Η γνώμη μου για Το χαμόγελο της Τζοκόντας

Γράφει η mariannalappa
5 άρθρα στο MusicHeaven

Πρόσφατα, άκουσα μια εκπομπή στη ραδιόφωνο, στην οποία μεταξύ άλλων παίχτηκαν και ορισμένα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι. Τα τραγούδια λοιπόν αυτά, μου έκαναν τόση εντύπωση, μου άρεσαν πολύ, οπότε αποφάσισα να ψάξω πράγματα για τη ζωή και το έργο του συνθέτη. Έτσι, ξεκίνησα κοιτώντας κάποια βίντεο στο ίντερνετ για να πάρω μια πρώτη γεύση και στη συνέχεια πήρα να ακούσω κανα δυο δίσκους του που είχαμε στο σπίτι. Το ένα απ'αυτά είναι το "Χαμόγελο της Τζοκόντας" (ηχογραφήθηκε και εκδόθηκε το 1965), για το οποίο περιττό είναι να πω ότι απ'τη στιγμή που άρχισε να παίζει, απλά καθόμουν και άκουγα. Το άκουσα όχι μία, αλλά πολλές φορές συνεχόμενα. Νομίζω ότι η μουσική αυτή είναι εξαιρετική! Ένα προς ένα τα τραγούδια έχουν κάτι το ξεχωριστό και τόσο ωραίο. Το κομμάτι που μου άρεσε πιο πολύ απ' όλα, ωστόσο, είναι το "βραδυνή επιστροφή". Κατά τη γνώμη μου είναι απλά μαγικό... (ακολουθεί ένα βίντεο με το τραγούδι. Ακούστε το αν θέλετε, αξίζει!)

Έχω την αίσθηση ότι ο τίτλος του τραγουδιού ταιριάζει απόλυτα στα συναισθήματα που προκαλεί σε κάποιον όταν το ακούει... Βγάζει προς τα έξω μία μοναχικότητα, μια θλίψη ίσως... Άλλωστε "τα δέκα αυτά τραγούδια γράφτηκαν μ' ένα συγκερασμό απελπισίας και αναμνήσεων", έγραψε ο ίδιος. "Το θέμα είναι μια γυναίκα έρημη μες στη μεγάλη πόλη. Το κάθε τραγούδι είναι κι ένας μονόλογός της, κι όλα μαζί συνθέτουν την ιστορία της."

Ας αναφέρω όμως εδώ και ολοκληρωμένα τα κομμάτια του δίσκου:

1. Όταν έρχονται τα σύννεφα
2. Κοντέσσα Εστερχαζυ
3. Η παρθένα της γειτονιάς μου
4. Βροχή
5. Προσωπογραφία της μητέρας μου
6. Το κοντσέρτο
7. Ο κ.Νολλ
8. Οι δολοφόνοι
9. Βραδυνή επιστροφή
10. Χορός με τη σκιά μου

Και τώρα, κάποιες γενικές πληροφορίες για το έργο: Είναι ορχηστρικό και από τη στιγμή της έκδοσής του παραμένει όχι μόνο ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του Μ.Χατζιδάκι, αλλά και από τους πιο εμπορικούς ελληνικούς δίσκους όλων των εποχών. Αρκετά από τα κομμάτια του έργου είχαν συντεθεί στην Ελλάδα και άλλα στη Νέα Υόρκη, όπου και ηχογραφήθηκε. Οι δέκα συνθέσεις προορίζονταν να γίνουν τραγούδια, αλλά τελικά ηχογραφήθηκαν ως ορχηστρικά. Ο Μ.Χατζιδάκις, ως το τέλος της ζωής του, δεν είχε εγκαταλείψει τη σκέψη να τα κάνει τραγούδια. Ένα μόνο έγινε τελικά, το "Χορός με τη σκιά μου", σε στίχους του ίδιου και ερμηνεία της Δήμητρας Γαλάνη. Ενώ ένα άλλο είχε προυπάρξει ως τραγούδι ("Μες σ' αυτή τη βάρκα είμαι μοναχή"), το μετέπειτα ορχηστρικό "Παρθένα της γειτονιάς μου".
Στο κάλυμμα του δίσκου ο συνθέτης έδινε ένα "σενάριο", μια "ανάγνωση" όλου του έργου και καθενός κομματιού χωριστά, που ξεκινούσε από τη μοναχική φιγούρα μιας γυναίκας που συνάντησε στη Νέα Υόρκη να προχωράει μέσα στο πλήθος "με μιαν απελπισμένη αδιαφορία για ό,τι συνέβαινε γύρω της". Η συνάντηση αυτή "έκανε κάτι μέσα μου να σκιρτήσει οδυνηρά", γράφει, και μπερδεύτηκε ανεξήγητα με την αινιγματική μορφή της Τζοκόντας, που τον κοιτούσε μέσα από τη βιτρίνα ενός βιβλιοπωλείου, αλλά και "μ' ένα εξαίσιο θέμα του Βιβάλντι" που είχε ακούσει πρόσφατα σ' ένα κοντσέρτο και "επανερχόταν τυραννικά στη μνήμη" του.

Βιβλιογραφία: Περιοδικό "Κ" (της Καθημερινής), τεύχος 379