Συνέντευξη: Γιώργος Ανδρέου. Οι ιστορίες πίσω από τα τραγούδια.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Παυλικιάνης (CHE)
230 άρθρα στο MusicHeaven

Ο Γιώργος Ανδρέου είναι ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες που εμφανίστηκαν στη δεκαετία του 1980. Η διαδρομή του τόσο γεωγραφικά, από τις Σέρρες στην Αθήνα και την Αστυπάλαια, όσο και δημιουργικά, ως συνθέτης, στιχουργός, καλλιτεχνικός διευθυντής, ποιητής, αρθρογράφος κ.λπ., αποτελεί αν μη τι άλλο απόδειξη του πολύπλευρου ταλέντου του και των γενικότερων ανησυχιών του. Λιτός κι απέριττος αλλά ουσιώδης κι ακούραστος εργάτης της τέχνης, βρίσκει τον τρόπο να εκδηλώνει τον δημιουργικό και καλλιτεχνικό του οίστρο σ’ ένα γενικότερο πολιτιστικό περιβάλλον που πλέον μόνο φιλόξενο και ιδανικό δεν είναι.

Το συγγραφικό, το κινηματογραφικό και θεατρικό έργο του είναι σημαντικό, όμως επειδή αυτή η σειρά συνεντεύξεων έχει σκοπό να αναδείξει τις ιστορίες πίσω από τα τραγούδια γίνεται αναγκαστικά αυτός ο συμβιβασμός που με υποχρεώνει να παρακάμψω αυτήν τη σημαντική καλλιτεχνική πλευρά.

Η δισκογραφία παρουσία του Γιώργου Ανδρέου μετράει ήδη πάνω από 20 χρόνια, με σπουδαίες συνεργασίες και ηχογραφήσεις. Όπως είπε κι ο ίδιος σχετικά με όλη αυτή την εμπειρία που έζησε μέχρι σήμερα: «τα περιστατικά είναι τόσο πολλά που αρκούν για να γραφτεί ένα ολόκληρο βιβλίο». Διευκρινίζει επιπλέον ότι δεν του είναι εύκολο να μιλάει για εμπειρίες γιατί «τα τραγούδια είναι εμπειρίες για μένα, πολλές φορές πολύ ιδιωτικές».
Του δίνουμε, λοιπόν, το λόγο να «ανοιχτεί» όσο περισσότερο μπορεί και να μας «αποκαλυφθεί».

Γιώργος Ανδρέου: Μπήκα στη μουσική από το Ωδείο στο οποίο με έστειλαν οι γονείς μου 7 χρονών για να σπουδάσω πιάνο. Ο Ευθύμης Νικολαΐδης και η Σοφία Σμαροπούλου υπήρξαν οι πολύτιμοί μου δάσκαλοι. Κατόπιν, στη Θεσσαλονίκη, ξεχωρίζω τον καθηγητή μου στην αρμονία, Γιάννη Μάντακα. Μουσικός όμως έγινα κι από το ηχητικό περιβάλλον της πόλης των Σερρών και του νομού, με τις παραδοσιακές μουσικές των Μικρασιατών προσφύγων, των Θρακών, των ντόπιων (Δαρνάκες), των Ποντίων, των Βλάχων, των Ρομά. Οι ζουρνάδες της Ηράκλειας (Δημήτρης Χίντζος) παραμένουν ηχητικές μου μνήμες ισχυρές, μαζί οι ασκομαντούρες του Ξηρότοπου και οι θρακιώτικες λύρες στα Αναστενάρια στην Αγία Ελένη. Κι ακόμα περισσότερο η βυζαντινή μουσική, μουσική λόγια και έντεχνη (με συνθέτες και παρτιτούρα), η μεγάλη δασκάλα της δημοτικής και λαϊκής μας μουσικής.

Θα σας διαβάσω τίτλους τραγουδιών, των οποίων είστε δημιουργός, και θα ήθελα να μας πείτε την ιστορία τους.

ΝΑ Μ’ ΑΓΑΠΑΣ – Ελένη Τσαλιγοπούλου
(1989, μουσική-στίχοι: Γιώργος Ανδρέου)
Γ.Α.: Έγραψα το τραγούδι έχοντας κατά νου έναν ήχο δημοτικό και "τζαζίστικο", με όργανα της δικής μας παράδοσης και ξένα. Σε έναν ρυθμό επτά ογδόων. Η διάρκειά του κάτι παραπάνω από… δύο λεπτά! Αλλά κάτι βαθύ φαίνεται πως μίλησε μέσα από μένα, κάτι πρωταρχικό και αρχετυπικό. Πιστεύω έτσι κι αλλιώς πως δεν δημιουργούμε αλλά εκπέμπουμε, είμαστε πομποί τόσο των ανθρώπων του καιρού μας όσο και όλων όσων έχουν προηγηθεί.

ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ
(πρώτη εκτέλεση: Ελένη Βιτάλη, 1991, μουσική-στίχοι: Γιώργος Ανδρέου)
Γ.Α.: Έγραψα το τραγούδι στην Τρίπολη, νεοσύλλεκτος της αεροπορίας, τον Οκτώβριο του 1990. Είχα πάρει μαζί μου στο στρατόπεδο τα Άπαντα του Σεφέρη και "κόλλησα" στο ποίημα «Με τον τρόπο του Γ. Σ», αυτό στο οποίο ο Σεφέρης γράφει «…στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει, ολοένα ταξιδεύει…». Έτσι διάλεξα για τίτλο του τραγουδιού μου αυτούς τους στίχους. Πίσω όμως από τη "σκηνοθεσία" του τραγουδιού μου βρίσκεται ένας διάλογος συμβολικός με τη χώρα μου, με την Ελλάδα: «…Και μη μου πεις ξανά ποιος φταίει κι έχουμε μείνει τελευταίοι…».

Αν και έχουν περάσει σχεδόν 30 χρόνια από την κυκλοφορία του τραγουδιού, οι στίχοι είναι τόσο επίκαιροι που μοιάζουν σαν να περιγράφουν περισσότερο τη σημερινή Ελλάδα παρά την Ελλάδα της δεκαετίας του 1990. Είχατε διαίσθηση τρόπο τινά γι’ αυτό που θα ερχόταν ή βιώνατε μία Ελλάδα διαφορετική πίσω από το πέπλο της ευημερίας;

Γ.Α.: Οι καλλιτέχνες με το "δέρμα" τους φαίνεται πως αντιλαμβάνονται όσα μέλλεται να συμβούν, όχι συνειδητά αλλά μέσα από τις κεραίες που τους δωρίζει η ιδιαιτερότητά τους. Έχετε δίκιο πάντως - δεν αλλάζει εύκολα το "τοπίο" στη χώρα μας, αντιστεκόμαστε με τρόπο επίμονο και προνεωτερικό στο σολωμικό «το έθνος πρέπει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθές». Βέβαια παραμένει μεγάλη συζήτηση ο προσδιορισμός του αληθούς...

ΓΡΑΜΜΑ ΣΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΓΚΑΤΣΟ – Τάνια Τσανακλίδου
(1994, μουσική-στίχοι: Γιώργος Ανδρέου)
Γ.Α.: Τη μοναδική φορά που συνάντησα δια ζώσης τον Νίκο Γκάτσο (χάρη στον Μάνο Χατζιδάκι) τον ρώτησα (με δέος) ποιόν θεωρεί συνομιλητή του στην τέχνη του (παγκοσμίως - όχι μόνο στην Ελλάδα) και μου ανέφερε τον Bob Dylan! Έγραψα λοιπόν (όταν χάθηκε ο Γκάτσος) στον αρχικό στίχο του τραγουδιού μου «Το σπασμένο βιολί του Ντύλαν ακόμα ουρλιάζει…». Και, δείτε, ο Ντύλαν βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας! Είχε δίκιο ο Γκάτσος. Και διαίσθηση. Και γνώση τεράστια και τάλαντο θεόρατο. Δάσκαλος. Στο τραγούδι μου αναφέρομαι στη γενιά του, την μεγάλη γενιά του '30, με νύξεις σε ζωγράφους και άλλους λογοτέχνες σημαντικούς. Συγχρόνως αναφέρομαι υπαινικτικά σε στίχους τραγουδιών του.

ΕΝΑ ΜΕ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ – Στέλλα Κονιτοπούλου
(1994, μουσική-στίχοι: Γιώργος Ανδρέου)
Γ.Α.: Μια προσπάθεια μου για να γράψω -εγώ, ο Μακεδόνας του κάμπου- ένα τραγούδι "θαλασσινό".  Λατρεύω το Αιγαίο και τα νησιά του και ξεχωριστά την Αστυπάλαια, όπου είμαι άμισθος καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ πολιτισμού της για… 22 χρόνια.

ΤΟ ΛΙΜΑΝΙ – Αναστασία Μουτσάτσου
(1994, μουσική-στίχοι: Γιώργος Ανδρέου)
Γ.Α.: Πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού από την Αναστασία Μουτσάτσου, δεύτερη από την Ελένη Τσαλιγοπούλου. Κι οι δυο εξαιρετικές! Το «Λιμάνι» υπήρξε το αγαπημένο τραγούδι της μητέρας μου Χρυσούλας (του πατέρα μου Ανδρέα το «Γράμμα Στον Κύριο Γκάτσο»). Ένας καλαματιανός είναι το «Λιμάνι», με ηχώ από μοτίβα της δυτικής Μακεδονίας (πατινάδες) στην εισαγωγή του. Σε κάποιο καρναβάλι στη Νάουσα το άκουσα ορχηστρικό, παιγμένο με χάλκινα από λαϊκούς μουσικούς και ενθουσιάστηκα!

ΜΙΚΡΗ ΠΑΤΡΙΔΑ – Παντελής Θεοχαρίδης
(1996, μουσική: Γιώργος Ανδρέου, στίχοι: Παρασκευάς Καρασούλος)
Γ.Α.: Ο στίχος του Παρασκευά Καρασούλου και δική μου μουσική. Το τραγούδι αυτό είναι ένα από τα τραγούδια του κύκλου «Μικρή Πατρίδα», μιας εργασίας όπου ο Παρασκευάς κι εγώ επιθυμήσαμε να συνομιλήσουμε με τη λυρική παράδοση του τραγουδιού μας και τους μεγάλους της δημιουργούς. Κρίνοντας από την πορεία του τραγουδιού (και του δίσκου) πιστεύω πως ο στόχος μας δεν ατύχησε… Το αντίθετο. Αγαπήθηκε πολύ από το ελληνικό ακροατήριο. Και τους ερμηνευτές του.

Το τραγούδι αυτό γνώρισε τεράστια επιτυχία αλλά στη… δεύτερη εκτέλεση του Χρήστου Θηβαίου. Κατά τη γνώμη σας, πού μπορεί να οφείλεται αυτό;
Γ.Α.: Η πρώτη εκτέλεση είναι από τον Παντελή Θεοχαρίδη. Εξαιρετική. Η δεύτερη από τον Χρήστο Θηβαίο. Εξαιρετική. Η τρίτη από τον Γιώργο Νταλάρα, η τέταρτη από την Χαρούλα Αλεξίου, η πέμπτη από τον Μάριο Φραγκούλη - εξαιρετικές όλες τους. Να συνεχίσω; Νομίζω πως δεν χρειάζεται. Κάθε ξεχωριστός ερμηνευτής χαρίζει σε ένα καλό τραγούδι το φως του. Εγώ ακούω και τις φωνές -τις χιλιάδες φωνές- των ανώνυμων ακροατών στις συναυλίες. Με μεγάλη συγκίνηση.

ΑΓΙΟΣ Ο ΕΡΩΤΑΣ – Γιώργος Ανδρέου
(2000, μουσική: Γιώργος Ανδρέου, στίχοι: Διονύσης Καρατζάς)
Γ.Α.: Το "μυστικό" του τραγουδιού αυτού είναι πως οι στίχοι του είναι ένα "μοντάζ" δικό μου από υπέροχους στίχους ποιημάτων του Διονύση Καρατζά, αυτού του εξαίρετου ποιητή από την Πάτρα. Ο δίσκος «Χελιδόνια Της Βροχής» άωτστχρωστά τον ήχο του στη σπουδαία Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του δήμου Πατρέων "Αθανάσιος Τσιπινάκης", μια καμεράτα με μαντολίνα. Ο Τσιπινάκης, εκλιπών δυστυχώς, υπήρξε δημιουργός της, μαέστρος και εμψυχωτής της και καλλιτεχνικός της παραγωγός. Και μια ιδέα του ήταν ένας δίσκος με τραγούδια γραμμένα για την ορχήστρα του. Ιδέα που έγινε πράξη με πολύ μεράκι. Οι ηχογραφήσεις έγιναν στην Πάτρα με κινητό στούντιο. Θυμάμαι πως περιμέναμε να νυχτώσει για να σταματήσει το κελάϊδισμα των πουλιών έξω. Ο δίσκος μας αγαπήθηκε πολύ, για τον ήχο του τον ξεχωριστό, τις ερμηνείες των τραγουδιστών, τους στίχους του Διονύση Καρατζά. Και τις δικές μου μουσικές, στο σύνορο  μιας γραφής "συμφωνικής", "έντεχνης" και λαϊκής -χωρίς εισαγωγικά.

Ποιος ήταν ο λόγος που επιλέξατε να τραγουδήσετε το προαναφερόμενο τραγούδι σ’ έναν δίσκο με πολλές και σημαντικές συμμετοχές τραγουδιστών;
Γ.Α.: Επειδή εκείνοι στους οποίους το πρότεινα, το... υποτίμησαν! Και όπως φάνηκε εκ των υστέρων, έκαναν λάθος. Όσο για μένα, δυσκολεύτηκα πολύ στην ηχογράφηση της πρόζας να αποβάλλω τη... σερραϊκή προφορά μου. Με το ρεφραίν δεν είχα πρόβλημα κανένα.

ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΜΟΥ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ – Ελένη Τσαλιγοπούλου
(2000, μουσική: Γιώργος Ανδρέου, στίχοι: Γιώργος Χρονάς)
Γ.Α.: Ο ποιητής Γιώργος Χρονάς μου δώρισε αυτόν τον "ύπουλο" στίχο που φαίνεται αθώος αλλά ο βυθός του φτάνει στον υπαρξισμό ενός Σαρτρ («Η κόλασή μου είναι οι άλλοι»). Ο ήχος του τραγουδιού (προσπάθησα να) είναι συνδυασμός ροκ, λάτιν και.. ελληνικού κινηματογράφου του '60. Τρομπέτες, ηλεκτρικές κιθάρες, λατίνικα κρουστά κ.λπ. Αγαπώ να "πειράζω" τις ενορχηστρώσεις, να τις... ποτίζω με χυμούς από πολλές και διαφορετικές μουσικές πηγές.

ΕΓΩ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΜΑΛΩΣΑ – Μανώλης Λιδάκης
(2001, μουσική-στίχοι: Γιώργος Ανδρέου)
Γ.Α.: Το τραγούδι αυτό το έγραψα για τις εφηβικές μου αναμνήσεις, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα και την υπερβολική νεανική απογοήτευση όταν το φλερτ και η ερωτική εξομολόγηση δεν βρίσκουν... ευήκοο ους, κοινώς όταν σερβίρεται... χυλόπιτα. Όλοι πάντως, κάθε ηλικίας, έχουν δηλώσει κάποια στιγμή πως μάλωσαν με την αγάπη, αρχής γενομένης από τους αρχαίους μας Τραγικούς.

Οι προσωπικές σας εμπειρίες αποτελούν συχνά πηγή έμπνευσης των τραγουδιών σας;
Γ.Α.: Όλα μου τα τραγούδια έχουν γεννηθεί συγχρόνως από αληθινές και φανταστικές αφορμές. Η τέχνη δεν περιγράφει ούτε αντιγράφει τη ζωή - συνομιλεί μαζί της. Χωρίς προκαταλήψεις και αναστολές. Η μουσική είναι για μένα μια δεύτερη ζωή, αυτόνομη και απόλυτα διακριτή από την πρώτη μου. Δεν ξέρω πώς να της μιλήσω - αυτή διαλέγει την ώρα και την περίσταση. Εγώ... περιμένω. Υπομονετικά. Την ευαρέσκειά της.

 Υ.Γ. Στο άρθρο χρησιμοποιήθηκαν φωτογραφίες των Ανδρέα Γεωργιάδη και Σίσσυς Μόρφη.