Ένα τραγούδι και η ιστορία του

Το τραγούδι αυτό είναι το γνωστό σε όλους «Lili Marleen», το πιο διάσημο τραγούδι του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, το οποίο η συλλογική μνήμη έχει ταυτίσει σαν έναν άτυπο ναζιστικό ύμνο, λάθος βέβαια αντίληψη, που δεν ισχύει, καθώς ούτε η υφή του ήταν ναζιστική, αλλά ούτε και η δημοφιλία του περιοριζόταν στο Γερμανικό και μόνο στρατόπεδο.

Είπαμε Β’ Παγκοσμίου Πολέμου γιατί τότε βέβαια μελοποιήθηκε, η ιστορία όμως και η αναφορά του έχει τις ρίζες της στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα στο ποίημα που ο Γερμανός στρατιώτης Hans Leip με τίτλο «Das Lied eines jungen Soldaten auf der Wacht/The song of a young sentry» έγραψε το 1915 λίγο πριν φύγει για το Ρώσικο Μέτωπο.

Το όνομα Lili Marleen είναι ένας συνδυασμός από το Lili που ονομαζόταν η κοπέλα του στη Γερμανία και Marleen που ήταν μια νεαρή νοσοκόμα που η εικόνα της είχε χαραχτεί ανεξίτηλη στο μυαλό του Leip βλέποντας τη από τη σκοπιά του να χάνεται μέσα στην ομίχλη, (μπορούμε να υποθέσουμε ασφαλώς ότι θα ήταν εκπάγλου καλλονής).

Με βάση αυτά έγραψε το παρακάτω ποιηματάκι που στην γερμανική και αγγλική version του πάει κάπως έτσι:

1) Vor der Kaserne
Vor dem großen Tor
Stand eine Laterne
Und steht sie noch davor
So woll'n wir uns da wieder seh'n
Bei der Laterne wollen wir steh'n
Wie einst Lili Marleen.

Unsere beide Schatten
Sah'n wie einer aus
Daß wir so lieb uns hatten
Das sah man gleich daraus
Und alle Leute soll'n es seh'n
Wenn wir bei der Laterne steh'n
Wie einst Lili Marleen.

Schon rief der Posten,
Sie blasen Zapfenstreich
Das kann drei Tage kosten
Kam'rad, ich komm sogleich
Da sagten wir auf Wiedersehen
Wie gerne wollt ich mit dir geh'n
Mit dir Lili Marleen.

Schon rief der Posten

Sie blasen Zapfenstreich
Das kann drei Tage kosten
Kam'rad, ich komm sogleich
Da sagten wir auf Wiedersehen
Wie gerne wollt ich mit dir geh'n
Mit dir Lili Marleen. 

Aus dem stillen Raume,
Aus der Erde Grund
Hebt mich wie im Traume
Dein verliebter Mund
Wenn sich die späten Nebel drehn
Werd' ich bei der Laterne steh'n
Wie einst Lili Marleen.

2) At the barracks compound,
By the entry way
There a lantern I found
And if it stands today
Then we'll see each other again
Near that old lantern we'll remain
As once Lili Marleen.

Both our shadows meeting,
Melding into one
Our love was not fleeting
And plain to everyone,
Then all the people shall behold
When we stand by that lantern old
As once Lili Marleen.

Then the guard to me says:
"There's tap call, let's go.
This could cost you three days."
"Be there in half a mo'."
So that was when we said farewell,
Tho' with you I would rather dwell,
With you, Lili Marleen.

Well she knows your foot Steps,
Your own determined gait.
Ev'ry evening waiting,
Me? A mem'ry of late.
Should something e'er happen to me,
Who will under the lantern be,
With you Lili Marleen.

From my quiet existence,
And from this earthly pale,
Like a dream you free me,
With your lips so hale.
When the night mists swirl and churn,
Then to that lantern I'll return,
As once Lili Marleen.

Φαντάζομαι και ελπίζω να έχετε πάρει όλοι αν όχι το Zertifikat Deutch fur den Beruf τουλάχιστον το Lower, γιατί ελληνική μετάφραση δεν παίζει, όπως βλέπετε πάντως το ποίημα είναι εν πρώτοις ερωτικό αλλά κυρίως συμβολίζει τη γυναίκα-έρωτα-ζωή τα οποία αφήνει πίσω του ο κάθε στρατιώτης που πηγαίνει να πολεμήσει και που πρωτίστως αποζητά και λαχταρά (και άσε τους πολιτικοστρατιωτικούς ηγέτες να μιλάνε για ένδοξους θανάτους και τα σχετικά, η εικόνα ενός κοριτσιού κάτω από ένα φανάρι του δρόμου που περιμένει το φανταράκι να βγει από την πύλη, είναι πολύ πιο επιθυμητή και ονειρική από οποιαδήποτε κανονιού).

Η ιστορία του ως τραγουδιού τώρα, ξεκινά το 1938 και συγκεκριμένα από τον συνθέτη Norbert Schultze που το διαβάζει, του αρέσει και το μελοποιεί, αυτό όμως δε σήμανε και την άμεση επιτυχία του καθώς ο Υπουργός Προπαγάνδας –όνομα και μη χωριό- Γιόζεφ Γκέμπελς δε το βρήκε καθόλου του γούστου του-ήθελε προφανώς κάτι πιο ηρωικό με αίματα, αυτοθυσίες, γενναίους Άριους και τα σχετικά- ούτε και η τραγουδίστρια που τελικά το ερμήνευσε η Lale Andersen ήθελε αρχικά να το τραγουδήσει, ενώ και ο μουσικός παραγωγός που έπρεπε να το προωθήσει το γείωσε κανονικότατα και με το νόμο που λένε, μετά απ’ όλα αυτά είναι απορίας άξιον πως τελικά επιβίωσε.

Βασικά η εκτίναξη του οφείλεται στο διευθυντή του Στρατιωτικού Ραδιόφωνου του Βελιγραδίου, το οποίο λόγω της θέσης του και μετά την κατάληψη της πόλης από τους Γερμανούς, αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα Ραδιοφωνικά Κέντρα, γιατί οι εκπομπές του ακούγονταν ευδιάκριτα και καθαρά σε όλη την Ευρώπη, Μεσόγειο αλλά και Αφρική, με την τελευταία τότε να αποτελεί το βασικό θέατρο της μάχης όπου είχαμε Afrika Korps vs. Συμμάχων.

Έλαχε τώρα ανάμεσα στους 700 κάτοχους του δίσκου με το τραγούδι (ναι τόσα είχε πουλήσει μέχρι τότε, δεν είχαν βγει βλέπεις και τα mp3) να είναι και κάποιος αξιωματικός του Afrika Korps που ζήτησε από το φίλο του στο Βελιγράδι να το βρει και να του το παίξει (οι ραδιοφωνικές αφιερώσεις είναι τελικά ένα πανάρχαιο και αταβιστικό έθιμο) και έτσι στις 18 Αυγούστου του 1941…

-Στον φίλο μου τον Χάνς εξαιρετικά αφιερωμένο καθώς και σε όλα τα παλιόπαιδα που παίζουν στη άμμο αφήνοντας εμάς να παγώνουμε στο Βελιγράδι…yeaaaaah!

Η επιτυχία ήταν άμεση και άγγιξε από τον τελευταίο δεκανέα μέχρι και τον πολλά βαρύ και όχι στρατάρχη Έρβιν Ρόμμελ που διέταξε πάραυτα να παίζεται κάθε μέρα στις 09:55 ακριβώς πριν το κλείσιμο της μουσικής εκπομπής (αμάν πια και αυτοί οι Γερμανοί με την ακρίβεια-πειθαρχία τους).

Είπαμε όμως ότι το Ράδιο Βελιγράδι (όπως εξάλλου και το Ράδιο αρβύλα) έπιανε παντού, οπότε το ακούγανε και όλοι οι Σύμμαχοι που όλως τυχαίως βρίσκονταν στα ίδια μέρη με τους Γερμανούς και κοίτα να δεις τι δύναμη που μπορεί να έχει ένα τραγούδι- οι Σύμμαχοι αμέσως σχεδόν το αγαπήσανε, το υιοθετήσανε και το σιγοσφυρίζανε μολονότι στα γερμανικά (ο Γκέμπελς δεν ήταν τόσο πονόψυχος ώστε να τους το μεταφράσει κιόλας), ποιός ξέρει, ίσως από ένστικτο να καταλάβανε την ουσία του (παγκόσμια γλώσσα η μουσική γαρ), άλλωστε η αγάπη για τη ζωή και μια κοπέλα να σε περιμένει κάτω από ένα φανάρι του δρόμου έξω από το στρατόπεδο, είναι κοινή για κάθε στρατιώτη, κάθε στρατού και κάθε πολέμου (εδώ που τα λέμε οι πολεμοκάπηλοι-ρήτορες και ηγέτες είθισται να πολεμούν από τα γραφεία τους).

Φυσικά οι Βρετανοί αξιωματικοί έβγαζαν φλύκταινες ακούγοντας τους στρατιώτες τους να σιγοτραγουδούν γερμανιστί « Wie einst Lili Marleen » και μια και δεν μπορούσαν να το απαγορεύσουν (βασικά το μπορούσαν καθόσον και στρατός) αλλά επειδή είδαν την επιτυχία του αποφάσισαν πιο έξυπνα να το μεταφράσουν και να το εκσυμμαχίσουν (εντάξει απαίσια λέξη αλλά είναι καλύτερη από το εκβρεττανίσουν).

Και έτσι έγινε και η 1η μετάφραση της Λιλή Μαρλέν, από τις πάμπολλες που ακολούθησαν έπειτα, ενώ η πρώτη αγγλόφωνη τραγουδίστρια που το ερμήνευσε για τους Συμμάχους ήταν η Anne Shelton (ή αλλιώς η αγγλίδα Σοφία Βέμπω).

Κάποτε όταν ο πόλεμος τελείωσε αφήνοντας σε όσους επέζησαν πολλά για να θυμούνται (να ένα από τα καλά ενός Παγκοσμίου Πολέμου-αφήνει πολλές αναμνήσεις) και μια μελωδία να ταλανίζει τη θύμηση, τη Lili Marleen, βρέθηκε λοιπόν και η ενσάρκωση της στο πρόσωπο μιας άλλης Μάρλεν της Ντίντριχ-μακράν η πιο κατάλληλη από όλες τις απόψεις για να το τραγουδήσει-μοναδικά- και να το καταστήσει πια και διαχρονικό.

Μετά βέβαια το πήραν και άλλοι και το ξαναέπαιξαν σε πολλές version ποντάροντας στην επιτυχία του, όπως στα 1960s από τον θρύλο της country music Hank Snow, ακόμη καλλιτέχνες όπως Hildegarde (Decca) και Martha Tilton (Coral), Al Martino (Capitol Records) και άλλοι πολλοί, με πιο πρόσφατο τον Neil Hannon του ιρλανδικού Pop group The Divine Comedy σαν ένα B-side του 2006 single "A Lady Of A Certain Age".

Είναι αστείο πάντως να σκεφτεί κανείς ότι ένα τραγούδι κατά βάση αντιπολεμικό, έγινε το βασικό άκουσμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και έχει μείνει αξέχαστο μέσα από ένα συνονθύλευμα από μυριάδες ύμνους, εμβατήρια και τροπάρια που αποτελούν και τα διαχρονικά political correct στρατιωτικά ακούσματα.

Η Λιλή Μαρλέν αποτέλεσε μια εξαίρεση στον κανόνα γιατί πάνω απ’ όλα τραγούδαγε για τη ζωή, μια έννοια που εύλογα συγκινεί οποιονδήποτε βαδίζει προς το θάνατο. Και όπως έλεγε και εκείνη που πρώτη το ερμήνευσε η Lale Andersen, προσπαθώντας αργότερα να εξηγήσει τη δημοφιλία του τραγουδιού «Can the wind explain why it became a storm?»…