Δημήτρης Λάγιος 25 χρόνια μετά

Γράφει ο Κωνσταντίνος Κόττης (konstantinosoa)
9 άρθρα στο MusicHeaven

Πάνε 25 ολόκληρα χρόνια, από τότε, που ένας μουσικός άγγελος όπως ο Δημήτρης Λάγιος, αποχαιρέτησε τις εγκόσμιες σκηνές. Γεννήθηκε το 1952, στην πανέμορφη και μη κατεστραμμένη, ακόμα, από τους σεισμούς, Ζάκυνθο. Σπούδασε πιάνο, κιθάρα και θεωρητικά στο Εθνικό Ωδείο. Συνέχισε στην Αμερική την περίοδο 1974-1978, φοιτώντας στο Ιλινόις ανάλυση μουσικής. Πολύ νωρίς θα ασχοληθεί με το προεπαναστατικό τραγούδι και ήδη το 1975, εξέδωσε τον συλλεκτικό δίσκο (1000 αντίτυπα) «Τέσσερα επαναστατικά τραγούδια του Ρήγα Φεραίου». Σε αυτόν, υπάρχουν τα τραγούδια «Θούριος», «Ύμνος Πατριωτικός», «Επαναστατικό Τραγούδι» και «Ω παιδιά μου, ορφανά μου». Τα τρία πρώτα έχουν έναν ενδιαφέροντα χαρακτήρα, ενώ το τέταρτο, επενδύθηκε με την μελοποίηση της γαλλικής «Μασσαλιώτιδας». Μεγάλη είναι και η συμβολή στον δίσκο του ιστοριοδίφη και μουσικού ερευνητή Γεωργίου Γ. Λαδά.

Γυρίζει στην Ελλάδα το 1980, λέγοντας στη σύζυγό του Πέγκυ Φοινινή «Ο λόγος μου είναι ελληνικός». Εργάσθηκε πάνω σε παραδοσιακές και έντεχνες φόρμες και στο βυζαντινό και ζακυνθινό μέλος, χωρίς, όπως έλεγε ο ίδιος, να αδιαφορεί για την πρωτοτυπία. Ο συνθέτης πρώτιστα είχε κατά νού την μελοποίηση του έργου του Οδυσσέα Ελύτη «Ο Ήλιος ο ηλιάτορας». Ο τότε μητροπολίτης Παντελεήμων, θα φέρει σε συναυλία του, τον ούτως ή άλλως δύσκολο στις μελοποιήσεις νομπελίστα ποιητή. Ο Ελύτης θα γοητευτεί από τον νέο συνθέτη. Στην συνέχεια με δική του πρωτοβουλία, ήρθε σε επαφή με τον Γιώργο Νταλάρα. Ο Γ. Νταλάρας τον περιγράφει ως άνθρωπο ευθύ, χαρισματικό, με ήθος, χωρίς τίποτα διπλό επάνω του. Άνθρωπο ο οποίος έβλεπε ως λειτούργημα την μουσική. Έτσι με τον Γ. Νταλάρα, αλλά και τους πολύ αξιόλογους Νίκο Δημητράτο και Ελένη Βιτάλη, καθώς και τη Χορωδία Λαμίας, θα προκύψει αυτός ο εξαιρετικός δίσκος (ΜΙΝΟΣ, 1982). Ασφαλώς ξεχώρισε το «Όμορφη και παράξενη πατρίδα».

Τραγούδια όπως το  «Εσείς στεριές και θάλασσες», «Γειά σου κύριε Μενεξέ», «Κάμποι της Θεσσαλονίκης» και το διάσημο «Τρελοβάπορο», έγραψαν την δική τους διαδρομή στο χώρο.

Την επόμενη χρονιά και με πρωτοβουλία του Αλ. Πατσιφά, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης θα συνεργαστεί με τον Δ. Λάγιο, στον οποίο θα προτείνει την Σωτηρία Μπέλλου. Το αποτέλεσμα ήταν ο δίσκος «Ο Αι Λαός» (LYRA, 1983). Ο δίσκος έχει συνολικά ωραίες συνθέσεις και ολοκληρωμένες ενορχηστρώσεις. Θα σταθώ, όμως, ελέω προσφυγικού, στην διαρκώς επίκαιρη ποίηση του Μ. Μπουρμπούλη: Τα παιδιά μας έγιναν πετρώματα/ πολιτείες θαμμένες και μάρμαρα/ αεράκι που φέρνει αρώματα/ μες στα χρόνια που έρχονται βάρβαρα. Τα παιδιά μας περνούν ψιθυρίζοντας/ ποταμός μες στις πέτρες υπόγειος/ ένας λίβας που καίει σφυρίζοντας/ και γεμίζει με αίμα η Μεσόγειος («Ο Αι Λαός»).

Στον ουρανό που κάναμε ταβάνι/ δε βλέπουμε τις νύχτες ξαστεριά/ κουρσάροι, Φράγκοι, Βενετσιάνοι/ μας πούλησαν για γρόσια και φλουριά./ Στην Τροία μεγαλώνουνε τα στάχυα/ και στην Αγιάσο σε μιαν έρμη εκκλησιά/ ζωγράφισε ο Θεόφιλος με αίμα/ το χάρο να φοράει θαλασσιά («Θα μας δικάσουν»).

Την ίδια χρονιά ο Δ. Λάγιος θα συνεργαστεί με τον Αντώνη Καλογιάννη και τον Φώντα Λάδη, στον δίσκο «Εδώ που γεννηθήκαμε» (Polygram, 1983). O δίσκος αυτός, αν και επιβεβαίωσε το ταλέντο του Ζακυνθινού δημιουργού, δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τον πήχη της επιτυχίας, τον οποίο εκείνη την εποχή το όνομα του Α. Καλογιάννη αντιπροσώπευε.

Από το 1985 χρονολογείται η σύνδεσή του με τον αγώνα της Κύπρου. Το ίδιο και η συνεργασία του με το κυπριακό φωνητικό σύνολο «Διάσταση» (ίδρυση Νοέμβριος 1984). Από την άλλη, ένα εξαιρετικό δείγμα της αγάπης του για την επτανήσια μουσική σε ανακαινισμένες φόρμες, μας έδωσε ο δίσκος «Του Σολωμού και της Ζάκυνθος» (Κάλβειο Μουσικό Σχολείο, 1986). Σε αυτόν μελοποίησε Διονύσιο Σολωμό, Διονύση Μάργαρη και διασκεύασε παραδοσιακά τραγούδια.

Το 1987 θα εκδώσει το έργο «Σκιές», στο οποίον ερμήνευσε ποίηση δική του η μεσόφωνος Ηλέκτρα Βάργκα και συμμετείχε το Σύνολο της «Διάστασης».

Πολύ αξιόλογη υπήρξε και η δημιουργία του «Έργα για ορχήστρα νυκτών εγχόρδων» (Πνευματικό Κέντρο Πάτρας, 1989). Η συμφωνικότητα του δίσκου, κυριεύει τον ακροατή, όπως και το τόσο ευαίσθητο χρώμα της φωνής του συνθέτη. Στο τραγούδι «Καθρέπτης», συνέπραξε όμορφα η συνοδεία της Μαρίζας Κωχ.

Αν και πολύ νέος, ο Δημήτρης Λάγιος ασθένησε από νεοπλασία και έφυγε από τη ζωή, μόλις στις 11 Απριλίου του 1991. Το οξύμωρο ήταν, πως 3 εξαιρετικά του έργα, εκδόθηκαν μετά θάνατον. Το πρώτο εξ αυτών, υπήρξε η «Ερωτική Πρόβα (COLUMBIA, 1991)», με τον Γ. Νταλάρα, τους Αδελφούς Κατσιμίχα και την Σαβίνα Γιαννάτου. Οι στίχοι ήταν του συνθέτη και σε μία περίπτωση του Μάνου Ελευθερίου («Σόδομα»). Τραγούδια όπως το «Να ονειρεύομαι», «Μην την πιστεύεις την αγάπη», «Τι Πάθος», «Σε Χάνω», κέρδισαν μια θέση στις μονές της Τέχνης.

Ακούγοντας, ωστόσο τον δίσκο, ειδικά στο Μώβ, νομίζω πως συχνά νιώσαμε την οντολογική μάχη ενός καλλιτέχνη με τον θάνατο και τον χρόνο, για να δημιουργήσει: Είναι το χρώμα/ που με τρελαίνει/ που με τρελαίνει/ Φτιάχνει στεφάνι/ στο πρόσωπό μου/ με σημαδεύει./ Πώς το φοβάμαι τέτοιο χρώμα/ πώς με μεθάει, πώς το μισώ/ πώς το μισώ!.

Ένα χρόνο μετά, θα παρουσιαστεί το δεύτερο έργο, με νωπό, επίσης, τον αποχαιρετισμό του συνθέτη. Πρόκειται για το «Ίνα τί» (ΜΙΝΟΣ, 1992). Εδώ μια σειρά από εκκλησιαστικούς ύμνους, θα μελοποιηθούν σε μια ιδιότυπη φόρμα, δυτική αλλά όχι υπερβολική και όχι απαραίτητα ξένη από τα ελληνικά πρότυπα. Συνέπραξαν, κυρίως, το Φωνητικό Σύνολο «Διάσταση», ο Δώρος Δημοσθένους και η Σαββίνα Γιαννάτου, ενώ συμμετείχαν ο Γ. Νταλάρας και ο Μ. Χριστοδουλίδης.

Τέλος, δείγματα του τάλαντου που εκόμισε ο Δ. Λάγιος, υπήρξε ο 2ος κυπριακός δίσκος του Γ. Νταλάρα «Των Αθανάτων» (MINOS – EMI, 1994). Εκεί μελοποίησε το ομώνυμο τραγούδι, καθώς και το «Ηρώων Γη» σε στίχους του εθνομάρτυρα και ποιητή Ευαγόρα Παλλικαρίδη, καθώς και το επικό «Καρτερούμεν» του Δημήτρη Λιπέρτη: Καρτερούμεν μέραν νύχταν/ να φυσήσει ένας αέρας/ στουν τον τόπον πο `ν καμένος/ τζι’ εν θωρεί ποτέ δροσιάν./ Για να φέξει καρτερούμεν/ το φως τζιήνης της μέρας/ πο `ν να φέρει στον καθ’ έναν/ τζιαι δροσιάν τζαι ποσπασιάν.

Ας μένεις στις καρδιές των ερασιτεχνών και στο αίμα των δικών σου:  «Όταν λέει η Υακίνθη σ’ αγαπώ πολύ/ πέφτουν οι παλιοί σοβάδες του φτωχού σου κόσμου/ κι από τα γυμνά ντουβάρια μπαίνει η ανατολή/ να ντυθεί το φως σου» (Λ. Παπαδόπουλου – Δ. Λάγιου «Η προσευχή της Υακίνθης»).