Γράφει ο Σκιαθίτης Στέφανος (stefanos604)
128 άρθρα στο MusicHeaven

Η φωνή μας προέρχεται από ένα πνευστό και έγχορδο ταυτόχρονα μουσικό όργανο, με "νοητά τάστα" τα οποία τα φτιάχνουμε με την εκγύμναση.

Μια φωνή μπορεί να είναι ταλαντούχα, με ωραία χροιά (αν και το ωραία ή άσχημη είναι κάτι υποκειμενικό), καλλιεργημένη και άλλα τέτοια επίθετα...

Τώρα αν μια φωνή αξίζει ή είναι ταλαντούχα και μας το λέει κάποιος γνώστης (δάσκαλος φωνητικής, καταξιωμένος συνθέτης …) τότε εφαρμόζοντας τις απλές αρχές φωνητικής (που διδάσκονται κυρίως σε ωδείο, αλλά μελετήστε και μόνοι σας και θα μάθετε αρκετά χρήσιμα πχ στο δωρεάν e-book ΕΔΩ - που δίνει πληροφορίες περισσότερο για σωστή άρθρωση, όχι όμως για τραγούδι ή στο εγχειρίδιο φωνητικής για το λαϊκό τραγούδι πχ ΕΔΩ: ή σε δεκάδες άλλα ελληνικά και ξενόγλωσσα βιβλία φωνητικής) μπορεί να βελτιωθεί σε μέγιστο βαθμό. 

Εφαρμόζοντας τις αρχές αυτές, κάποιος μπορεί να τραγουδήσει πολλά είδη μουσικής, ακόμα και Βυζαντινή.

Υπ' όψη ότι μπορεί κάποιος να έχει αρκετά μεγάλη έκταση φωνής (μεγαλύτερη απ’ τη 1 ½ οκτάβα) το θέμα όμως είναι:

''ΌΧΙ ΤΙ ΈΚΤΑΣΗ ΜΠΟΡΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΚΑΙ ΠΙΑΝΕΙ ΑΛΛΑ ΤΟ ΠΟΣΟ ΚΑΛΑ ΤΡΑΓΟΥΔΑ Σ' ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΈΚΤΑΣΗ...'' .

Δηλαδή το τραγούδι δεν έχει να κάνει τόσο με τη φωνητική έκταση, αλλά με το πως ερμηνεύεται από τον τραγουδιστή/ια. Φυσικά η ερμηνεία εμπεριέχει την έκταση, όμως δεν περιορίζεται αλλά ούτε και εξαρτάται από αυτήν.

Τονικότητα και φωνητική

• Τα τραγούδια των επαγγελματιών να τα τραγουδάτε στον δικό σας άνετο τόνο και όχι στον τόνο του επαγγελματία.
• Αν πιέζεστε να βγάλετε φωνή σε υψηλότερο τόνο, θα την καταστρέψετε γρήγορα.
• Μάθετε την ανατομία του λάρυγγα σας και την αναπνοή από το διάφραγμα (ενότητα στο τέλος του άρθρου).

Σε όσους από εμάς αρέσει να τραγουδάμε, αλλά δεν έχουμε προικιστεί με καλή φωνή, θα πρέπει να μελετήσουμε θεωρία (κυκλοφορούν πολλά τέτοια βιβλία ξενόγλωσσα πχ " How to Sing and Speak Properly ")   

Ενώ στα μουσικά όργανα πρέπει να ξέρουμε σε τι τόνο βρισκόμαστε και εύκολα να τρανσπορτάρουμε, στη φωνή ο τραγουδιστής (που σε σχέση με τις πολλές οκτάβες των οργάνων άντε να είναι 2 οκτάβες) δεν αρκεί να ξέρει να είναι τονικά σωστός για να τραγουδήσει, αλλά πρέπει να δίνει έμφαση και στη σωστή αναπνοή (από το διάφραγμα) καθώς και στη σωστή τοποθέτηση της φωνής του στη μάσκα (υπάρχουν πολλά posts στο Forum του Musicheaven για τοποθέτηση της φωνής στη μάσκα).

 Εξ άλλου δεκάδες μουσικοσυνθέτες και μάλιστα αναγνωρισμένοι διεθνώς και με ταλέντο (Θεοδωράκης – Μικρούτσικος .…) δεν μπορείς να ισχυριστείς ότι έχουν ωραίες φωνές ενώ τονικά είναι, φυσικά, σωστοί.

Ο μουσικός κάποιου οργάνου έχει έτοιμες τις νότες στο όργανο του και το μόνο που κάνει είναι να μάθει την τεχνική στο συγκεκριμένο, σήμερα κατασκευαστικά τέλειο όργανο του, για να παίξει μια μελωδία.

Ο επαγγελματίας όμως τραγουδιστής πρέπει πρώτα να μάθει να χειρίζεται κατάλληλα το φωνητικό του όργανο, που είναι το πιο δύσκολο απ’ όλα τα μουσικά όργανα (τολμώ να το συγκρίνω με τα πνευστά και κυρίως με το ζουρνά και άλλα παραδοσιακά πνευστά όργανα που δεν αρκεί η εκμάθηση των σωστών δακτυλισμών αλλά και η αύξηση ή ελάττωση της πίεσης του αέρα ανάλογα της νότας που θέλουμε να παίξουμε).

Τι είναι το demo;

Αν πιστεύετε ότι έχετε καλή φωνή, αν είστε φάλτσος/α ή έτσι σας λένε οι άλλοι, ένας τρόπος να το διαπιστώσετε είναι να κάνετε ηχογράφηση ένα τραγούδι (συνήθως με συνοδεία ακουστικής κιθάρας ή πιάνου ή και σόλο) που σας αρέσει και να το στείλετε (ένα demo/demonstration/επίδειξη)  σε έναν συνθέτη, μουσικό εκδότη. Ή μπορείτε να το δημοσιοποιήσετε σε μια Μουσική Ιστοσελίδα, (ή με Π.Μ σε κάποιο μέλος με ειδικότητα στη φωνητική) και σύντομα θα βρεθούν αρκετοί μουσικοί και ειδικοί στη φωνητική να το ακούσουν και να σας απαντήσουν.

Ανάλογα του είδους της μουσικής, μπορείς να κάνεις το demo:

• είτε  ηχογραφώντας (με τα δικά σου μηχανήματα ή φίλων σου) τη φωνή σου τουλάχιστον με ένα μουσικό όργανο (συνήθως κιθάρα ή πιάνο)
• είτε με πλήρη ορχήστρα σ’ ένα στούντιο

Η γνώμη μου είναι να κάνεις το demo με μια κιθάρα ή πιάνο και μια φωνή κι αν προσελκύσεις την προσοχή (όχι των φίλων σου ή της οικογένειας σου) κάποιων μελών της ιστοσελίδας που έχουν σπουδές και γνώση φωνητικής και μπορούν να κρίνουν πιο σωστά από το οικείο σου περιβάλλον και αν έχεις την τύχη να γίνει ακρόαση, με θετικό αποτέλεσμα, από κάποιον ειδικό (μουσικοσυνθέτη …), προχωράς σε full band production σε κάποιο στούντιο.

Διαφορά ανδρικού – γυναικείου τόνου

Συνήθως για τις γυναίκες παίζουμε τα όργανα 3-4 τόνους ψηλότερα. Αυτό δεν είναι απόλυτο πάντα, αλλά τις περισσότερες φορές ισχύει. Δηλαδή περίπου μια 4η. (π.χ. απο Em σε Am). Δείτε το video μου:

 Αν τώρα κάποιος από εμας με περιορισμένες γνώσεις σύνθεσης, γράφει τραγούδια και τραγουδά (συνήθως όχι έκταση πάνω από 1 1/2 οκτάβας) εντελώς εμπειρικά, δε χρειάζεται να το τρανσπορτάρει, αφού ο ενορχηστρωτής στο studio θα βρει τον κατάλληλο τόνο για τον τραγουδιστή/α, από όποιο τόνο βολεύει εσένα. 

Ειδικά αν μιλάμε για κιθάρα και λαϊκά ή ρεμπέτικα (πχ τα περισσότερα ρεμπέτικα έχουν σαν βάση τη D και Dm) τραγούδια, αυτά θα τα βρεις συνήθως σε Ε(μι), ή D(ρε) λόγω των ανοιχτών (όχι μπαρέ) ακόρντων της κιθάρας και φυσιολογίας μπουζουκιού, τζουρά, μπαγλαμά.

Βέβαια για live δεν μιλάμε για ‘’δύστροπες’’ με την κιθάρα τονικότητες πχ Ebm. Τότε πείθουμε τον τραγουδιστή να το τραγουδήσει από Dm ή Em εκτός αν χρησιμοποιήσουμε καποτάστο. (Δείτε εδώ ένα ωραίο σχετικό άρθρο).

Βέβαια ένα τόσο δα μικρό τρανσπόρτο (Ebm – Em) πιθανόν αξίζει σε θέματα αισθητικής της χροιάς του κάθε τραγουδιστή. (πχ στο video μου ενώ θα προτιμούσα να το παίξω σε Am αντί Bbm εν τούτοις το Bbm του Παπακωνσταντίνου δίνει άλλη ''διάσταση'')

Σίγουρα δε, κάποια όργανα, δεν θα ανταποκρίνονται το ίδιο σωστά σε όλες τις τονικότητες.

Βέβαια αν κατέβεις ή ανέβεις μισό ή ένα τόνο πιθανόν να μην τρέχει τίποτα. Από δύο τόνους και πάνω όμως, αρχίζει και αλλάζει η αίσθηση του κομματιού (όργανα και φωνές).

Στο μπουζούκι, παίζει μεγάλο ρόλο η αξιοποίηση των ανοιχτών χορδών. Ανάλογα με το κομμάτι και το δρόμο (ουσάκ – χιτζάζ….), κάποιοι τόνοι βολεύουν περισσότερο. Επειδή δε στο μπουζούκι έχει επικρατήσει το κούρδισμα D-A-D (ρε-λα-ρε), ο πιο πρόσφορος τόνος είναι το D και το G.

 Όταν η μελωδία είναι τέτοια ώστε να χαίρεσαι να ακούς τη φωνή του τραγουδιστή/ιας, δεν "επιτρέπεται" η ορχήστρα να τον στριμώξει σε τονικότητα που δεν τον βολεύει και που όλα αυτά θα βγουν λειψά.

Αν αυτή η τονικότητα είναι κοντινή στην αρχική του βινυλίου/CD ή όχι και πόση σημασία έχει αυτό, νομίζω είναι θέμα γούστου!!!

Σίγουρα όμως ο κάθε τραγουδιστής/α  δεν είναι δύσκολο να ξέρει την έκτασή του και σε κάθε κομμάτι να ξέρει ποιος τόνος τον βολεύει και σε κάποιο τραγούδι πχ λόγω κούρασης αν ξεκίνησε από ακατάλληλο τόνο, τότε η ορχήστρα μπορεί να σταματήσει στο τέλος μια μουσικής φράσης και να αρχίσει την επόμενη εισαγωγή από έναν πιο κατάλληλο τόνο.

Προσωπικό συμπέρασμα:

• Η τονικότητα είναι αυτή που πρέπει να βολεύει έναν τραγουδιστή/α ή κάποιο όργανο για σολάρισμα και ακομπανιάρισμα.
• Κάθε φωνή πρέπει να βρίσκει το ρεπερτόριο που της ταιριάζει σε οποιοδήποτε είδος μουσικής.
• Στην ουσία δεν υπάρχει "σωστός τόνος" στο τραγούδι, απλά έχουμε συνηθίσει να ακούμε ένα τραγούδι σε συγκεκριμένο τόνο και μας "κάθεται" να το παίξουμε κι εμείς στον ίδιο τόνο. Υπάρχει όμως διαφορετική χροιά παίζοντας πχ του Μάρκου σε άλλη τονικότητα από D, Dm σίγουρα θα πεις πως κάτι δεν ακούγεται καλά.

Το ίδιο τραγούδι σε πολλούς τόνους

Ακούστε πχ το τραγούδι: ''Το παλιό μου παλτό'' σε αρκετές τονικότητες (όλες όμως εύκολα εκτελούμενες με κιθάρα) ανάλογα με τη φωνή του τραγουδιστή/τραγουδίστριας:

Σε Dm (ΡΕ μινόρε)

https://www.youtube.com/watch?v=3bu4XMRhx6Y

Σε Dm (ΡΕ μινόρε – με ακόρντα barre)

https://www.youtube.com/watch?v=r_85EJcw-BY

Σε Εm (ΜΙ μινόρε)

https://www.youtube.com/watch?v=IeuUp-2URz4

Σε Fm (ΦΑ μινόρε)

https://www.youtube.com/watch?v=HN8PJiXvoTE

Σε F#m (ΦΑ δίεση μινόρε)

https://www.youtube.com/watch?v=q5pJyeiTKh8

Σε Gm (ΣΟΛ μινόρε)

https://www.youtube.com/watch?v=Sd8vXYrJI50

Σε Αm (ΛΑ μινόρε)

https://www.youtube.com/watch?v=7ygvCPP3_Vo

Αναπνοή με το διάφραγμα

Διάφραγμα είναι ο μυς που χωρίζει το στήθος από την κοιλιά.

Για καλή εκφραστικότητα από το πνευστό μας και πολύωρο παίξιμο πρέπει να αναπνέουμε με το διάφραγμα και όχι με το στήθος.

Όταν αναπνέουμε με το στήθος το καταλαβαίνουμε γιατί όταν εισπνέουμε το στήθος φουσκώνει και όταν εκπνέουμε το στήθος ξεφουσκώνει.

Κάντε συχνά την παρακάτω άσκηση και σύντομα θα συνηθίσετε να αναπνέετε με το διάφραγμα:

• Εισπνεύστε αργά από τη μύτη μετρώντας μέχρι το 4 και αφήστε την κοιλιά να φουσκώσει καθώς εισπνέετε
• Σταματήστε για 2 δευτερόλεπτα και μετά εκπνεύστε από το στόμα αλλά με κανονικό ρυθμό
• Επαναλάβετε αρκετές φορές

Η ίδια άσκηση προτείνεται και σαν τεχνική χαλάρωσης από το άγχος.

Βέβαια δεν υπάρχει "αφύσικος" τρόπος αναπνοής (εννοώ στο παίξιμο του πνευστού: είτε ο αέρας προέρχεται όπως αναπνέουμε ασυναίσθητα, είτε από το διάφραγμα, από το στήθος, από τη στοματική κοιλότητα, είτε με συνδυασμό και των τριών).

Απλώς την αναπνοή από το διάφραγμα πρέπει να τη μάθουμε για να τη συνηθίσουμε.

Επειδή κάνει καλό στην υγεία είτε παίζεις είτε όχι πνευστό και επειδή τα πλείστα των posts αναφέρουν για καλύτερη εκφραστικότητα των τόνων να συνηθίσουμε να αναπνέουμε από το διάφραγμα, γι αυτό την προτείνω. Ειδικά δε για τη φυσαρμόνικα που απαιτούνται εισπνοές/εκπνοές είναι το παν.

Posts που συνιστούν την εκμάθηση της αναπνοής από το διάφραγμμα:
http://www.wikihow.com/Improve-Tone-Quality-on-a-Brass-Instrument
http://www.wilktone.com/?p=1493

Βρες την έκταση της φωνής σου

https://www.youtube.com/watch?v=U5a0nokbeHc