Βυζαντινή μουσική και λαϊκό τραγούδι

Ευχαριστούμε για το πολύ χρήσιμο άρθρο. Το διάβασα με πολύ ενδιαφέρον και θα έλεγα ότι θέτει σωστά τα πράγματα, χωρίς προκαταλήψεις, υπερβολές και λεπτομέρειες.

Η Βυζαντινή μουσική είναι η βάση της λαικής  και της παραδοσιακής, δημοτικής μας μουσικής. Η μελέτη της, έστω και στοιχειώδης, είναι πολύ χρήσιμη για όποιον ασχολείται με το λαικό τραγούδι, είτε σαν εκτελεστής, είτε σαν συνθέτης.

 Είναι η δική μας "κλασσική μουσική" και θα έπρεπε να διδάσκεται στα Ωδεία μας σαν απαραίτητο μάθημα.

Η Βυζαντινή Μουσική αποτελεί απο μόνη της ένα τεράστιο κεφάλαιο όχι της Ελληνικής αλλά της Διεθνούς Μουσικής. Σαφέστατα αποτελεί επιβίωση και συνέχεια της Αρχαίας Ελληνικής αλλά και Ελληνιστικής Μουσικής. Θεωρώ πιο καθαρό κομμάτι της την Ψαλτική Τέχνη τουλάχιστον στα κλασσικά της μαθήματα, απο την εν πολλοίς Κοσμική Βυζαντινή. Αντίθετα η Δημοτική μας Μουσική, έχοντας σαφώς εμποτιστεί με μια αρχαία παράδοση, αφομοίωσε δεδομένα και άλλες αρχαίες, ανατολικές κατα βάσει αλλά και δυτικές παραδόσεις. Καλό είναι όμως να μην χρησιμοποιείται τουρκο-ανατολική ορολογία όπως συνηθίζουν εσχάτως με πάθος να αναφέρουν οι της παραδοσιακής μας μουσικής οργανοπαίχτες, όπως λόγου χάριν "μακάμια". Συχνότατο είναι το φαινόμενο να υιοθετείται αυτή η ορολογία βαφτίζοντας αρχαίους δρόμους και ήχους της Αρχαίας και Βυζαντινής Μουσικής ως τουρκικούς και αραβικούς. Οι Σελτζούκοι πατώντας στην Μικρά Ασία δεν μετέφεραν εδώ μουσική παράδοση αλλά χρησιμοποίησαν την υπάρχουσα, ελληνική, ελληνιστική, περσική και παλαιστινιακή. Σήμερα οι "Νεο-οθωμανοί" απόγονοί τους την αναβαπτίζουν ως δική τους, κάτι σαν την φέτα στον Καναδά. 

Τώρα όσο για το λαϊκό μας τραγούδι και την σχέση με αυτές της Σχολές. Σαφώς οι παλαιοί λαϊκοί μας τραγουδιστές, πρωτόμαθαν να τραγουδάνε ψέλνοντας ανατολικά ή τραγουδώντας δυτικά, αναλόγως τον τόπο και τις επιδράσεις που έφερε. Σαφώς και η Βυζαντινή Μουσική έχει μια τεχνική πολύ πιο δύσκολη απ΄ότι το μέσο λαϊκό τραγούδι, οπότε είναι χρησιμότατη και η υποχρεωτική διδασκαλία στα Ωδεία του ούτως ή άλλως ραγιάδικου Ελληνικού Κράτους κρίνεται επιβεβλημένη. Ωστόσο και το ίδιο το λαϊκό μας τραγούδι δεν έχει μόνο μια σχολή, αλλά διάφορες. Άλλες πιο βυζαντινές, Βαμβακάρης, Καλδάρας, άλλες πιο δυτικές Γούναρης, Τσιτσάνης, Χιώτης, ενώ οι Έντεχνοι αποτελούν μικρότερη ή μεγαλύτερη μίξη αυτών των ρευμάτων. Ανακεφαλαιώνοντας θα ήθελα να παρατηρήσω πως σε σχέση με το Δυτικό τραγούδι, η Ελληνική Σχολή εκτός από μουσικούς ήχους αρχαίων καταβολών, κουβαλάει και μια βασική διαφορά - φιλοσοφία: έχει ως επίκεντρο την εξυπηρέτηση του κειμένου, με την μουσική να περνάει σε δεύτερη μοίρα, όπως ήταν και η βασική άρχή που υπεστήριζαν έλληνες φιλόσοφοι. Έθεταν στο κέντρο τον λόγο, με την μουσική να έχει δευτερέυοντα ρόλο. Έτσι είναι σε μεγάλο βαθμό η Ψαλτική Τέχνη - Μουσική. Αντίθετα η Δυτική Μουσική τόνιζε κατα κανόνα την μελωδία, γι΄αυτό και συχνά παραμέριζε ακόμα και για α-πολιτικούς λόγους τον στίχο. Δεν είναι τυχαίο που η Ελληνική Μουσική Παράδοση υπερτερούσε στο θέμα ποίηση-στίχος και υστερούσε στο τομέα μελωδία - συστηματοποίηση της μουσικής διδασκαλίας. Η κατάσταση αυτή άλλαξε άρδην όταν με το λαϊκό μας τραγούδι ασχολήθηκαν χαρισματικοί Έλληνες με ωδειακή παιδεία, οπότε η χώρα μας ευτύχησε να βγάλει τραγούδια διαμάντια παγκοσμίου επιπέδου, ανεξάρτητα εάν δεν τα έχουμε προβάλει ως χώρα προς τα έξω ιδιαίτερα. Σήμερα η ομογενοποίηση της Μουσικής, αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης που επέφεραν οι εποχές και τα ΜΜΕ, έχει ρίξει το επίπεδο τόσο σε επίπεδο μουσικού πλουραλισμού, όσο και σε επίπεδο παράδοσης όπου η Ελληνική μουσική σχολή και τα αντίστοιχα ελληνικά ή ανατολικά όργανα εξοβελίζονται. Σήμερα που οι μουσικοί μας δεν είναι παιδιά διαφορετικών παραδόσεων που η διεθνής γλώσσα της Μουσικής θα τους ενοποιήσει προς όφελος της Τέχνης και του Πολιτισμού, αλλά καρποί της Παγκοσμιοποιημένης ποπ και της μη παραγωγικής πλέον κλασσικο-δυτικής κουλτούρας (όπου σημασία δεν έχει η δημιουργία αλλά ο δεξιοτέχνης μουσικός), το αμάλγαμα είναι φυσικά μειωμένης ποιότητας και η Βυζαντινή Μουσική φαντάζει όπως και το καιρό του Μεταξά τούρκικη (αν είναι δυνατόν) και εκτός τόπου και εποχής. Όπως λέει και ο Τριπολίτης, έβγαλε βρώμα η Ιστορία ότι ξοφλήσαμε (άσχετα αν το γράφει για την Αριστερά κοινός παρανομαστής είναι και εδώ η Νέα και κατευθυνόμενη Τάξη).

Τέλος για τους τραγουδιστές που ενδεικτικά αναφέρεις. Έχω ακούσει ψαλτικά: τον Μητσιά που βασικά ...τραγουδάει, τον Μπάση που περισσότερο κάνει για ψάλτης παρά για τραγουδιστής προσωπική μου γνώμη, ο Χριστοδουλόπουλος έχει σαφείς αναφορές με έντονο βέβαια το ανατολικό μέλος, ενώ απο άλλους που δεν αναφέρεις έχω ακούσει τον Ξυλούρη και σαφώς μου άρεσε, ενώ θα μπορούσε να ψέλνει πολύ καλά ο Νταλάρας παρότι είχε πάντα εκτός απο ρεμπέτικες και δυτικές επιρροές (γι΄αυτό και πέτυχε σε πολλά είδη).

Ανακεφαλαιώνοντας, η Βυζαντινή Παράδοση διανθισμένη και με άλλες Παραδόσεις αποτελεί τον βασικό πυρήνα της Λαϊκής, Παραδοσιακής και Δημοτικής μας μουσικής, δεν αποτελεί όμως πρωτοεμφανιζόμενη Τέχνη, αλλά συνέχεια της Ελληνικής και Ελληνιστικής μας Παράδοσης.