Ο λοχίας Pepper παρελαύνει ακόμα στη μουσική ζωή μας

Γράφει ο Παναγιώτης Κοτσώνης (travelogue)
45 άρθρα στο MusicHeaven

Τέσσερις «ένστολοι», εκ των οποίων ο ένας βαθμοφόρος λοχίας, καλογυαλίζουν τις στολές τους, ανασύρoυν από το «βαρύ» οπλοστάσιό τους, ήχους, μελωδίες, εικόνες, φαντασία και στρώνονται στη δουλειά για να χαρίσουν μια μελωδική πρόγευση για το καλοκαίρι της αγάπης που έμελλε να ξεκινήσει σχεδόν ταυτόχρονα με την άφιξη του συγκεκριμένου δίσκου, υπό τον τίτλο Sgt Pepper’s Lonely Hearts Club Band.

Ο καλύτερος δίσκος όλων των εποχών, το πιο σημαντικό concept album, ο δίσκος που ανέτρεψε τα πάντα γύρω από την μέχρι τότε ποπ κουλτούρα. Αυτοί είναι μερικοί χαρακτηρισμοί για τον εν λόγω δίσκο. Σίγουρα από άποψη παραγωγής & ενορχήστρωσης ήταν ότι πιο πρωτότυπο είχε να επιδείξει μέχρι τότε η ροκ μουσική, αν αναλογιστεί κανείς ότι η τετραμελής μπάντα συνοδεύτηκε από ολόκληρη ορχήστρα 41 ατόμων, πρόκειται για τον πρώτο δίσκο στον οποίο δεν υπάρχει «σιωπή» ανάμεσα στα τραγούδια & επιπλέον δεν κυκλοφόρησε κανένας μικρός δίσκος 45 στροφών υπό τη μορφή single.

Δεν είναι τυχαίο πως άτυπα, σαν σιωπηρή συμφωνία, η πορεία των Beatles χωρίζεται σε δυο περιόδους με διαχωριστικό σημείο, το έτος 1967. Μετά από αυτό το δίσκο, οι Beatles δεν θα ήταν ποτέ πια η ίδια μπάντα. Μην ξεχνάμε πως οι ηχογραφήσεις του δίσκου ξεκίνησαν όταν και επίσημα οι Beatles είχαν αποφασίσει να σταματήσουν τις ζωντανές εμφανίσεις μπαίνοντας απρόσμενα σε μία φάση απομόνωσης.

Από τις πρώτες νότες κιόλας, μεταφερόμαστε σε μία ζωντανή παράσταση (ακούγονται οι ομιλίες, τα χειροκροτήματα και οι ιαχές του κόσμου) όπου γίνεται εμφανής μια τάση απομόνωσης. Μια μπάντα με την ονομασία «Μοναχικές καρδιές» ξεκινάει μια παράσταση με πολύ κέφι, φαινομενικά τουλάχιστον, προσπαθεί να φανεί σαν ένα αντίδοτο στη μοναξιά καλώντας τον κόσμο να ενωθεί, να τραγουδήσει και να ξεφύγει. Η μπάντα λέει πως θέλει να πάρει τον κόσμο σπίτι της αποκαλύπτωντας την ανάγκη της για μια βαθύτερη επικοινωνίαμε το κοινό της. Αν και τραγουδούν πως δεν θέλουν να σταματήσουν τη συναυλία, μήπως τελικά επιδιώκουν το αντίθετο; Μπορούμε ακόμη να μιλάμε για μια μπάντα με κέφι που θέλει να παρασύρει το κοινό ή μήπως πρόκειται για προσποίηση; Μένουμε με την απορία μέχρι την άφιξη του τραγουδιστή, του ενός και μοναδικού Billy Shears, του ήρωα – κλειδί για τη μετάβαση στο δεύτερο τραγούδι του δίσκου.

Στο “With a little help from my friends”, ο Billy Shears ξεκινάει να τραγουδάει με αρκετή ανασφάλεια (What would you think if I sang out of tune, would you stand up and walk out on me?) αλλά και πολύ ειλικρίνεια απέναντι στο κοινό του (Lend me your ears and I'll sing you a song, and I'll try not to sing out of key). Φαίνεται καθαρά ότι η μπάντα κάπου χωλαίνει, χάνει ένα μέρος από τον αρχικό ενθουσιασμό του εναρκτήριου κομματιού.Ο Billy ταλαντεύεται ανάμεσα στη σχέση του με το κοινό και στα δικά του προσωπικά προβλήματα, όπως ο κεραυνοβόλος έρωτας που δεν έρχεται ποτέ στον ίδιο, παρόλο που η ανάγκη να αγαπήσει και αν αγαπηθεί είναι τόσο έντονη. Παρ’όλα αυτά, τό μόνο που νιώθει δικό του είναι το σκοτάδι που απομένει μόλις σβήσουν τα φώτα. Αν και πιστεύει πως όλα θα ξεπεραστούν με τη βοήθεια των φίλων, μάλλον αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει. Η επανάληψη του τίτλου στο ρεφραίν μετατρέπει τη βεβαιότητα της βοήθειας των φίλων του σε δισταγμό.

Συνεχίζοντας στο τρίτο τραγούδι (Lucy in the sky with diamonds), συναντάμε ένα ψυχεδελικό μουσικά ταξίδι ακριβώς μέσα στο κλίμα της εποχής, αρκετά αμφιλεγόμενο, αφού άλλοι υποστηρίζουν ότι οι στίχοι του προήλθαν από μια ζωγραφιά του υιού Lennon, του Julian για μια συμμαθήτριά του, τη Lucy. ‘Αλλοι πάλι παίρνοντας τα τρία πρώτα γράμματα των βασικών λέξεων του τίτλου (L.S.D.) θεωρούν ότι είναι ενα συνοθύλευμα εικόνων ύστερα απο κατανάλωση του εν λόγω σκευάσματος. Συντηρητικοί και λοιποί θρησκόληπτοι έχουν σπεύσει να το καταδικάσουν θεωρώντας ότι μιλάει για τον Εωσφόρο (Lucy = Lucifer). Μία ακόμη σύνδεση έχει γίνει με την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων και συγκεκριμένα με το κεφάλιο «Μες στον καθρέφτη». Ρίχνοντας μια ματιά στα παραπάνω τραγούδια που επίκεντρο έχουν την απομόνωση και τη μοναξιά, το τραγούδι μάλλον αναφέρεται σε 3 εναλλακτικές διαφυγής από όλα αυτά τα δυσάρεστα συναισθήματα που και οι 3 συνοψίζονται στο ταξίδι, στη φυγή. Είτε με το ποταμόπλοιο, είτε με το ταξί, είτε με το τρένο, η φυγή είναι η μόνη λύση. Όλα είναι δοσμένα μέσα σε ένα πλαίσιο φαντασιακών εικόνων (ουρανοί από μαρμελάδα, λουλούδια απο σελοφάν, ταξί από εφημερίδα, η Λούση με τα καλειδοσκοπικά μάτια της) και αισθήσεων που πιθανότατα πηγάζουν από την παιδικότητα που κρύβουμε μέσα μας και συχνά-πυκνά γίνεται ένα καταφύγιό μας, όταν έχουμε τάσεις φυγής.

Τα προβήματα φαίνεται ότι βελτιώνονται, μ’ ένα αόριστο «εσύ», που έχει καταφέρει τον τραγουδιστή να αλλάξει τελείως. Ένας φόρος τιμής σε αυτό το αόριστο «εσύ», που δεν σημαίνει απαραίτητα ότι πρόκειται για πρόσωπο και το οποίο έχει κάνει τον τραγουδιστή να συμμορφώσει άσχετους καθηγητές, να τιθασσεύει την οργή της νιότης του, να παύσει τη βία του απέναντι στη γυναίκα του. Ένα αρκετά κεφάτο μουσικά τραγούδι που αποτυπώνει την ευχαρίστηση του τραγουδιστή για τη βελτίωση που νιώθει στη ζωή του (It ‘s getting better all the time). Είναι πράγματι βελτίωση ή επαναλαμβάνεται σε μια προσπάθεια να πείσει τον εαυτό του; Μια λύση αυταπάτης ίσως;

Στο επόμενο κομμάτι (Fixing a hole) το μοτίβο δεν αλλάζει πολύ. Η επιλεκτική απομόνωση γίνεται μία ακόμα πρόταση για το αδιέξοδο της μοναξιάς. Η επιθυμία να ζεις τη ζωή σου ζωρίς να σκέφτεσαι (I’m fixing a hole … and stops my mind from wandering) και χωρίς να σε νοιάζει η γνώμη των άλλων βάζοντας τον εαυτό σου να κρίνει τι είναι καλό και τι όχι (And it really doesn't matter if I'm wrong I'm right, where I belong I'm right). Ο χλευασμός & η ειρωνική διάθεση απέναντι στους άλλους ανθρώπους φαίνεται σαν να λειτουργεί λυτρωτικά μετατρέποντας την απομόνωση σε ελιτιστικό τρόπο ζωής. Μήπως μια παρακίνηση να κάνουμε τη μοναξιά επανάσταση;

Η δημοσίευση στη Daily Mirror της ιστορίας ενός κοριτσιού που έφυγε από το σπίτι του, έδωσε την έμπνευση για την επόμενη λύση που δεν είναι άλλη από την εγκατάλειψη (She ‘s leaving home). Εδώ οι μελωδίες είναι πιο υποτονικές, μάλλον προσπαθώντας να αποτυπώσουν τόσο τη στεναχώρια του κοριτσιού για τους δίχως κατανόηση γονείς του, όσο και την απορία τον γονέων για τους λόγους που το παιδί τους έφυγε. Αναφορά στο χάσμα γενέων, που δεν δείχνει σημεία βελτίωσης. Οι γονείς ακόμα και τώρα δείχνουν τον εγωκεντρισμό τους (We never thought of ourselves … We gave her most of our lives … We gave her everything money could buy). Η δυστυχία μοιράζεται και στους δυο. Το κορίτσι από τη μία προσπαθεί σπασμωδικά να καλύψει τα χρόνια μοναξιάς του αναζητώντας εύκολη διασκέδαση και φαινομενική ελευθερία, και από την άλλη οι γονείς δεν παίρνουν κανένα μάθημα βυθιζόμενοι στο εγώ τους, ζώντας απλώς μέχρι να πεθάνουν και μην έχοντας καταλάβει πόσο μόνοι είναι και οι ίδιοι.

Το τελευταίο κομμάτι της πρώτης πλευράς του δίσκου «Being for the benefit of Mr. Kite», έχει λέξεις και εκφράσεις παρμένες από μία αφίσα που παρουσίαζε το πρόγραμμα ενός τσίρκου. Η μπάντα των μοναχικών καρδιών επανέρχεται κάνοντας τη δική της πρόταση για τη μοναξιά που δεν είναι άλλη από τη λαμπερή παράσταση ενός τσίρκου. Το κεντρικό πρόσωπο είναι ο Mr Κ, ο οποίος με το σώου θα προσπαθήσει να διώξει τη μοναξιά των ανθρώπων. Η μουσική είναι πολύχρωμη σαν να έχει βγει κατευθείαν μέσα από ένα καρουζέλ και οι εικόνες άκρως σουρρεαλιστικές (Over men and horses hoops and garters, lastly through a hogshead of real fire … the Hendersons will Dance and sing, as Mr. Kite flies through the ring ... ten somerset he'll undertake on solid ground) όπου εγγυώνται την καλή εξέλιξη της παράστασης (A splendid time is guaranteed for all). Μην ξεχνάμε όμως πως κάθε τσίρκο βασίζεται σ’ ένα προσωρινό θέαμα ψευδαισθήσεων και οφθαλμαπάτης, ακυρώνοντας το σαν ουσιαστική λύση απέναντι στη μοναξιά.

Η δεύτερη πλευρά του δίσκου ανοίγει μ’ ένα τραγούδι (Within you, without you) που δεν είναι παρά μια ανακεφαλαίωση όσων προηγήθηκαν (We were talking about the space between us all) και ταυτόχρονα μια απάντηση σε ορισμένα τραγούδια της πρώτης πλευράς. Σκληρή η απάντηση στους γονείς του «She’s leaving home», μιλώντας για ανθρώπους που ζουνε σε ενα τείχος ψευδαίσθησης, δεν βλέπουν ποτέ την αλήθεια και καποια στιγμή απλώς πεθαίνουν. Μια προσπάθεια αφύπνισης στον ήρωα του τραγουδιού «Getting better», που πρέπει να καταλάβει ότι όλα είναι μέσα του και τίποτα δεν μπορεί να τον κάνει να αλλάξει, αν ο ίδιος δεν το επιθυμεί. Όσο για τον ήρωα του «Fixing a hole» που ζει σε μια κατάσταση ελιτισμού της μοναξιάς του, τον προειδοποιεί πως μόνο όταν δει πέρα από τον εαυτό του θα νιώσει αληθινή γαλήνη. Η ορχήστα τελικά προτείνει την αγάπη που θα μπορούσαμε όλοι μαζί να μοιραστούμε και θα ηταν ικανη για να σώσει τον κόσμο. Μια πρόταση ντυμένη με την ανάλογη μεθυστική, ανατολίτικη και ψυχεδελική μελωδία του σιτάρ. Μια ειρηνιστική άποψη κατευθείαν μέσα από το γενικό ρεύμα της εποχής του ’60 που συμπαρασύρει τον ακροατή σε ένα ψυχεδελικό ταξίδι, επαναφέροντας τον στην πραγματική διάσταση της ζωή του με το ερώτημα αν είναι ένας από αυτούς. Ένας από όλους τους παραπάνω ήρωες που μάταια ψάχνουν τρόπους να βγουν μέσα απο τη μοναξιά τους.

Στη συνέχεια, συναντάμε ένα τραγούδι (When I’m 64) του Paul που έγραψε εξ αφορμής των 64ων γενεθλίων του πατέρα του κι αναφέρεται σε ένα πολύ νεαρότερο άντρα που μάλλον κάνει πρόταση γάμου σε μια γυναίκα αφού πρώτα εξασφαλίσει ότι η ζωή του μαζί της θα είναι όπως εκείνος θέλει χωρίς να ενδιαφέρεται για τις δικές της επιθυμίες. Ενδιαφέρεται να την καταστήσει το δεκανίκι του, ζώντας τη ζωή τους προγραμματισμένα και κάνοντας όλα όσα επιτάσσει μία σύγχρονη και ευημερούσα οικογένεια, τουλάχιστον στα μάτια των τρίτων. Φροντίδα στα θέματα επίβίωσης, διακοπές, κυριακάτικες βόλτες, πλέξιμο πουλόβερ, παινίδια με τα εγγόνια, κάρτες του Αγίου Βαλεντίνου. Όμως, η μεταξύ τους συνύπαρξη σίγουρα δεν θα είναι τόσο ευήμερη, όταν εκείνος θα γυρνάει σπίτι αργά κι εκείνη πιθανότα θα του έχει κλειδώσει την πόρτα. Ωστόσο σημασία έχει να μπορούν να ζούνε τη ζωή ή να επιβιώνουν σε αυτή κάνοντας όλες αυτές της δραστηριότητες κατά παργγελία άσχετα αν είναι αποξενωμένοι μεταξύ τους.

Δυο ακόμη άνθρωποι στο επόμενο τραγούδι «Lovely Rita», προσπαθούν να γεμίσουν τα κενά τους. Από τη μία η Ρίτα, μία απλή και καθημερινή κοπέλα εργαζόμενη στα παρκόμετρα, το κορίτσι της διπλανής πόρτας. Από την άλλη, ένας μάλλον επιπόλαιος και λίγο αφελής τύπος που προσπαθεί να τη φλερτάρει χωρίς ακριβώς να ξέρει το λόγο. Εκείνη βγαίνει μαζί του, πληρώνει και το λογαριασμό, αλλά μάλλον κάπου όλο αυτό στραβώνει. Εκείνος νιώθει ότι το φλερτ του πετυχαίνει, αφού εκείνη πληρώνει το λογαριασμό. Ωστόσο, προφανώς δεν τα κατάφερε αφού κι ο ίδιος υποστηρίζει πως έφτασε αρκετά κοντά, αν και το βράδυ του το περνάει με 1-2 κορίτσια στον καναπέ.

Το επόμενο αρκετά εύθυμο και περιπαιχτικό τραγουδάκι μας παρουσιάζει τη καθημερινότητα της ζωής ενός παραιτημένου άνθρωπου που δεν τον γεμίζει τίποτα και το μόνο που ξέρει να κάνει είναι να λέει την ώρα (Somebody needs to know the time, glad that I'm here). Όλα του φαίνονται βαρετά, το πρωινό ξύπνημα, η γυναίκα του, η δουλειά του, η πόλη του, ακόμα και το παλιό σχολειό που κρύβονται οι παιδικές αναμνήσεις του. Το μόνο που φαίνεται να τον ενδιαφέρει είναι το βραδάκι που παρατηρεί όλα εκείνα τα κοριτσόπουλα που είναι διατεθειμένος να φλερτάρει (Watching the skirts you start to flirt now you're in gear). Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι στο συγκέκριμενο τραγούδι ακούγονται τα περισσότερα ζώα φάρμας που έχουν ακουστεί ποτέ σε ροκ δίσκο (πιο πολλά κι από το «Pet sounds» των Beach Boys!!!)

Κι η μπάντα επανέρχεται δυναμικά και ακόμα πιο εύθυμα για να χαιρετήσει το κοινό της και να το ευχαριστήσει (Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band – Reprise). Ζητάνε συγγνώμη από το κοινό αλλλά είναι ώρα να πηγαίνουν. Άλλωστε δεν φαίνεται πως κατάφεραν και πολλά σε ότι αφορά την απομάκρυνση της μοναξιάς. Όμως, είναι αρκετά δυναμική στο παίξιμό της, γιατί κάθε μπάντα που σέβεται τον εαυτό της δεν θέλει να αφήνει απογοητευμένο το κοινό της και εμφανώς προβληματισμένο.

Το τελευταίο κομμάτι του δίσκου «A day in the life», έρχεται σαν μια προσπάθεια να αποκαταστήσει τα πράγματα και να τα παρουσιάσει στη σωστή τους διάσταση, παραθέτοντας την αλήθεια της ζωής μέσα από αποσπάματα εφημερίδας. Αυτή η πραγματικότητα, ωστόσο, δεν διαφέρει σε πολλά από όσα προηγήθηκαν. Όλα είναι μίζερα και αδιάφορα. Κάποιος αυτοκτονεί, κι ο αναγνώστης του θέματος γελάει διαβάζοντας ότι ο κόσμος τριγύρω απλώς στάθηκε να κοιτάξει. Ένας πόλεμος έχει κερδηθεί, αλλά κανείς δεν δείχνει να ενδιαφέρεται σε καμία από τις δυο πλευρές. Τέσσερις χιλιάδες άνθρωποι έχουν γεμίσει το Albert Hall, αλλά είναι τέσσερις χιλιάδες μοναχικοί άνθρωποι, χωρίς επικοινωνία μεταξύ τους. Το μόνο που έχει αξία σήμερα είναι να ξυπνάς το πρωί, να περιποιείσαι τον εαυτό σου, να πίνεις τον καφέ σου, να πηγαίνεις στη δουλειά σου και μετά πάλι πίσω στο σπίτι. Αν υποθέσουμε ότι όλα τα προηγούμενα τραγούδια μιλούσαν για υποθετικούς ανθρώπους σε υποθετικές καταστάσεις, εδώ είναι μια εμφανής προσπάθεια της μπάντας να μας πετάξει στα μούτρα τη ζωή μας.

Ακούγοντας ξανά και ξανά το συγκεκριμένο δίσκο, παρά τα κυρίως ευχάριστα μουσικά του θέματα σίγουρα θα διακρίνουμε την καταθλιπτικότητα των θεμάτων του και αναμφίβολα θα μπερδευτούμε σχετικά με το χρόνο κυκλοφορίας του. Ακόμη και μουσικά, φαντάζει τόσο φρέσκος μετά από τόσα χρόνια. Ως προς τη θεματική του, αρκεί να τον ακούσουμε και μετά να κοιτάξουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη, ίσως έχει κάτι να μας πει ή να μας δείξει. Αν πάλι μείνει σιωπηλός και ακίνητος τότε είστε πολύ τυχεροί άνθρωποι ή μάλλον άτυχοι; Όπως και να ‘χει, η επικοινωνία είτε με τον εαυτό μας, είτε με τον καθρέφτη του, είτε με τον κόσμο που βρίσκεται έξω από εμάς είναι πάντα μια απολαυστική εμπειρία.

Καλή ακρόαση!

Πηγές:

1. Χρήσιμες ιστορικές πληροφορίες, Περιοδικό ZOO, τ. 3 Μαϊος – Ιούνιος 1997
2. The poetry of Rock, David Pitchaske
3. Εικόνες από την ιστοσελίδα http://www.beatlesagain.com
4. Ατελείωτες ώρες ακρόασης!

1. Sri Yukteswar (Indian Guru)
2. Aleister Crowley (black magician)
3. Mae West
4. Lenny Bruce
5. Stockhausen (modern German composer)
6. W.C. Fields
7. Carl Jung (psychologist)
8. Edgar Allen Poe
9. Fred Astaire
10. Merkin (American artist)
12. Huntz Hall (Bowery Boy)
13. Simon Rodia (creater of Watts Towers)
14. Bob Dylan
15. Aubrey Beardsly (Victorian artist)
16. Sir Robert Peel (Police pioneer)
17. Aldous Huxley (philosopher)
18. Dylan Thomas (Welsh poet)
19. Terry Southern (author)
20. Dion (American Pop singer)
21. Tony Curtis
22. Wallace Berman (Los Angeles artist)
23. Tommy Handley (wartime comedian)
24. Marilyn Monroe
25. William Buroughs (author)
26. Mahavatar Babaji (Indian Guru)
27. Stan Laurel

28. Richard Lindner (New York artist)
29. Oliver Hardy
30. Karl Marx
31. H.G. Wells
32. Paramhansa Yogananda (Indian Guru)
33. Stuart Sutcliffe
35. Max Muller
37. Marlon Brando
38. Tom Mix (cowboy film star)
39. Oscar Wilde
40. Tyrone Power
41. Larry Bell (modern painter)
42. Dr. Livingstone
43. Johnny Weissmuller (Tarzan)
44. Stephen Crane (American writer)
45. Issy Bonn (comedian)
46. George Bernard Shaw
47. Albert Stubbins (Liverpool footballer)
49. Lahiri Mahasaya (Indian Guru)
50. Lewis Carol
51. Sonny Liston (boxer)
52 - 55. The Beatles (in wax)
57. Marlene Dietrich
58. Diana Dors
59. Shirley Temple
60. Bobby Breen (singing prodigy)
61. T.E. Lawrence (Lawrence of Arabia)