Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο (Γιώργος Κοτσώνης - Γιάννης Ρίτσος)

Γράφει ο GiorgosKcy
2 άρθρα στο MusicHeaven

Απολογισμός:  Παράνομη κατοχή του 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας, περίπου 200.000 εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, περίπου 4.000 νεκροί, και 1.619 δηλώθηκαν αγνοούμενοι. Οι Τούρκοι κατακτούν το 65% της καλλιεργήσιμης έκτασης, το 70% του ορυκτού πλούτου, το 70% της βιομηχανίας, το 80% των τουριστικών εγκαταστάσεων. Το 1976  ο κόσμος ακόμα ζεί στα αντίσκηνα του Ερυθρού Σταυρού προσπαθώντας να ριζώσει ξανά στον ίδιο του τον τόπο.Ο Κυπριακός λαός πνιγμένος στο άδικο και τον πόνο ψάχνει να βρει ξανά τις εσωτερικές και εξωτερικές του ισορροπίες.

Έτσι γυρνά στους ποιητές του.

Το έργο

Ο Γιώργος Κοτσώνης (γεν. 1939) ένας απο τους λίγους αλλά σπουδαιότερους κύπριους συνθέτες, συνθέτει με άξονα τις πολιτικές καταστάσεις του νησιού ζώντας στην Κύπρο και ηχογραφώντας στην Ελλάδα. Μετά την «Αγία Τηλλυρία» σε ποίηση Σπύρου Παπαγεωργίου το 1973 και την «Κυρά των αμελιών» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου το 1975 - ίσως τα δημοφιλέστερα μέχρι τότε έργα του - τον Αύγουστο του 1976 παρουσιάζει τον «Ύμνο και θρήνο για την Κύπρο» σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου και συμπληρώνει το έργο αυτό με τέσσερα τραγούδια για την τραγωδία του νησιού σε στίχους κυπρίων ποιητών. Σε στίχους Άνθου Λυκαύγη (γεν.1942) τα τραγούδια «Βαράτε του του χάρου» και «Θαλασσοφίλητη μου γη», σε στίχους Κώστα Μόντη (1914 - 2004) το τραγούδι «Την άνοιξη ποιός πρόδωσε» και σε στίχους Δώρου Λοϊζου (1944 - 1974, δολοφονήθηκε απο τους φασίστες της ΕΟΚΑ Β΄ στις 30 Αυγούστου) «Το τραγούδι του Λεύτερου».

Τραγουδούν ο Κώστας Καμένος και η Αρετή Χασάπη (Κασάπη).

Ο Κώστας Καμένος («Αγία Τηλλυρία» των Γ. Κοτσώνη – Σπ. Παπαγεωργίου, «18 Λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» των Μ. Θεοδωράκη – Γ. Ρίτσου, «Κυρά των Αμπελιών» και «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο» των Γ. Κοτσώνη – Γ. Ρίτσου, «Παραλογές» των Αργύρη Κουνάδη – Βαγγέλη Γκούφα, «Μακάριος ο νυν και αεί» των Γ. Κοτσώνη – Άνθου Λυκαύγη κ.ά.) με μια φωνή κοφτή, δωρική, χωρίς παραδοσιακά μελίσματα,άμεση, δυνατή και με ένταση χαρακτηρίζει πια το έργο και ειδικότερα τα τέσσερα τραγούδια σε στίχους κυπρίων ποιητών τα οποία αγκαλιάζει με αγάπη ο κυπριακός λαός και τα τραγουδά σε δημόσιες και σχολικές εκδηλώσεις μνήμης της κυπριακής τραγωδίας για τα επόμενα χρόνια.

Η Αρετή Χασάπη (Κασάπη), μια σεμνή παρουσία, διακριτική αλλά σημαντική, ερμηνεύει με την ίδια δωρικότητα και ένταση δίνοντας όμως και μια γλυκιά γυναικεία τρυφερότητα στα υψηλής ποιότητας και σημασίας κείμενα του έργου.

Σημαντική είναι και η παρουσία χορωδίας, γνώριμη στα έργα αυτής της εποχής.

Συγκινητική η παρουσία του ποιητή Γιάννη Ρίτσου ο οποίος απαγγέλει αποσπάσματα απο το ποίημα του «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο» ανάμεσα στα τραγούδια το οποίο έγραψε το 1974. Επίσης στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο ανήκει η ζωγραφισμένη πέτρα που κοσμεί το εξώφυλλο του δίσκου.

Ο ήχος

Ο ήχος του έργου όπως και η δομή του είναι ο χαρακτηριστικός ήχος και δομή του πολιτικού  τραγουδιού της δεκαετίας ’70. Εμφανώς και δικαιολογημένα (παρθενογένεση δεν υπάρχει!) επηρεασμένος ο συνθέτης απο τον Μίκη Θεοδωράκη και τον Γιάννη Μαρκόπουλο (ειδικά στο τραγούδι «Θαλασσοφίλητη μου γη» - σε ρυθμό Ηπειρώτικου αργού συρτού).  Όργανα: Δύο μπουζούκια, κιθάρα, πιάνο, τύμπανα, φλάουτο, μπάσο και μια αξιοπρόσεκτη παρουσία κλαρίνου που δίνει ένα πιο δημοτικοφανή χαρακτήρα σε κάποια τραγούδια.

Αξιοπρόσεκτη είναι η σύμπραξη των φωνών (ερμηνευτών και χορωδίας) με άψογη αντιστιχτική μορφή - ο συνθέτης μαθητεύσε κοντά στους Μανώλη Καλομοίρη (σύνθεση - ενορχήστρωση) και Μιχάλη Βούρτση (ανώτερα θεωρητικά).

Η σημασία του έργου

Στο χώρο και στο χρόνο του το έργο αυτό πρόσφερε πάρα πολλά.  Ήταν βάλσαμο στον πόνο χιλιάδων ανθρώπων που ένιωσαν στο πετσί τους την τραγωδία και τις συνέπειες των γεγονότων - κυρίως  του Ιουλίου -Αυγούστου του 1974 όπως και τη μέχρι σήμερα προσφυγιά - και γενικά του κυπριακού λαού. Σήμερα, κατά τη γνώμη μου,  μπορεί να μην έχει την φόρτιση που είχε τότε που ήταν τόσο νωπά τα γεγονότα αλλά μας δείχνει πολιτιστικά, ηθικά και συνειδησιακά που ήμασταν τότε ώστε να γίνει άξιος κριτής για το τι είμαστε και τι κάνουμε σήμερα.

«Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο και άλλα 4 τραγούδια του Γιώργου Κοτσώνη»

Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος «Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο» (1974)

Στίχοι: Κώστα Μόντη, Άνθου Λυκαύγη, Δώρου Λοϊζου

Μουσική: Γιώργος Κοτσώνης

Τραγουδούν: Κώστας Καμένος - Αρετή Χασάπη

Χρονολογία πρώτης έκδοσης: Αύγουστος 1976 [ZODIAC 88059]

«Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο» photo 2

Α1. ΝΗΣΙ ΠΙΚΡΟ

Α2. ΧΡΥΣΗ ΛΙΑΝΟΤΡΕΜΗ ΧΟΡΔΗ

Α3. ΤΟΥΤΟ ΤΟ ΦΩΣ

Α4. ΠΟΣΟΙ ΝΕΚΡΟΙ

Β1. ΔΩΣΤΕ ΤΟΝ ΟΡΚΟ

« 4 τραγούδια με στίχους κυπρίων ποιητών»

Β2. ΤΗΝ ΑΝΟΙΞΗ ΠΟΙΟΣ ΠΡΟΔΩΣΕ

Β3. ΒΑΡΑΤΕ ΤΟΥ ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ

Β4. ΘΑΛΑΣΣΟΦΙΛΗΤΗ ΜΟΥ ΓΗ

Β5. ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΛΕΥΤΕΡΟΥ