Λίγες σκέψεις για το Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Bob Dylan

<<Για τη δημιουργία νέων ποιητικών εκφραστικών τρόπων μέσα στη μεγάλη παράδοση του αμερικανικού τραγουδιού>>
NOBEL ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ 2016: Bob Dylan

Φυσικά και αυτή η λακωνική αιτιολογία, όσο περιεκτική και αν είναι, δεν φτάνει για να αποδώσει στο έπακρο αυτή την αμφιλεγόμενη για κάποιους (συγγραφείς που αναμένουν υποθέτω) επιλογή, που από τον Οκτώβριο του ’16 μέχρι και σήμερα, συνεχίζει να διχάζει και να προκαλεί συζητήσεις.

ΓΙΑΤΙ Ο DYLAN;

Γιατί είναι ο πρώτος και σπουδαιότερος τραγουδοποιός, που ο στυλοβάτης της καλλιτεχνικής υπόστασης του έργου του μέσω των τραγουδιών του είναι η ποίηση. Τα τραγούδια του δημιουργούν ένα πρόσμιγμα από εικόνες που με αμεσότητα και χωρίς βερμπαλισμούς μεταφέρουν την εμβρίθεια που αποπνέουν οι ιδέες του στη σφαίρα της αιωνιότητας, στην κατηγορία εκείνων των κειμηλίων που σε μία τυχόν προβλεπόμενη καταστροφή του κόσμου, θα άξιζαν εισιτήριο πρώτης θέσης στην προσπάθεια διάσωσης τους και αυτή τη θέση την έχει εξασφαλίσει μέσω της καθολικής του αποδοχής ώς ο πατέρας της ποίησης στη μουσική.
• Διότι μέσω αυτών, της κληρονομίας του και των δίσκων του αν τα βάλεις κάτω και αρχίζεις να μελετάς με χρονολογική σειρά το έργο του, θαρρείς πως κάνεις στον εαυτό σου... μαθήματα αμερικάνικης ιστορίας. Χωρίς υπερβολή, καθώς κατάφερε να ξεχωρίσει και να γίνει το είδωλο της εποχής του και η φωνή της αντι-κουλτούρας, η μετουσίωση σε μουσική της διαμαρτυρίας για τα κακώς κείμενα της κοινωνίας και των πολιτικών σκανδάλων. Ο Ντίλαν κρατούσε ψηλά το λάβαρο της ειρήνης εν καιρώ πολέμων, έκανε το καθήκον του ως μουσικός και άνθρωπος που απευθύνεται σε εκατομμύρια κόσμο, το καθήκον του καλλιτέχνη να εκθέσει στα αυτιά του κοινού αυτά που δεν τους έλεγαν τα μέσα ενημέρωσης, αυτά που κανείς δεν τολμούσε, ειδικά τότε να πει, διότι ο μπαμπούλας θα τους έτρωγε, όχι όμως τους καλλιτέχνες οι οποίοι είχαν τον τρόπο και θα σώπαιναν μόνο με βία, βλ. Τζον Λένον.

Democracy don’t rule the world,
You’d better get that in your head,
This world is ruled by violence,
But I guess that’s better left unsaid 

• Γεγονότα όπως ο πόλεμος του Βιετνάμ, το κίνημα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο ψυχρός πόλεμος έγιναν θέματα των στίχων του όπως μεταξύ άλλων και ο θάνατος, τα όνειρα, η ελπίδα, η ειρήνη, τα ταξίδια κ.α. Η συλλογή του ένα υπέροχο κολάζ από σκληρές αλήθειες, larger than life οράματα και έργο που διευρύνει ορίζοντες και διαμορφώνει κουλτούρα σε όσους το αισθανθούν πέρα από τη μελωδία.
• Γιατί όποια πέτρα επιρροής και επίδρασης σε μεταγενέστερους ροκ καλλιτέχνες και να σηκώσεις, θα βρεις μέσα σε όλα και το όνομα του Ντίλαν συνοδευμένο από κάποιον δίσκο.
• Γιατί πέρα από μουσική έχει γράψει και βιβλίο και συλλογή με ποιήματα, οπότε είναι και τυπικά μέλος της συγγραφικής κοινότητας.
• Γιατί καθιέρωσε την έννοια τραγουδοποιός και άνοιξε τον ορίζοντα και τις πόρτες σε ανθρώπους που δεν είχαν φωνή και παρουσία σαν του Έλβις, αλλά είχαν κάτι να πουν. Ο Ντίλαν κατέρριψε το σταριλίκι, ενέπνευσε και έδωσε ελπίδα σε κάθε ταλέντο, όμορφο ή μη.

" ….Πόσα τα χρόνια που μπορεί ν’ αντέξει ένα βουνό ως να το φάει η αρμύρα και να λιώσει;
Και κάποιοι άνθρωποι, πόσο να ζήσουν βολετό
ώσπου της λευτεριάς μέρα να ξημερώσει;
Πόσο καιρό μπορεί κανείς να κάνει πως κοιτάει αλλού
να κάνει πως δεν βλέπει πάρα πέρα;
Η απάντηση φίλε μου πλανιέται στον άνεμο..."

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΟΥΝ ΟΙ ΣΤΙΧΟΙ ΤΩΝ ΤΡΑΓΟΥΔΙΩΝ "ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ";

• Με αυτή την απορία ξεκίνησε και ο ίδιος ο Ντίλαν τον 27λεπτο λόγο που ηχογράφησε σαν περίπου έναν acceptance speech για τη βράβευση (8 μήνες μετά το έκανε για κάποιο λόγο). Αναφέρει τις λογοτεχνικές του επιρροές, αγαπημένα βιβλία και συγγραφείς και καταλήγει εν τέλει να κάνει διαχωρισμό, λέγοντας πως τα λόγια ενός τραγουδιού γράφτηκαν για να ερμηνευτούν και όχι να διαβαστούν, συνοψίζοντας έτσι και τη γενικότερη εικόνα που έδωσε, που λέει ότι δε συμφωνούσε τουλάχιστον αρχικά με το βραβείο.

" Inside the museums, Infinity goes up on trial
Voices echo this is what salvation must be like after a while ,But Mona Lisa musta had the highway Blues, you can tell by the way she smiles 

• Διαβάζοντας κατά καιρούς για τον Ντίλαν αυτό που αντιλήφθηκα είναι πως πρόκειται για έναν τύπο εντελώς προσγειωμένο, που δεν ξέρω αν έχει συνειδητοποιήσει τη βαρύτητα της κληρονομιάς του, αλλά παραμένει μέχρι σήμερα εκείνο το παιδί των 60s, κάνει περιοδείες, γράφει κατά καιρούς νέα τραγούδια και ακόμα πηγαίνει σε μικρά μπαράκια για να πίνει τα αγαπημένα του ποτά ήσυχα και μακριά από lifestylισμούς και μεγαλοπρεπή σκηνικά. Σύμφωνα λοιπόν με τα δεδομένα του χαρακτήρα του και την τόσο μεγάλη αγάπη και σεβασμό προς τη λογοτεχνία, δεν φαίνεται παράξενο να νιώθει μικρός και ίσως αισθάνεται πως τα τραγούδια του δεν μπορούν να σταθούν δίπλα σε σπουδαίους συγγραφείς. Η ταπεινότητα του χαρακτήρα του όμως δεν θα μας δώσει την απάντηση. Αυτή έχει έρθει ήδη. 
• Πρώτα απ’όλα από εδώ. Όχι από εμένα, από την αρχαία Ελλάδα φυσικά την μητέρα όλων των δυτικών τεχνών, του πολιτισμού και της διανόησης, και σαφώς αναφέρομαι στους "9 λυρικούς ποιητές" και τη λυρική ποιήση που συνοδευόταν από μουσικό όργανο ή όργανα. Που δεν χρειάζεται να σας πω πως μέχρι σήμερα διαβάζονται, μελετώνται ΧΩΡΙΣ τη συνοδεία μουσικής που αρχικά είχαν δημιουργηθεί να έχουν. Με αυτή τη λογική το έργο του Ντίλαν σαφώς και έχει θέση στη λογοτεχνία καθώς η ουσία είναι το περιεχόμενο, η επίδραση και η μαγεία του και όχι το γράφτηκε για ανάγνωση ή ερμηνεία.

‘’Κόσμε ελάτε, συναχθείτε, Όπου κι αν περιπλανιόσασταν
Και παραδεχθείτε, Πως γύρω σας φουσκώνουν τα νερά
Θα σας μουσκέψουν ως το κόκαλο, για τα καλά
Κι αν θαρρείτε, Πως αξίζει να σωθείτε, Να κολυμπάτε αρχίστε τώρα
Αλλιώς σαν πέτρες θα βυθιστείτε, Ναι, τα νερά μανιάζουν, Οι καιροί αλλάζουν’’ 

• Ένα ακόμη διαπιστευτήριο που αφορά και άμεσα τον Ντίλαν, είναι το γεγονός πως οι στίχοι από τα τραγούδια του έχουν μελετηθεί και παρουσιαστεί σε ακαδημαικό επίπεδο σε πανεπιστήμια των ΗΠΑ από τις αρχές των 70’ς μάλιστα. Όπως είπαμε και στην αρχή, όταν η επικαιρότητα γίνεται αφορμή για το καλλιτεχνικό σου έργο και μέσω αυτού γίνεσαι σημαία μιας ολόκληρης γενιάς ή ενός ακτιβιστικού κινήματος, είναι το πλέον λογικό την ιστορία που καταγράφεται μπροστά στα μάτια τους, οι καθηγητές να θέλουν να την εκμεταλλευτούν διαδίδοντας τις ιδέες και την σοφία του μέσα στην αίθουσα, το λίκνο που οφείλει να καλλιεργεί το ελεύθερο και σκεπτόμενο πνεύμα.

Μετά τη γνωστοποίηση του αποτελέσματος, με χαρά διάβασα πως αμέτρητοι σπουδαίοι ακαδημαικοί και θεωρητικοί βγήκαν μπροστά μιλώντας για άξια βράβευση η οποία έχει ξεχωριστή σημασία από κάθε άλλη.
Γιατί όμως; Διότι ο Bob…..

Ο DYLAN ΤΟ ΣΗΚΩΣΕ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 

• Κάποιες φορές οι επιλογές της ακαδημίας του "ταλέντου και του γούστου" όπως την αποκαλούν στην έδρα της τη Σουηδία, έχουν ως σκοπό να περάσουν πλαγιώς ένα μήνυμα. Όπως συμβαίνει κατά κόρον και στα "too political" βραβεία Όσκαρ, βέβαια όχι σε ευθεία αντιστοιχία. Εδώ μιλάμε για τον πλέον αξιοσέβαστο και σοβαρό θεσμό. Η βράβευση στο Ντίλαν δεν προσπαθεί να -λαθρεμπορέψει νομίμως- κ εμμέσως πλην σαφώς κάποιο πολιτικό ή κοινωνικό μήνυμα, όχι. Διότι κάποιες άλλες φορές η στόχευση είναι προς την ανάδειξη. Τη στρέψη του ενδιαφέροντος του κοινού προς άλλοτε έναν υποτιμημένο συγγραφέα και ενίοτε προς ένα ολόκληρο λογοτεχνικό ρεύμα μέσω ενός χαρακτηριστικού εκφραστή. Σαφώς και δεν θέλω να εννοήσω πως ο Ντίλαν ή ολόκληρη η ροκ μουσική χρειάζονται τη βοήθεια μερικών διανοούμενων για να τους μάθει ο κόσμος. Αλλά μια αναφορά προς την κουλτούρα της ροκ, τη διαχρονική αυτή κουλτούρα που δεν είναι απλά κοινοί κώδικες ντυσίματος ή ότι παρεμφερές και μουσικών ακουσμάτων αλλά εμπεριέχει αξίες, ιδανικά και είναι στάση ζωής η οποία δεν αφομοιώνει την παραμικρή πολιτική πινελιά – διότι το ροκ δεν είναι πολιτική ιδεολογία, είναι αύρα και συγκεκριμένο state of mind- όσο κι αν μέσω της ροκ διαχρονικά έχουν περαστεί τα πιο έντονα πολιτικά μηνύματα, οι εκφραστές δεν ήταν εμπλεκόμενοι στο πανηγύρι όπως και ο νεαρός Ντύλαν.

You fasten all the triggers
For the others to fire
Then you set back and watch
When the death count gets higher
You hide in your mansion'
As young people's blood
Flows out of their bodies
And is buried in the mud 

• Μια τιμή που ισούται με δικαιώση, που σαφώς και υπήρχε από τους εκατομμύρια ακόλουθους της ροκ μουσικής, αλλά είναι αλλιώς να την έχεις από την ανώτερη πνευματικά κλίμακα, είναι η στάμπα της αποδοχής των τραγουδοποιών ως μέρος του λογοτεχνικού κινήματος. Είναι η ύψιστη διάκριση για τη ροκ κουλτούρα και μία τιμή που προσωπικά την εκλαμβάνω ως θερμή χειραψία αναγνώρισης από την υψηλή διανόηση προς όλους τους μεγάλους στιχουργούς μέσω του, κοινής αποδοχής, σπουδαιότερου αντιπροσώπου τους. Αυτό το βραβείο μέσω του Ντίλαν απονέμεται έμμεσα σε όλους τους μεγάλους, που με τα μελοποιημένα λόγια τους άγγιξαν τις καρδιές, επηρέασαν το νου, ήταν εκεί στα δύσκολα και συντρόφευσαν τις ζωές εκατομμυριών ανθρώπων εδώ και δεκαετίες.

"Με νικοτίνη δυνατή και τον Μπομπ Ντίλαν 
και τους ρεμπέτες στα παλιά γραμμόφωνα 
τα όνειρά μου στην πρωτεύουσα με στείλαν 
για να μιλάω πάντα χαμηλόφωνα"

Βασίλης Παπακωνσταντίνου 

• Όπως μία αθλητική ομάδα όταν κερδίζει ένα τρόπαιο πάντοτε το σηκώνει ο αρχηγός πρώτος και ύστερα γυρίζει προς τους συμπαίχτες του να το αγγίξουν όλοι μαζί, να το μοιραστόυν διότι όλοι συνέβαλαν από ένα λιθαράκι, κάπως έτσι θα το παρομοιάσω και εδώ. Επειδή όμως δε μιλάμε για ομάδα αλλά για μεμονωμένο πρόσωπο, το βραβείο το σηκώνει ο αρχηγός, ο άνθρωπος που τους επηρέασε όλους αλλά στα δικά μου μάτια, στη δική μου τη "φιέστα κατάκτησης", ο Bob Dylan γυρίζει 180 μοίρες και το παραδίδει με πατρική ευλάβεια στον John Lennon, τον Roger Waters, το πνευματικό του παιδί Bruce Springsteen, τον τεράστιο Neil Young, τον ποιητή Jim Morrison, τον Elliott Smith, τον Steve Harris των Maiden, τη φωνή της αγάπης και της ειρήνης Bob Marley, τον Freddie Mercury, τον Paul Simon, τον Leonard Cohen, τον David Bowie, τον ευαίσθητο Cat Stevens, τον Lou Reed, το σπουδαιότερο δίδυμο της Rock Plant & Page, ακόμα και τον ποιητή του δρόμου 2pac, τον λεξομάγο Eminem, τoν Νas & τον Notorious B.I.G.

 Ο Ντίλαν το σήκωσε για όλους και πρέπει να είμαστε όλοι περήφανοι, ναι και εμείς που αγαπάμε τη ροκ μουσική οι απλοί ακροατές, διότι όλοι εμείς ήμασταν, είμαστε και θα είμαστε το βραβείο που πραγματικά έχει σημασία για κάθε καλλιτέχνη που αγαπάμε και μέσω αυτής της ιστορικής απονομής, ήρθε το επιστέγασμα αυτού που όλοι μέσα μας νιώθουμε ότι - η ροκ μετράει -.

και να θυμάστε...

‘’May your hands always be busy
May your feet always be swift
May you have a strong foundation
When the winds of changes shift
May your heart always be joyful
May your song always be sung
And may you stay forever young’’

ΟΙ 10 ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΔΙΑΣΚΕΥΕΣ ΣΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ Bob Dylan

Δεν είναι ντροπή ούτε ψέμα να πούμε πως κάποια από τα σπουδαιότερα κομμάτια του θρύλου Ντίλαν, ίσως σε μουσικό επίπεδο και παραγωγή έχουν ξεπεραστεί και ιδίως για τις νεότερες γενιές. Γι’αυτό όμως υπάρχουν οι καλές διασκευές, για να μην αφήσουν την κληρονομιά θησαυρό του βραβευμένου με Νόμπελ τροβαδούρου να πιάσει σκόνη...


10. MAGGIE’S FARM – RAGE AGAINST THE MACHINE

Πολυδιασκευασμένο ιδίως live, αλλά ξεχωρίζει αυτή εδώ του 2000. 35 χρόνια μετά την κυκλοφορία του, το φανκ-μέταλ θρυλικό γκρουπ επέλεξε αυτό το κομμάτι του Ντίλαν, χωρίς να παραξενευτεί κανείς, μιας και σαν επαναστατικό τραγούδι διαμαρτυρίας που είναι ταίριαξε απόλυτα στο ύφος τους. Καμία επαφή με το αυθεντικό, το φέρανε στα μέτρα τους, στο μουσικό τους στυλ και το κάνανε μαεστρικά.

9. IT’S ALL OVER NOW BABY BLUE – Van Morrison AND THEM  

Το αυθεντικό ακούγεται και αυτό ευχάριστα. Ένα από τα θρυλικότερα και ομορφότερα ποιήματα του Ντίλαν, διασκευάστηκε από το Βαν Μόρισον σε απόλυτα δικό του ύφος και ερμηνεία και παίρνει την ψήφο μου γιατί λατρεύω τη φωνή του.

8. JUST LIKE A WOMAN – JEFF BUCKLEY 

Ο αδικοχαμένος πολύ πρόωρα Μπάκλει είχε μία από τις πιο τρυφερές φωνές στο χώρο και η επιλογή του στο κομμάτι αυτό του Ντίλαν ήταν υπέροχη, καθώς του ταίριαξε γάντι...

7. RING THEM BELLS – HEART & LAYNE STANLEY 

Από το 1989 και έναν ωριμότερο Ντίλαν, ένα κομμάτι που παραπέμπει σε ύμνο και είναι από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα αριστουργημάτων του Ντίλαν, που όμως αδικούνται από τον ίδιο, τη... φωνή του και το όλο στυλ του. Οι HEART με τον Στάνλει το ΑΠΟΓΕΙΩΣΑΝ με τις εκπληκτικές ερμηνείες τους, έγινε έτσι όπως έπρεπε να γίνει.

6. BLOWING IN THE WIND – ETTA JAMES 

Το τραγούδι αυτό είναι ίσως το εμβληματικότερο του και από τα πιο όμορφα σε στίχο και μελωδία. Έχει διασκευαστεί 100άδες φορές. Αυτή εδώ η εκδοχή του 2008, είναι σε στυλ Gospel με ανεβαστικό ρυθμό και τη θρυλική Έττα σε μεγάλα κέφια! Το λατρεύω.

5.  I SHALL BE RELEASED – NINA SIMONE 

Ό,τι άγγιξε αυτή η καλλιτέχνιδα το μετέτρεψε σε ατόφιο χρυσάφι! Τραγούδησε μπόλικο Ντίλαν αλλά κατέληξα σε αυτό που προσωπικά μου αρέσει πάρα πολύ η προσέγγιση της, αλλά θα σας πω να τσεκάρετε και άλλη μια διασκευή της στο Just Like a Woman. Η συνάντηση των ποιημάτων με την φωνή της, είναι φτιαγμένη από τα υλικά των ονείρων.

4. KNOCKIN ON HEAVEN’S DOOR – Guns n’ Roses 

Προτιμώ το αυθεντικό και αυτό ακούω διότι η ερμηνεία του Ντίλαν και το ύφος του κομματιού, βγάζει το νόημα των στίχων πολύ γλαφυρά στα δικά μου αυτιά. Παρόλα αυτά δεν μπορώ να μην παραδεχτώ την power ballad διασκευή των Γκανς, που έκανε το κομμάτι πασίγνωστο, σε σημείο που αρκετοί ακόμα πιστεύουν ότι είναι δικό τους! Μαγκιά του Άξελ Ρόουζ αυτή η στιγμή... 

3. ONE MORE CUP OF COFFEE – THE WHITE STRIPES 

Ένα από τα αγαπημένα μου τραγούδια του Ντίλαν. Απλό, μελωδικό και  πολύ συναισθηματικό, η αυθεντική του εκτέλεση δεν έχει παλιώσει καθόλου, όμως η μπλουζ ροκ πολύ σκοτεινή πινελιά που έδωσε ο Jack White, είναι από τις κορυφαίες διασκευές γενικά. 

2. MY BACK PAGES – THE BYRDS 

Ένα συγκρότημα άρρηκτα συνδεδεμένο με τον Ντίλαν, έχουν διασκευάσει μεταξύ άλλων και το Mr Tambourine Man υπέροχα, αλλά εγώ θα επιλέξω το My Back Pages, ένα υπέροχο ποίημα με ρεφραίν μελαγχολικό που το sing along quality δεν μπορεί παρά να σε κάνει να το ακούς ξανά και ξανά...

1. ALL ALONG THE WATCHTOWER – JIMMY HENDRIX 

Διασκευάστηκε μόλις 6 μήνες μετά την κυκλοφορία του αυθεντικού. Ο ίδιος ο Ντίλαν έχει παραδεχτεί πως η εκτέλεση αυτή είναι ανώτερη, καθώς όπως αναφέρει για τον Χέντριξ, μέσω του ταλέντου του προσέγγισε το κομμάτι από διαφορετική σκοπιά, που ο Ντίλαν μέχρι και σήμερα συνεχίζει να το παίζει όπως ο Χέντριξ και μάλιστα όπως λέει, νιώθει ότι του απονέμει φόρο τιμής κάθε φορά σαν να ήταν δικό του. 

ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΑΝΑΦΟΡΑ (λόγω του ότι είναι live):

ΤΡΑCY CHAPMAN – TIMES THEY’RE A CHANGING

Δεν νομίζω ότι έχει ερμηνευτεί πιο τρυφερά και όμορφα. Παραδεισένια φωνή...