Hang - Ένα κρουστό μουσικό όργανο με νότες!

Λίγες μέρες πριν, γνώρισα κάτι που ακόμα και εσείς, που πολλοί είστε μουσικοί, να το αγνοείτε. Βοηθούσα, λοιπόν (τώρα το πώς και το γιατί είναι μια άλλη ιστορία) σε εκδηλώσεις και εκπαιδευτικές δράσεις σε επαρχιακό μουσείο οι οποίες μεταξύ άλλων περιλάμβαναν και αφήγηση παραδοσιακών παραμυθιών από τη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Την αφήγηση παραμυθιού – παράσταση είχε αναλάβει μια από τις γνωστές στο χώρο Παραμυθούδες.

Λίγες ώρες πριν από την παράσταση, έρχεται στο χώρο που θα γινόταν η εκδήλωση και μας συστήνει τον συνεργάτη της ο οποίος, αν μη τι άλλο, δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητος λόγω ενδυματολογικού ύφους, σαν να είχε βγει και αυτός από κάποιο ανατολίτικο παραμύθι, από τον “Αλή Μπαμπά και τους 40 κλέφτες” να πούμε.

“Να σας συστήσω τον συνεργάτη μου”, λέει η Παραμυθού, “θα με συνοδεύσει με μουσική στην αφήγηση, αφού παίζει ένα πολύ ιδιαίτερο όργανο”

Η περιέργειά μου κεντρίστηκε έντονα. Είδα τον μουσικό να κρατά μια θήκη που είχε μέσα το όργανο, σαν στρογγυλή βαλίτσα. Λίγες ώρες αργότερα, ήρθε η ώρα της παράστασης. Παιδάκια, μαμάδες και λοιποί μαζεύτηκαν, και ο μουσικός έβγαλε από τη θήκη ένα πράγμα γκρί σκούρο μεταλλικού χρώματος σαν ιπτάμενο δίσκο, σαν δύο στρογγυλά ταψιά κολλημένα που στην επιφάνειά τους είχαν επίσης στρογγυλά βαθουλώματα. Πήγα κοντά στο μουσικό, ο οποίος φανερά ικανοποιημένος από το ενδιαφέρον μου με κατατόπισε για το όργανο αυτό που λέγεται Hang. Άρχισε μάλιστα να παίζει και τότε κατάλαβα γιατί η Παραμυθού τον ήθελε δίπλα της. Ο ήχος του οργάνου, αν και κρουστό, είναι κυριολεκτικά παραμυθένιος. Μοιάζει λίγο με καμπανάκια, με μεταλλόφωνο, με άρπα, είναι μελωδικός και απαλός και ήταν το ιδανικότερο μουσικό χαλί για την αφήγηση, καθώς κάθε άλλο μουσικό όργανο θα κάλυπτε και θα κυριαρχούσε πάνω στη φωνή της αφηγήτριας.

Το Hang, λοιπόν, δεν είναι ούτε παραδοσιακό μουσικό όργανο, όπως λανθασμένα αρχικά νόμιζα ότι ο ιδιόμορφος μουσικός το είχε φέρει από τα βάθη της ανατολής, ούτε με αρχαίες καταβολές. Το Hang είναι ένα κρουστό μουσικό όργανο που κατασκευάστηκε για πρώτη φορά το 2000 στη Βέρνη της Ελβετίας. Όπως είπα και παραπάνω έχει τη μορφή “ιπτάμενου δίσκου” με δύο ειδικά επεξεργασμένα ατσάλινα ημισφαίρια διαμέτρου περίπου 50 εκατοστών. Στο πάνω μέρος του (πλευρά Ding) έχει επτά ή οκτώ στρογγυλές λακουβίτσες, ανάλογα με τον τύπο του (μπάσο ή πρίμο) ενώ από στην κάτω πλευρά (Gu) έχει μια οπή στο κέντρο. Οι λακουβίτσες αντιστοιχούν σε νότες μιας οκτάβας και είναι κυκλικά τοποθετημένες στο όργανο.

Ο οργανοπαίχτης του Hang το τοποθετεί συνήθως οριζόντιο στην ποδιά του ενώ κάθεται, ενώ εναλλακτικά μπορεί να τοποθετηθεί σε σταντ ή να κρατηθεί κάθετο. Οι ήχοι και οι νότες παράγονται από την κρούση των δακτύλων και των χεριών είτε στις λακουβίτσες είτε και στο υπόλοιπο μεταλλικό σώμα του Hang και ανάλογα με την τεχνική και την ικανότητα του κάθε οργανοπαίχτη παράγονται ήχοι μεγάλης ποικιλίας σε χροιά και τονικότητα. Φυσικά, οι μουσικοί που παίζουν Hang είναι αυτοδίδακτοι, αφού το όργανο αυτό δεν διδάσκεται σε κανένα ωδείο ούτε είναι εύκολο να βρεις κάποιον όχι μόνο να παίζει, αλλά να κατέχει ένα τέτοιο όργανο.

Το Hang έχει κατοχυρωθεί ως ευρεσιτεχνία από τους κατασκευαστές του στη Βέρνη της Ελβετίας. Κατασκευάστηκε πρώτη φορά το 2000 από τους Felix Rohner και Sabina Schδrer που έχουν μια μικρή εταιρεία – εργαστήριο την PANArt Hangbau A.G., όπου και έχει κατασκευαστεί κάθε Hang που υπάρχει στον κόσμο. Αν και νέο όργανο, έλκει την έμπνευσή του από τις εθνομουσικολογικές μελέτες των κατασκευαστών σε κρουστά όργανα της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Παρουσιάστηκε πρώτη φορά στο φεστιβάλ μουσικής της Φρανκφούρτης το 2001. Οι κατασκευαστές τροποποίησαν το όργανο το 2006 (2ης γενιάς Hang) προσθέτοντας μπρούτζινα στοιχεία στο ατσάλινο σώμα ενώ την άνοιξη του 2008 ανακοίνωσαν την κατασκευή του Integral Hang με αρκετές αλλαγές και βελτιώσεις στις τονικότητες σε σχέση με τα προηγούμενα. Σε κάθε Hang αναγράφεται στο κάτω καπάκι “Gu” κοντά στον “ισημερινό” που ενώνονται τα δύο καπάκια το λογότυπο της PANArt, το Serial Number του κομματιού, η ημερομηνία ολοκλήρωσης της κατασκευής του και οι υπογραφές των κατασκευαστών.

Η μεγάλη πλάκα γίνεται όταν θέλει κάποιος να αποκτήσει ένα Hang. Μέχρι το 2006, το Hang δεν ήταν πολύ γνωστό και μπορούσε σχετικά εύκολα να αποκτηθεί κατόπιν παραγγελίας. Όταν όμως άρχισε να γίνεται γνωστό (κυρίως μέσα από το youtube) η ζήτηση άρχισε να ξεπερνά την παραγωγή ενός μικρού εργαστηρίου και οι κατασκευαστές σταμάτησαν τις πωλήσεις Hanghang (δεν είναι τυπογραφικό λάθος, είναι ο πληθυντικός του Hang…) μέσω εμπόρων και απαιτούσαν από τους ενδιαφερόμενους να στείλουν ταχυδρομικά μια επιστολή που να ζητούν την αγορά ενός Hang και να τους βάζουν σε λίστες αναμονής στις οποίες δεν σημαίνει απαραίτητα ότι όσοι στέλνουν γράμμα θα αποκτήσουν και το όργανο.

Άρχισαν πλέον να επιλέγουν την πελατεία τους και από το ύφος των επιστολών αλλά και ζητώντας ραντεβού από τους υποψήφιους αγοραστές. Ο μουσικός που είδα εγώ να έχει hang, μου είπε όλο περηφάνια ότι το παρέλαβε σε χρόνο ρεκόρ, σε μόνο τρεις εβδομάδες από τότε που πήραν οι κατασκευαστές το γράμμα του. Πάντως, το τελευταίο Hang πωλήθηκε στις αρχές του 2009, και η παραγωγή τους έχει σταματήσει προς το παρόν διότι οι κατασκευαστές κάνουν έρευνα και δοκιμές για τη βελτίωση και εξέλιξη των Hanghang.

Πηγές

Wikipedia, Hang (musical instrument)

http://www.hangblog.org/panart/Booklet_englisch_GzD1.pdf

http://www.hang-music.com/forum/