Ο Γιώργος Νταλάρας και η Κύπρος

Γράφει ο Astron
24 άρθρα στο MusicHeaven

Έχω προσέξει από συζητήσεις που έχω κάνει, ότι συνήθως αυτοί που κατηγορούν τον Νταλάρα για το θέμα της Κύπρου, στην ουσία πιστεύουν ότι οι Κύπριοι δεν είναι Έλληνες ή ότι βρίσκονται σε πολύ καλύτερη μοίρα από τους Έλληνες της κυρίως Ελλάδας.

Όποιος όμως γνωρίζει στοιχειώδη ιστορία ξέρει ότι η Κύπρος είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνικού πολιτισμού και της Ελληνικής ιστορίας, και ότι οι άνθρωποι που ζουν εκεί είναι αδέρφια μας, όπως ακριβώς είναι αδέρφια ένας Αθηναίος με έναν Κρητικό, ένας Κερκυραίος με έναν Θεσσαλονικιό. Κύπρος και Ελλάδα είναι δύο κράτη αλλά ένα Έθνος. Δε με ενδιαφέρει αν η Κύπρος θέλει να ενωθεί με την Ελλάδα, δεν έχει καμία σημασία.

Το μόνο που με ενδιαφέρει αυτή τη στιγμή είναι ότι η μισή Κύπρος είναι κατεχόμενη, ότι τα αδέρφια μου εκεί κάτω κοιτάζοντας προς την ανατολική Κύπρο βλέπουν κατακόκκινες σημαίες αντί γαλανόλευκες και ότι δεν μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.

Ο Γιώργος Νταλάρας, ως τραγουδιστής κάνει ό,τι περνά απ' το χέρι του για να πολεμήσει αυτή την αδικία.

Ένας καθηγητής θα μπορούσε, για παράδειγμα, να στείλει δωρεάν βιβλία του στους μαθητές της Κύπρου, ή ένας σκηνοθέτης θα μπορούσε να ανεβάσει παραστάσεις που τα έσοδα θα πηγαίνανε στην άμυνα της Κύπρου. Ένας έμπορος θα μπορούσε να στέλνει προϊόντα σε πολύ χαμηλές τιμές στην Κύπρο, ή ένας ιδιοκτήτης περιοδικού θα μπορούσε να δίνει μέρος των εσόδων του στις οικογένειες των προσφύγων της Κύπρου. Αλλά ο Νταλάρας έτυχε να είναι μουσικός, και με όπλο του το τραγούδι πολεμά την αδικία και συμπαραστέκεται στους Έλληνες της Κύπρου με τον δικό του τρόπο.

Για αυτούς που τον κατηγορούν για την ενασχόλησή του με το θέμα της Κύπρου, θα 'λεγα ότι πρόκειται συνήθως για άγνοια και αφέλεια ή για φθόνο και παντελή έλλειψη ευαισθησίας για το Κυπριακό. Σε αυτούς που αδιαφορούν για τους Έλληνες της Κύπρου, φαίνεται εξωφρενικό και ακατανόητο κάποιος να θέλει να βοηθήσει τους Κυπρίους αφιλοκερδώς.

Γιατί, σίγουρα για τον (κύριο) Πανούση, το θέμα της Κύπρου δεν αποτελεί τίποτα άλλο παρά αντικείμενο για σάτιρα. Κι αυτός που επιμένει να σατιρίζει την Κύπρο, που για μισή χιλιετία μάχεται για την ελευθερία της, την Κύπρο των αγωνιστών Ευαγόρα Παληκαρίδη και Γρηγόρη Αυξεντίου, την Κύπρο του 1974 και των 200.000 προσφύγων, την Κύπρο του Σολωμού και του Τάσου Ισαάκ ΔΕΝ γίνεται να αυτοαποκαλείται αριστερός! Κι αυτό το λέω γιατί έχουν βγει κατά καιρούς πολλοί αριστεροί κύριοι Πανούσηδες που όχι μόνο αδιαφορούν για το θέμα της Κύπρου, αλλά γελάν με αυτό. Και προτού γελάσει το αφελές κοινό στο "αστείο" : " Έχω μια πισίνα στο σχήμα της Κύπρου" θα πρέπει να σκεφτεί τους νεκρούς, τους αγωνιστές, τους πρόσφυγες και την οδύνη ολόκληρης της Κύπρου όλα αυτά τα χρόνια.

Τα τραγούδια του Νταλάρα είναι μια δυναμική απάντηση σε αυτούς που συμβιβάζονται και σε αυτούς που θεωρούν ότι το να αγωνίζεσαι δεν οδηγεί πουθενά. Βέβαια όσες αναλύσεις κι αν διαβάσετε, ότι κι αν ακούσετε, τίποτα δε θα σας πείσει για την αγνότητα της προσπάθειας του Γιώργου, από την ίδια του την ερμηνεία.

Ιστορική αναδρομή

Καλοκαίρι του 1974. Εισβολή των Τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Κύπρο. Ακριβώς όπως οι Ναζί είχαν εισβάλλει το 1939 στην Τσεχοσλοβακία με την πρόφαση ότι θέλουν να προστατεύσουν την καταπιεσμένη γερμανική μειονότητα, έτσι και το φασιστικό καθεστώς της Τουρκίας εκμεταλλεύεται την ευκαιρία και παρά τις (προφορικές) αντιδράσεις των Ηνωμένων Εθνών καταλαμβάνει το 40% του νησιού.

Απολογισμός: Χιλιάδες Έλληνες νεκροί, 1619 αγνοούμενοι, πολλοί εγκλωβισμένοι και 200.000 πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα. Η χούντα της 21ης Απριλίου ουσιαστικά πούλησε την Κύπρο. Ωστόσο, πιστεύω ότι όποιος σήμερα αδιαφορεί για το θέμα της Κύπρου είναι ουσιαστικά συμμέτοχος σε αυτήν την προδοσία.

Ο Γιώργος Νταλάρας από τα πρώτα χρόνια του ως τραγουδιστής έχει δείξει το φιλελεύθερο πνεύμα του, όταν καταμεσής της χούντας τραγουδάει τραγούδια όπως τα "Αχ χελιδόνι μου" , "Ο θάνατος του ποιητή", "Έχω έναν καφενέ", "Μάνα δεν φυτέψαμε", Αξίζει να σημειωθεί ότι στα πολύ πρώτα βήματά του, λίγους μήνες μετά την επιβολή της χούντας, ηχογραφεί το τραγούδι "Προσμονή" το οποίο κόβεται από την λογοκρισία του δικτατορικού καθεστώτος. Και αυτό γιατί οι στίχοι ήταν καθαρά πολιτικοί: "Πότε η καμπάνα του λαού του Γερο-Μακρυγιάννη λεύτερο χώμα κι ουρανό για όλους θα σημάνει"

Αμέσως μετά την πτώση της χούντας κυκλοφορεί ο δίσκος του Μ. Θεοδωράκη σε στίχους Γιάννη Ρίτσου "Τα 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας". Ο Γιώργος Νταλάρας είναι 25 χρονών κι όμως η φωνή του έχει τη δύναμη και το πάθος αγωνιστή που μάχεται για την ελευθερία μια ολόκληρη ζωή. "Την ρωμιοσύνη μη την κλαις Εκεί που πάει να σκύψει, Με το σουγιά στο κόκαλο, με το λουρί στο σβέρκο Να 'τη πετιέται από 'ξαρχής κι αντρειεύει και θεριεύει Και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του Ήλιου!"

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι από τα πρώτα του κιόλας βήματα, ο Νταλάρας αγωνίζεται για την ελευθερία της πατρίδας του και για την ελευθερία των ανθρώπων γενικότερα. Ήταν επόμενο να ευαισθητοποιηθεί και να συγκινηθεί με το θέμα της Κύπρου.

Συναυλίες και δίσκοι για την Κύπρο

Το 1992 έχουμε τον πρώτο του δίσκο για την Κύπρο. Είναι ο δίσκος "Ες γην εναλίαν Κύπρον" σε μουσική του Μιχάλη Χριστοδουλίδη και στίχους Κυπρίων ποιητών. Πρόκειται για έναν καταπληκτικό δίσκο, με την συγκλονιστική ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα. Εγώ προσωπικά άρχισα να ασχολούμαι με τον Νταλάρα όταν άκουσα ένα τραγούδι από αυτόν τον δίσκο και δάκρυσα. Ήταν το τραγούδι "Λογαριάσατε Λάθος", που αποτελεί ουσιαστικά έναν ύμνο στην ελευθερία, τον αγώνα και την πατρίδα. Συγκλονιστικοί είναι οι στίχοι που απευθύνονται στους κατακτητές:

"Η πατρίδα είναι μάνα, έχει μνήμη - θυμάται
απ' τον άγιο της κόρφο ποια βυζάξανε χείλη
Κι η γλυκιά μας η Κύπρος ήταν, είναι, θα μένει
για τα τέκνα της μάνα, μα για σας πάντα ξένη !"

, όπως και οι στίχοι που απευθύνονται στους "εμπόρους" της ελευθερίας:

"Λογαριάσατε λάθος με τον νου σας εμπόροι
δεν μετριέται πατρίδα, λευτεριά με τον πήχη!"

Στο ένθετο του δίσκου υπάρχουν λίγα λόγια του Γιώργου Νταλάρα. "Μισή θα μένει η φωνή μας και το τραγούδι μας ατέλειωτο, ώσπου να ηχήσει στην Κερύνεια, στην Αμμόχωστο, στη Σαλαμίνα. Αφιερώνω το τραγούδι μου στον μαθητή που κατέβασε την Τουρκική σημαία στην πράσινη γραμμή, στον Κύπριο πατριώτη που γύρισε στο σπίτι του περνώντας κρυφά στα κατεχόμενα για να ποτίσει την τριανταφυλλιά του και στο 8χρονο κοριτσάκι που με συγκλόνισε πριν λίγο καιρό ρωτώντας με: 'Πότε θα γυρίσουμε πίσω'"

Τα τραγούδια για την Κύπρο ο Νταλάρας προσπάθησε να τα κάνει ευρύτερα γνωστά. Έδωσε συναυλίες σε όλο τον κόσμο με σταθμούς τη συναυλία στο θέατρο του Wembley στο Λονδίνο και στο Chigago Theatre Arena χωρητικότητας 25.000 θέσεων. Για την προσπάθειά του αυτή, του απονεμήθηκε το βραβείο John Kennedy το 1994. Κατά την διάρκεια μιας συναυλίας ο Γιώργος βούρκωσε, ζήτησε συγνώμη και απομακρύνθηκε από την σκηνή.

To 1994 κυκλοφορεί ο δεύτερος δίσκος για την Κύπρο με τίτλο "Των Αθανάτων". Δηλαδή, ένας δίσκος αφιερωμένος στους αγωνιστές που έπεσαν αγωνιζόμενοι για την ελευθερία.

"Των αθανάτων το κρασί
το 'βρετε 'σείς και πίνετε
ζωή σε σας ο θάνατος
κι αθάνατοι θα μείνετε"

Το 1997 στον δίσκο που έκανε μαζί με τον Bregovic, συμπεριλαμβάνεται το τραγούδι του Χάρη Κατσιμίχα "Ένα τραγούδι για την Ελένη F." που αναφέρεται στην Ελένη Φωκά, την δασκάλα που παρέμεινε στα κατεχόμενα μετά την εισβολή για να μάθει γράμματα στα λιγοστά Ελληνόπουλα που είχαν απομείνει. "Ελένη, όλους μας στην πλάτη σου μας έχεις φορτωθεί…"

Το 1998 κυκλοφορεί ο τελευταίος δίσκος για την Κύπρο με τίτλο "Φωνή Πατρίδας" σε μουσική του Μάριου Τόκα και στίχους Κυπρίων ποιητών αλλά και ενός Τούρκου που εκφράζει το παράδοξο της κατοχής

"Λένε πως ο άνθρωπος πρέπει την πατρίδα ν' αγαπά
έτσι λέει κι ο πατέρας μου συχνά…
Η δική μου η πατρίδα έχει μοιραστεί στα δυο,
ποιο απ' τα δύο κομμάτια πρέπει ν' αγαπώ;"

Τον ίδιο χρόνο γίνεται συναυλία στην Κύπρο προς τιμήν των δύο παλικαριών που έπεσαν το προηγούμενο καλοκαίρι, τους Τάσο Ισαάκ και Σολωμό Σολωμού.

Σ' αυτήν την συναυλία που έχει τρομερό παλμό και συγκίνηση ο Νταλάρας λέει ότι υπάρχουν κάποια πράγματα που άκουσε και δεν του άρεσαν: "Για παράδειγμα , δεν πρέπει να ξαναπούμε ποτέ στους μαθητές της Κύπρου να μην κατεβάζουν τις τουρκικές σημαίες. Ποτέ δεν πρέπει να το ξαναπούμε αυτό."

Υπενθυμίζοντας με αυτόν τον τρόπο στους πάντες ότι η Κύπρος είναι ακόμα κατεχόμενη από τις τουρκικές στρατιωτικές δυνάμεις κι ότι η Τούρκικη σημαία δεν χωράει πουθενά στην Κύπρο, μέχρι η Κύπρος να ελευθερωθεί.

Τον επίλογο αυτού του άρθρου δεν θα ήθελα να τον γράψω εγώ. Για αυτό παραθέτω κάποια λόγια του Νταλάρα γραμμένα στην αυτοβιογραφία του στο μουσικό κουτί το 1996.

"Αυτό που με κάνει να ασχοληθώ με την Κύπρο είναι η αδιαφορία που βλέπω γύρω μου, από την πολιτεία αλλά και από τον κόσμο. Είναι ένα ζήτημα που εξαιτίας του μεγάλου διαστήματος που εκκρεμεί αντιμετωπίζεται συμβατικά. Δίκαια νομίζω ότι του αφιέρωσα πέντε χρόνια από τη δουλειά και τη ζωή μου. Και κάτι απέδωσαν όλα αυτά. Πολλές χιλιάδες υπογραφές για το θέμα των εγκλωβισμένων στάλθηκαν στο Λευκό Οίκο μετά τη συναυλία στη Νέα Υόρκη. Δε το πίστευα! ¶ξιζε η αγωνία και ο κόπος, ακόμα και το παράπονο και η λάσπη που έχει ριχτεί με αφορμή αυτές τις προσπάθειες. Δε μετανιώνω για τίποτε, ξέρεις, και θα συνεχίσω αυτό που κάνω. Από το βραβείο Κένεντυ δε μου έκαναν εντύπωση ούτε οι απονομές ούτε η δημοσιότητα, ούτε οι τιμές. Μόνο αυτό το κείμενο: 'Μη ρωτάς τι κάνει η πατρίδα σου για σένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για την πατρίδα σου'"