Προδημοσίευση αυτοβιογραφίας του συνθέτη που θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες
Μαμαγκάκης: Χωρίς φόβο, αλλά με πάθος
Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ
Μια βιογραφία, μια αυτοβιογραφία του Νίκου Μαμαγκάκη, ενός από τους πιο σημαντικούς συνθέτες του καιρού μας, με πλούσιο και ποικίλο έργο. Ενός συνθέτη που δεν ανοίγεται εύκολα, αλλά που εδώ, με την παρότρυνση του Πάνου Χρυσοστόμου, που υπογράφει την αυτοβιογραφία, και των εκδόσεων «Αγκυρα», μιλάει. Και λέει αρκετά, τόσο για τον ίδιο όσο και για πρόσωπα και συμβάντα, με ειλικρίνεια και παρρησία.
Τίτλος της ογκώδους (420 σελίδες με φωτογραφικό υλικό) αυτοβιογραφίας, που θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες, συνοδευόμενη από ένα CD με τραγούδια του συνθέτη, «
Νίκος Μαμαγκάκης - Μουσική ακούω, μουσική καταλαβαίνω».
Γράφει «αντί για πρόλογο» ο Πάνος Χρυσοστόμου:
«Πέρασα λοιπόν το κατώφλι του σπιτιού του στο Μετς, έχοντας αυτή την "τρελή" ιδέα και τις παραινέσεις της "Αγκυρας"...
Με σκοπό δηλαδή να προτείνω σε έναν απολύτως ενεργό και ενσυνείδητο δημιουργό, που τόσα χρόνια όμως βρίσκεται συνειδητά επίσης εκτός κυκλωμάτων δημοσίων σχέσεων, εταιρειών, καναλιών κ.λπ., και ούτε καλά καλά συνεντεύξεις δεν δίνει, να εκθέσει μέσω ενός βιβλίου μέρος της καλλιτεχνικής του πορείας!
Ευτυχώς, ο
Νίκος Μαμαγκάκης, εκτός από μεγάλος συνθέτης, είναι και ευγενής και έτσι, ευγενικά μεν, με σαφήνεια δε, αρχικά απέρριψε την πρόταση με τρόπο αφοπλιστικό:
"Δεν με ενδιαφέρει να βιογραφηθώ! Αυτά είναι κάτι σαν επικήδειοι και από μένα δεν έχετε δει τίποτα ακόμα!"
Στο τέλος είπε όμως ότι θα το σκεφτεί...».
Και ο ίδιος ο Μαμαγκάκης σ' έναν δικό του σύντομο πρόλογο:
«Ξέρω ότι θα την πληρώσω άσχημα που ενέδωσα στο να βιογραφηθώ, επειδή στο τέλος θα έχω ξεχάσει τα σημαντικότερα μέρη που πήγα, πολλούς αγαπητούς ανθρώπους, παρά πολλά συμβάντα και ιστορίες της ζωής μου. Ασε που θα βρω και το... διάολό μου από πολλούς γνωστούς μου που δεν θα αναφέρω. Οσο δε αφορά και στις γυναίκες...
Και γενικά δεν θα μπορέσω να ιστορήσω παρά μόνο αυτά τα λίγα και για όσο χρόνο θα κάνει κανείς για να διαβάσει αυτό το βιβλίο.
Δηλαδή κάμποσες ώρες ή και μέρες ακόμα, ενώ εγώ έχω ήδη καβατζάρει τα 75 χρόνια...
Σας ευχαριστώ...».
Δίνουμε στη συνέχεια σε προδημοσίευση μερικά χαρακτηριστικά σημεία από την αυτοβιογραφία, που δεν είναι μόνο ένα κομμάτι της ζωής και του έργου του Νίκου Μαμαγκάκη, αλλά και της σύγχρονης Ελλάδας.
____________________________________________________________________
Από την
Avant garde ώς τον... Αγιο έρωτα
Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ
«Είχα την τύχη να βρεθώ στο σωστό σημείο τότε που όλα αυτά στην
Avant garde ξεκινούσαν...
Θυμάμαι το 1956 που πρωτοπήγα στο Μόναχο, την ίδια περίοδο εμφανίζονται και τα πρώτα ηλεκτρονικά στούντιο στον κόσμο. Σε υποτυπώδη μορφή, υπήρχε ένα στο Παρίσι του Πιερ Σεφέρ (musique concrete), το στούντιο Phonologico στο Μιλάνο (Maderna-Berio), το στούνιο του Eimert στην Κολωνία (Stockheusen) και το στούντιο της Siemens στο Μόναχο, που είχα την τύχη να δουλέψω κιόλας εκεί.
Εδώ, ήταν αφάνταστα μίζερα τα πράγματα, τότε, όμως, εκεί στην Ευρώπη που πήγα υπήρχε μεγάλη βιβλιογραφία, υπήρχαν εγχειρίδια, υπήρχε διάχυτη γνώση αν ήθελες να μάθεις, και εργαλεία...(...)
»Και διαφωνούσα με τους φίλους μου της
Avant garde που υποστήριζαν ότι δεν τους ενδιαφέρει το κοινό. Δηλαδή γράφεις μια μουσική για να την ακούσεις μόνος σου; Το κοινό είναι αυτό που μας ανεβάζει και μας κατεβάζει. Για το κοινό γράφουμε. Αν πει κάποιος ότι δεν λαμβάνει υπόψη του το κοινό ή τις κριτικές, ή τις προτροπές, αυτές που προέρχονται από υγιείς ανθρώπους, δεν λέει την αλήθεια...»
Τραγούδια του υπογάστριου:
«Δεν είμαι καθόλου σύμφωνος με όλους αυτούς που με αυτό τον πολύ χυδαίο τρόπο σού γαργαλάνε το υπογάστριο. Για να μεταχειριστώ πιο ακραία παραδείγματα ποινών στις οποίες θα έπρεπε να υποβληθούν, θα έλεγα απλώς ότι θέλουν "απομάκρυνση".(...)
Λένε πως έτσι γίνεται θεαματικότητα. Να πάει στο διάολο η θεαματικότητα! Στέλνουν αυτή την κυρία στη Eurovision που δείχνει όλη την μπαναλαρία της Ελλάδας. Καμιά αξιοκρατία στην επιλογή τους, αφού ούτε καλές τραγουδίστριες είναι ούτε καν όμορφες, και τις βάζουν μέρα-νύχτα για να τις επιβάλουν. Ξεζουμισμένες, τα 'χουν δώσει όλα, τα έχουν ξεπουλήσει όλα, και τις στέλνουν να εκπροσωπήσουν την Ελλάδα! Και στέλνουν κι ένα τραγούδι το οποίο το ακούς και ξερνάς. Και γιατί αυτό; Εγώ πιστεύω ότι σε μια άλλη εποχή όλους αυτούς που αποφασίζουν τέτοια πράγματα θα έπρεπε να τους καθίσουν έναν έναν στο σκαμνί και να τους πουν: "Ελα δω, ρε", και να τους δώσουν και ένα δυο χαστούκια...».
Υπουργείο Πολιτισμού:
«Οι εκάστοτε υπουργοί μπαίνουν, διορίζουν ημετέρους και μετά φεύγουν για να έρθουν οι επόμενοι και να κάνουν το ίδιο. Αλλά για την ουσία δεν κάνουν τίποτα. Τόσα χρόνια και τόσες θητείες υπουργών, και μια αίθουσα συναυλιών δεν έχουν κάνει...(...)
Εγώ αν γινόμουν υπουργός Πολιτισμού θα αυτοκτονούσα! Μια Κρατική Λυρική Σκηνή δεν υπάρχει. Μια αίθουσα τέτοια. Υπάρχει το Μέγαρο, αλλά μια Εθνική Λυρική Σκηνή δεν υπάρχει. Κι αυτό είναι ένα όνειδος... (...)
Ολοι αυτοί που βρέθηκαν λοιπόν τα τελευταία 20-30 χρόνια σε αυτό το υπουργείο, ήταν άνθρωποι που απλώς πέρασαν από εκεί. Με εξαίρεση ίσως τη Μελίνα, που λόγω ιδιοσυγκρασίας της είχε και ένα νταηλίκι, αλλά και εκείνη τι θα μπορούσε να κάνει κόντρα σε ένα σαθρό σύστημα;».
Περί κομμουνισμού:
«Εγώ πιστεύω πολύ στο θέμα των γενεών.
Και σκέψου ότι μια ολόκληρη γενιά μετά την Κατοχή διχάστηκε στην πατρίδα μας. Και ακόμα και σήμερα μερικοί χυδαίοι τύποι βρίζουν αυτούς τους ιδεολόγους κομμουνιστές της εποχής εκείνης.
Εγώ δεν ήμουν ποτέ κομμουνιστής, αλλά για στάσου, βρε αδελφέ!
Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της ανθρωπότητας δεν υπήρξε τέτοια πανανθρώπινη ιδεολογία, ίσως μόνο στον Χριστιανισμό. Και αυτοί πήγαν και ακύρωσαν ομαδικά μια ολόκληρη γενιά σπουδαίων ανθρώπων.
Βρέθηκα πριν από μερικά χρόνια στη Μακρόνησο, όπου έκανε εκεί μια συναυλία ο Θεοδωράκης. Είχε μαρτυρήσει εκεί για δύο-τρία χρόνια και ο αδελφός μου, και φτάνοντας ένιωσα μια περίεργη θλίψη...
Είχαν μαρτυρήσει εκεί περίπου τριάντα χιλιάδες άνθρωποι!».
Περί γάμου και έρωτος:
«Υπάρχουν και ορισμένες πράξεις ανθρώπινες που επιφέρουν πολύ πόνο, όπως σε αυτό το γνωστό θέμα που σπαράσσει συνήθως τους ανθρώπους που είναι οι χωρισμοί...
Υπάρχουν περιπτώσεις, όπως ήταν και η δική μου, που δεν έκανα για παντρεμένος. Επειδή ίσως είχα παντρευτεί πολύ μικρός, δεν ήμουν ο κατάλληλος γι' αυτό. Παντρεύτηκα με έναν πολύ υπέροχο άνθρωπο, τον οποίο όμως θεωρώ ότι τον πείραξα κάπως, παρόλο που εκ των υστέρων αποδεικνύεται ότι του έκανα μεγάλη χάρη απαλλάσσοντάς τον από την παρουσία μου!(...)
Εγώ επέλεξα κάποια στιγμή από το να μην είμαι εντάξει, να αποχωρήσω.(...)
«Εγώ υπήρξα τυχερός με τις γυναίκες!
Δηλαδή, γνώρισα κορίτσια που ήταν και όμορφα και αξιόλογα. (...)
Ο έρωτας είναι το πιο βασανιστικό πράγμα που υπάρχει στον κόσμο.
Σε ταλανίζει αδιάλειπτα, μέχρι την ώρα που πεθαίνεις και με την ίδια ένταση που το συνειδητοποίησες για πρώτη φορά στη ζωή σου, αυτό ισχυρίζονται οι μεγάλοι άνθρωποι.(...)
Οπως και να 'χει το πράγμα, για μένα ο έρωτας είναι ένας Αγιος. Δεν είναι Θεός, όπως έλεγαν οι αρχαίοι, αλλά σίγουρα είναι ένας Αγιος. Δεν είναι περίεργο λοιπόν που απασχολεί τα τρία τέταρτα της ανθρώπινης ύπαρξης! Το λέω, και το υπογράφω».
_____________________________________________________________________
Ποιους αγαπά, ποιους εκτιμά και θαυμάζει
Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ
Στην αυτοβιογραφία του Νίκου Μαμαγκάκη περνάνε δεκάδες πρόσωπα: ομότεχνοι, ποιητές, συγγραφείς, σκηνοθέτες και άλλοι με τους οποίους συνεργάστηκε ή γνωρίστηκε, και για τους οποίους δεν τσιγκουνεύεται τον καλό του λόγο. Οπως υπάρχουν και άλλοι, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων μουσικοκριτικών και επαϊόντων, τους οποίους αντιμετωπίζει με επιφύλαξη ή κριτική στάση, σχολιάζοντας έργα και συμπεριφορές, χωρίς να τους κατονομάζει (δεν είναι όμως δύσκολο να γίνει καταληπτό ποιους εννοεί).
Ιδού αποσπάσματα μερικών πορτρέτων από εκείνους που εκτιμά:
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ: «Είμαι γεμάτος ευγνωμοσύνη γι' αυτόν τον άνθρωπο. Και όταν τον συγκρίνω με μένα, με βρίσκω εντελώς ασήμαντο... Η αλήθεια είναι πάντως ότι για να μιλήσει κανείς για τον Χατζιδάκι διεξοδικά, πριν απ' όλα πρέπει να μιλάει ώρες...
Είχε μια απλοχεριά. Μια αρχοντιά. Που είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσόντα που μπορεί να έχει άνθρωπος. Και αυτού του είδους η στάση του, βοήθησε πάρα πολύ συνολικά τον ελληνικό πολιτισμό.
Είχε πλήρη γνώση του τι έλεγε και του τι έκανε. Καμιά φορά σκέφτομαι ότι πιο πολύ και από μεγάλος συνθέτης, ο Χατζιδάκις ήταν ένας μεγάλος διανοούμενος...»
ΙΑΝΗΣ ΞΕΝΑΚΗΣ: «Αν ξεκινήσω να σου μιλώ για τον Ξενάκη, αυτόν τον πολύ μεγάλο συνθέτη και πολύ μεγάλο πνευματικό άνθρωπο, είμαι σίγουρος πως θα χρειαστεί πολύς χρόνος...
Μαθηματικός, φιλόσοφος, ένας μεγάλος γνώστης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όπως λίγοι σε αυτό τον κόσμο, και φυσικά αυτός που έφερε καινούργια πράγματα στη μουσική, τα οποία μάλιστα δεν ήρθαν από τη μουσική!
Ηρθαν και από την αρχιτεκτονική, ήρθαν και από τη γλώσσα και από τη φιλοσοφία και υπάρχουν ορισμένα έργα του που εμένα προσωπικά με συγκλονίζουν».
ΝΙΚΟΣ ΣΚΑΛΚΩΤΑΣ: «Ο Σκαλκώτας είναι ένα ιδιαίτερο κεφάλαιο για την Ελλάδα, για τον οποίο κανονικά θα έπρεπε όλοι να έχουν γνώση σε σχέση με το τι ακριβώς έχει προσφέρει στη μουσική...
Και δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι δεν ξέρουν καλά το έργο του γιατί αυτές οι διάφορες... κρατικοδίαιτες ορχήστρες, ούτε καν που τον θυμούνται...
Θυμούνται ίσως μόνο αυτές τις διασκευές που έχει κάνει στους ελληνικούς χορούς, αλλά αυτό όμως δεν είναι το έργο του Σκαλκώτα... Οι χοροί βεβαίως, κατά τη γνώμη μου, είναι ένα από τα μεγαλύτερα μνημεία ενορχήστρωσης που υπάρχουν στον 20ό αιώνα στην τέχνη αυτή.»
ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ: «Δεν θα ξεχάσω και έχω πάντα βαθιά φυλαγμένη, αυτή τη γλυκιά φυσιογνωμία του Ρίτσου, ενός ανθρώπου απλού, αφτιασίδωτου που απέπνεε πραγματικά μια αίγλη.
Και πρέπει να πω ότι ακόμα και σήμερα σκέφτομαι ότι γύρω από το κεφάλι του Ρίτσου θα πρέπει να υπήρχε ένα νοητό φωτοστέφανο...
Δεν τον εγκωμιάζω άδικα γιατί αυτή η πεποίθηση είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μου. Αλλωστε γίναμε αμέσως φίλοι και του μελοποίησα αυτόματα την "Εαρινή συμφωνία", τους "Πλανόδιους μουσικούς", τα "11 συν 2 λαϊκά τραγούδια" του.
Την "Εαρινή συμφωνία", επειδή είμαι ένας αφάνταστα και αέναα εραστής της ελληνικής γλώσσας, τη θεωρώ το πιο ερωτικό ποίημα που γράφτηκε ίσως ποτέ σε αυτή».
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ: «Μόλις μας σύστησαν ήταν πολύ εγκάρδιος μαζί μου και αμέσως με ρώτησε πόσων χρονών είμαι. Μόλις του είπα τριάντα δύο ετών -τότε- ενθουσιάστηκε! "Η ωραιότερη ηλικία που υπάρχει" μου είπε.
Και από τότε άρχισε να με καλεί, πήγαινα σπίτι του, μιλούσαμε συχνά και στο τηλέφωνο... Προπάντων στην επταετία ήμαστε πολύ δεμένοι».
ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ: «Ο Θεοδωράκης έχει ματώσει...
Κι άμα έχεις ματώσει, δεν μπορεί κανείς να σου πει τίποτα. Τι να του πεις, δηλαδή; Οτι δεν αγωνίστηκε αρκετά; Φυλακές, ξύλο, εξορία... Πέρασε ζόρικα πράγματα που εγώ, για παράδειγμα, δεν θα τα πέρναγα ποτέ...
Θυμάμαι είχαμε πάει με τον Κούνδουρο μια φορά σε μια συναυλία που έκανε στο Ηράκλειο, στο γήπεδο του ΟΦΗ. Στα χρόνια του ζόφου... Πρέπει να ήταν λίγο πριν από τη χούντα. Χιλιάδες κόσμος... Αστυνομία, φασαρία. Επεφτε ξύλο, μπορούσαν να σε μαχαιρώσουν, μπορούσε να συμβεί το οτιδήποτε... Τραμπούκοι... Εθνικόφρονες. Χαφιέδες. Δύσκολα πράγματα.
Εμείς καθίσαμε σε μια άκρη, και κάποια στιγμή μου λέει ο Νίκος: "Ρε σύντεκνε! Θα 'μπαινες εσύ εδώ μέσα;".
Λέω: "Οχι".
"Ούτε κι εγώ!" μου λέει.
Με άλλα λόγια, ο Θεοδωράκης, όντας ένας πραγματικά μεγάλος αγωνιστής, αυτό που επιδίωξε, αυτό και πέτυχε... (...)
Εχει σημαδέψει τον καιρό του...
Εχει σημαδέψει την
ελληνική μουσική της εποχής του.
Ποιος μπορεί να πει κάτι άλλο γι' αυτόν;».
ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ: «Ο άνθρωπος αυτός, ο Ελύτης, απέπνεε μια αφάνταστα θετική αύρα... Ηταν ένας άνθρωπος πραγματικά θετικά φορτισμένος, που λένε.
Ηταν όμορφος άνθρωπος κατ' αρχήν, ευθυτενής, σε βαθμό που λέγαμε καμιά φορά για τον Ελύτη ότι, "Κρατάει τον μπούστο του και πάει", τόσο πολύ... Γκυκομίλητος, καθόλου εμπαθής, ερχόταν και στις παρέες του Χατζιδάκι, όπου και εγώ τον γνώρισα (...).
Αλλά πάνω απ' όλα, ο Ελύτης είναι ένας κατεξοχήν Ελληνας ποιητής. Δηλαδή ήτανε αγιάτρευτα χτυπημένος από τη γοητεία που ασκεί αυτό το άρωμα του Ελληνισμού και της υπόθεσης που λέγεται Ελλάδα... Συμπεριλαμβανομένου του φυσικού κόσμου, μέχρι των πνευματικών επιτευγμάτων, και προπάντων της ποίησης.
Εχει λατρέψει τα πάντα, ό,τι το ελληνικό έχει υπάρξει ποτέ...
Εχει κάνει στίχους ακόμα και τα ονόματα των ελληνικών νησιών...».
ΜΑΝΟΣ ΛΟΪΖΟΣ: «Ο Λοΐζος ήταν ένας ιδιοφυής τραγουδοποιός. Εγραψε περί τα εκατό τραγούδια με πολλή ποιότητα και παρουσία. Ισως δεν ήταν πρωτοπόρος, αλλά συνέχισε την παράδοση των πολύ τρυφερών τραγουδοποιών.
Και σαν χαρακτήρας ήταν ένας καλός άνθρωπος, ένα καλό παιδί.
Ηταν πολύ μαλακός σαν χαρακτήρας.
Γνωριστήκαμε, τον βοήθησα όσο μπορούσα και στα τραγούδια της Χαρούλας, και είχα αρχίσει και του έκανα και μουσική θεωρία, γιατί δεν ήταν τόσο πολύ καλά θεωρητικά καταρτισμένος. Βέβαια, όταν γράφεις τόσο πολύ ωραία τραγούδια, τι να την κάνεις τη θεωρητική κατάρτιση; (...)»
ΝΙΚΟΣ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΣ: «Ο Νίκος Κούνδουρος είναι ο σταυροσύντεκνός μου... που είναι... διπλά σύντεκνος, γιατί εγώ τον πάντρεψα και εκείνος βάφτισε το γιο μου, τον Μίνω...
Είμαστε τόσα χρόνια φίλοι και ειδικά παλιότερα είχαμε μια σχέση αξιοζήλευτη (...) Συνεργαστήκαμε κάποια στιγμή και στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, με την "Οπερα της πεντάρας". (...) Συνεργαστήκαμε και στο "Μπορντέλο" του. (...) Ο Νίκος είναι και ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, που μπόλιασε τον ελληνικό κινηματογράφο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι' αυτό...
Είναι και πολυσχιδής, αφού είναι και ζωγράφος, ενώ ξεκίνησε ως γλύπτης, γενικά είναι μια προσωπικότητα που βοήθησε τον τόπο.
Αγαπήθηκε πολύ από τις γυναίκες και τις αγάπησε κι αυτός, γιατί είχε το μέγα προνόμιο να γεννηθεί διάσημος, όμορφος, πλούσιος και πολυτάλαντος».
ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ: «Του 'λεγα πάντα την αρχή μιας μαντινάδας... "Βασίλη μου Βασιλικέ, στολίδι τσι Ελλάδας!". Και αυτός γελούσε γοερά. Από τα παλιά στο Κολωνάκι μέναμε στον ίδιο δρόμο, στην οδό Δεινοκράτους.. (...)
Είναι και ένας ξεχωριστός άνθρωπος. Ενας δαιμόνιος συγγραφέας, αληθινά με ένα είδος "δαίμονα" μέσα στο γράψιμό του... Αυτός ο ευφυής και δαιμόνιος Βασίλης, κάποτε με αφόπλισε όταν τον ρώτησαν τι θα κρατήσει από τον 20ό αιώνα, είπε, μεταξύ άλλων, και τη μουσική μου!
Και εδώ νομίζω ταιριάζει αυτό που λένε οι ποιητές, ότι δηλαδή: "η καλή κουβέντα είναι καλύτερο από το να έχεις σπίτι»....
ΝΙΚΟΣ ΠΕΡΑΚΗΣ: «Για τον Νίκο, ανάμεσα σε άλλα, νιώθω μια ευγνωμοσύνη γιατί σε μια εποχή, από τις πιο δύσκολες της ζωής μου, και μάλιστα στον καιρό της χούντας, έγινε αφορμή να κερδίσω ορισμένα χρήματα και κυριολεκτικά να ξελασπώσω από μια σειρά δυσκολίες που με δυνάστευαν την εποχή εκείνη».
ενετ - 02/12/2006
