Το ρυθμικό σολφέζ στη jazz

 Εάν βάλουμε μία παρτιτούρα μπροστά σε ένα μουσικό κλασσικής μουσικής και σε ένα τζαζ μουσικό, θα παίξουν το ρυθμικό μέρος τελείως διαφορετικά. Ο κλασικός μουσικός θα παίξει το κείμενο ακριβώς όπως γράφτηκε, μετρώντας όλες τις αξίες με την ακριβή τους ρυθμική διαίρεση. Ο τζαζ μουσικός θα κάνει αυτόματα κάποιες ρυθμικές μεταβολές και θα μετατρέψει τα όγδοα και τα τέταρτα και όλες τις αξίες με υποδιαιρέσεις από τρίηχα. ’Έτσι το κομμάτι αποκτά αυτό που λέμε “Swing feel”. Σίγουρα το τζαζ φραζάρισμα μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους και γι’ αυτό δεν γράφεται στην παρτιτούρα με ακριβή τρόπο. Ο μουσικός της τζαζ θα πρέπει να μελετήσει πολλά χρόνια τον ήχο και την αίσθηση του ¨Swing¨ για να μπορέσει να έχει ένα ωραίο φραζάρισμα. Σημαντικό βέβαια, ίσως θα έλεγα και το πιο σημαντικό, είναι να ακούσει πολύ προσεχτικά, πολλές ώρες μεγάλους τζαζ μουσικούς και να μάθει να φραζάρει από τους γίγαντες της τζαζ σκηνής.

 Μπορούμε όμως να δούμε κάποιους βασικούς κανόνες και να σας προτείνω κάποιους τρόπους μελέτης, για το ρυθμικό σολφέζ, που θα σας βοηθήσουν να κατανοήσετε το “Swing feel”και να βελτιώσετε το φραζάρισμά σας.

Οι δυνατότητες να βάλει κάποιος μοντέρνο φραζάρισμα σε ένα κλασσικό ρυθμικό σολφέζ, όπως σας είπα είναι ατελείωτες και κυρίως φωνητικά. Μέχρι να βρούμε λοιπόν την δικιά μας γλώσσα και το δικό μας φραζάρισμα, καλό είναι να ακούσουμε κάποιους τραγουδιστές της τζαζ, που κάνουν “scat” φωνητικό αυτοσχεδιασμό και να χρησιμοποιήσουμε κάποιες συλλαβές από αυτές που χρησιμοποιούν αυτοί. Καταπληκτικό “scat” μπορείτε να ακούσετε από τους Ella Fitzgerald, Al Jarreau, The Swingle Singers, Bobby McFerrin, Mel Torme κτλ.

 Επίσης, εάν θέλετε να εμβαθύνετε στην τεχνική του “scat” φωνητικού αυτοσχεδιασμού, σας προτείνω έναν από τους κορυφαίους δάσκαλους στον κόσμο, Bob Stoloff και το βιβλίο του Scat! Vocal Improvization Techniques. Εμείς εδώ, θα δούμε με ένα απλό τρόπο τις αλλαγές που συμβαίνουν στην παρτιτούρα μας και το φραζάρισμά μας αλλάζει ύφος.

Υπάρχουν δύο βασικά στοιχεία που διακρίνουν την τζαζ, από τα άλλα είδη μουσικής: ο ρυθμός και ο αυτοσχεδιασμός.

Ο ρυθμός έχει τα στοιχεία του Swing, τις συγκοπές, τους αντιχρονισμούς, τους διαφορετικούς τονισμούς στο δύο και στο τέσσερα του μέτρου.

Αυτή η έμφαση στα “upbeat “ δυο και τέσσερα του μέτρου, σε αντίθεση με την κλασσική μουσική που έχουμε τα ισχυρά στο downbeat ένα και τρία, μετατοπίζει την ρυθμική βάση, δημιουργώντας μια ορμή με αίσθηση τελείως διαφορετική.

Ξεκινήστε λοιπόν τη μελέτη σας:

1. Ανοίξτε ένα ρυθμικό σολφέζ, χτυπήστε παλαμάκια στο δύο και στο τέσσερα του μέτρου και προσπαθήστε να τραγουδήσετε την άσκηση.

2. Χρησιμοποιήστε στην αρχή ασκήσεις με τέταρτα και όγδοα για να συνηθίσετε τη διαφορετική αυτή αίσθηση.

3. Χρησιμοποιήστε συλλαβές όπως “doo-bee “ για τις ρυθμικές αξίες, είναι πιο εύκολες από τις συλλαβές “τα-πα” που χρησιμοποιούν οι περισσότεροι και ηχούν πολύ καλύτερα.

4. Εάν κατανοήσετε τι πρέπει να κάνετε και νιώσετε αυτή τη ρυθμική μετατόπιση, βάλτε μετρονόμο που να χτυπάει μόνο στο δύο και στο τέσσερα, θα είστε πολύ πιο σίγουροι ότι τραγουδάτε σωστά και θα σας δώσει πολύ καλύτερο “feeling”.

 Τώρα που κατανοήσατε τι πρέπει να κάνετε, θα σας δώσω κάποια παραδείγματα για το πώς γράφονται οι νότες στην παρτιτούρα και πώς εσείς πρέπει να τις διαβάσετε για να πετύχετε το “Swing feel”.

 Θα παρατηρήσετε ότι πολλές φορές μπορούμε να γράψουμε την παρτιτούρα μας με όγδοα, ή με παρεστιγμένο όγδοο και δεκατοέκτο, πάντα όμως διαιρούμε και διαβάζουμε σε τρίηχα, έτσι πετυχαίνουμε το “Swing feel”.

Προσοχή, συνηθίστε να βλέπετε άλλο και να παίζεται διαφορετικά όταν θέλετε να έχετε Jazz φραζάρισμα.

 Σας δίνω και παραδειγματικά τρείς ασκήσεις ρυθμικές, για να εφαρμόσετε αυτά που μάθαμε. Σας υπενθυμίζω ότι θα πρέπει να μελετήσετε πολύ και να έχετε υπομονή, γιατί το Swing δεν είναι στην κουλτούρα μας και στα ακούσματά μας και θα πρέπει να ακούσετε πολύ και να κάνετε πολλές ρυθμικές ασκήσεις, για να το συνηθίσετε. Ασκήσεις ρυθμικές θα βρείτε σε πολλά βιβλία, μην ξεχνάτε άσχετα με τι είναι σημειωμένο, εμείς διαβάζουμε με Swing feel μετρώντας με τον μετρονόμο μας στο δυο και τέσσερα.

 Σας εύχομαι καλή μελέτη και καλή διασκέδαση!!

Αν έχετε οποιαδήποτε απορία, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο Jazzteaching@gmail.com. Εάν βρήκατε ενδιαφέρον το άρθρο επισκεφτείτε το http://www.Jazzteaching.gr και παρακολουθείστε και άλλα μαθήματα.

Χρήστος Μαστρογιαννίδης

Jazz teacher Piano

KUG universitat Graz Austria

Berklee College of Music USA