Και όσο μελετάμε μεθοδικά, τόσο πιο γρήγορη γίνεται η μελέτη μας.

Αυτό δεν ισχύει μόνο για τις κλασικές παρτιτούρες. Ισχύει για όλες τις παρτιτούρες, ακόμα και για τους απλούς οδηγούς που περιέχουν μέτρα, μέρη και ακόρντα.

Εκτός από τις νότες, η παρτιτούρα μας δίνει και άλλες πολύτιμες πληροφορίες, ίσως πιο χρήσιμες και από τις ίδιες τις νότες (!)

  Πρώτη ανάγνωση παρτιτούρας ή οδηγού (σαν εφημερίδα)

Το λάθος που κάνουν οι περισσότεροι μαθητές είναι ότι πέφτουν με τα μούτρα πάνω στο μουσικό όργανο και ενώ η παρτιτούρα τους είναι εντελώς άγνωστη, πασχίζουν να παίξουν τις νότες που περιέχει είτε μοιράζοντας τη μελέτη σε αριστερό/ δεξί χέρι χωριστά – εφόσον το όργανο παίζεται με δύο χέρια – είτε προσπαθώντας να παίξουν ότι βλέπουν μέτρο-μέτρο.

Αυτή η προσέγγιση της παρτιτούρας μπορεί να παρομοιαστεί με ένα άγνωστο σπίτι, όπου μπαίνουμε με κλειστά τα μάτια και με φόρα χωρίς να κοιτάξουμε τριγύρω και πέφτουμε με τα μούτρα στους τοίχους.

Πάρτε λοιπόν μια οποιαδήποτε παρτιτούρα στα χέρια σας από αυτές που μελετάτε αυτή την εποχή (κλασική, σύγχρονη, οδηγός, στίχοι με ακόρντα), καθίστε αναπαυτικά σε μια πολυθρόνα και ας ξεκινήσουμε τη μελέτη μαζί σα να διαβάζουμε εφημερίδα.

Τίτλος παρτιτούρας

Ο τίτλος της παρτιτούρας ή του οδηγού μπορεί να μας δώσει πολλές πληροφορίες τόσο για την ταχύτητα όσο και για τη διάθεση του κομματιού.

Παράδειγμα, μια παρτιτούρα με τίτλο «Νανούρισμα», θα έχει ήπια ταχύτητα, γλυκό άκουσμα ενώ θα πρέπει να παίξουμε/τραγουδήσουμε σε χαμηλή ένταση (piano).

Μια παρτιτούρα με τίτλο «Καλοκαίρι», το πιο πιθανό είναι να έχει χαρούμενη διάθεση και πιο γρήγορο τέμπο. Επίσης, επειδή αναφέρεται στην πιο ευχάριστη εποχή του χρόνου, το πιο πιθανό είναι να έχει ματζόρε/μείζων, χαρούμενο και όχι μελαγχολικό άκουσμα

Χρονοδείκτης/κλάσμα στην αρχή του πενταγράμμου

Ο χρονοδείκτης στην αρχή του πενταγράμμου μας δίνει επίσης σημαντικές πληροφορίες. Πολλές φορές συνοδεύεται από μια σημείωση αριστερά πάνω από το πεντάγραμμο όπως: Adagio, Presto, Cantabile, Χασάπικο, Χασαποσέρβικο, Ζεϊμπέκικο, Καλαματιανό κλπ. 

Οπλισμός

Οπλισμός είναι οι διέσεις ή υφέσεις που σημειώνονται δίπλα στο κλειδί και μας δείχνουν σε ποια κλίμακα είναι γραμμένο το κομμάτι.

Αμέσως-αμέσως «κουρδιζόμαστε». Παράδειγμα, βλέπουμε μία ύφεση στον οπλισμό. Αυτό σημαίνει ότι είμαστε στη Φα μείζονα ή στη Ρε Ελάσσονα. Ρίχνουμε μια ματιά στην παρτιτούρα. Από ποιο ακόρντο ξεκινάει; Σε ποιο ακόρντο τελειώνει;

Διερεύνηση τεχνικών δυσκολιών στην παρτιτούρα

Ρίχνουμε μια ματιά στην παρτιτούρα ή στον οδηγό που κρατάμε στα χέρια μας και ψάχνουμε για σημεία με τεχνικές δυσκολίες που μας αφορούν. Που έχει γρήγορες χρονικές αξίες; Που είναι η κορύφωση της μελωδίας; Έχει πολύπλοκες συγχορδίες; Αλλάζει συχνά τονικότητες;

Αν είναι οδηγός τραγουδιού, πόσα μέτρα είναι η εισαγωγή; Έχει γέφυρα; Αλλάζει κάπου ο ρυθμός; Υπάρχει κάποιο σόλο;

Μουσική ακρόαση

Τον 21ο αιώνα, έχουμε πλέον τη δυνατότητα να “γκουκλάρουμε» το κομμάτι που θέλουμε να παίξουμε και να το ακούσουμε από μια εκτέλεση κοντινή ή ίδια με αυτή που πρόκειται να παίξουμε.

Διαλέγουμε μια εκτέλεση του κομματιού στο youtube, και όσο παίζει το κομμάτι παρακολουθούμε στην παρτιτούρα μέτρο- μέτρο για να δούμε τι δυσκολίες θα συναντήσουμε κατά την πρακτική μελέτη μας. Δε χρειάζεται να διαβάζουμε νότες, απλά παρακολουθούμε το μουσικό κείμενο.

Στη φάση αυτή μπορούμε να κρατήσουμε και σημειώσεις πάνω στην παρτιτούρα. Παράδειγμα: στο 10ομέτρο ο τραγουδιστής κάνει κορώνα, ενώ δεν είναι σημειωμένο στην παρτιτούρα, ή στο 15ομέτρο υπάρχει ένα accelerando στο πιάνο που δεν φαίνεται καθαρά στην παρτιτούρα.

Σημαντικό είναι να διαλέγουμε αυθεντικές εκτελέσεις και όχι διασκευές. Γιατί σιγά-σιγά, από διασκευή σε διασκευή, αλλοιώνεται ο χαρακτήρας της σύνθεσης. Εάν θέλουμε να προσθέσουμε την προσωπική μας άποψη, το κάνουμε πάνω στην αυθεντική εκτέλεση.

Από την πολυθρόνα στην πράξη

Έχοντας πλέον μια καλή εικόνα για το κομμάτι, τόσο οπτική όσο και ηχητική, θα ανακαλύψουμε πως όταν πάμε να παίξουμε το κομμάτι για πρώτη φορά, όλα θα είναι πιο εύκολα.

Όμως εδώ αρχίζουν οι διαφοροποιήσεις σε ότι αφορά παρτιτούρες για μουσικά όργανα σόλο σε σχέση με οδηγούς για μουσικά σχήματα ή στίχους που πρόκειται να τραγουδηθούν.

Σε ότι αφορά τα σόλο μουσικά όργανα, χρειάζεται να παίξουμε μια φορά όλο το κομμάτι, αργά και με πολύ πιθανό με λάθη από την αρχή ως το τέλος όπως το έχει η παρτιτούρα.

Εάν πρόκειται για οδηγό, τότε μοιράζουμε σε μέρη το κομμάτι (εισαγωγή, κουπλέ, ρεφραίν και άλλα μέρη και ασχολούμαστε με κάθε μέρος χωριστά. Αφού φέρουμε κάθε μέρος σε μια καλή κατάσταση τεχνικά, μετά προχωράμε στο επόμενο μέρος.

Το ίδιο ισχύει και για τη φωνή. Δεν βιαζόμαστε να προσαρμόσουμε το κομμάτι στις δικές μας «αδυναμίες». Αν για παράδειγμα ένα τραγούδι έχει πολλά γυρίσματα κι εμείς δεν έχουμε τόσες δυνατότητες, χρειάζεται να προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το κομμάτι τουλάχιστο στο 80% του αυθεντικού. Εφόσον κατέχουμε το αυθεντικό, μετά μπορούμε να προσθέσουμε το προσωπικό μας ύφος. Με αυτό τον τρόπο εκτός των άλλων μαθαίνουμε και νέα γυρίσματα, βελτιώνουμε την τεχνική μας.

Αυτή η πρώτη μελέτη, για πολλούς μπορεί να θεωρηθεί ως η τελευταία μελέτη. Δεν ισχύει όμως αυτό. Έχοντας εργαστεί όπως παραπάνω έχουμε φτιάξει στην ουσία ένα σκελετό όπου σε επόμενη μελέτη θα ξέρουμε ακριβώς ποια σημεία πρέπει να δουλέψουμε περισσότερο και ποια σημεία είναι εύκολα για εμάς.

Στο επόμενο άρθρο θα ασχοληθούμε με τη 2η ανάγνωση και τελειοποίηση ενός κομματιού.

Ενδιαφέρον έχουν για μελέτη τόσο οδηγού όσο και παρτιτούρας για πιάνο τα τραγούδια:

Σφεντόνα (Βασίλης Παπακωνσταντίνου)

Μπαγάσας (Νικόλας Άσιμος)

Μικρά βεγγαλικά (Ελεονώρα Ζουγανέλη)