Οι συντομεύσεις των τζαζ ακόρντων στην κιθάρα

Γράφει ο Γιώργος Κρητικός (Jazz-Guitar)
7 άρθρα στο MusicHeaven

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της ταστιέρας, το οποίο είναι θέμα χρόνου να ανακαλυφθεί από έναν αρχάριο, είναι η συμμετρία  της ταστιέρας, η οποία μας επιτρέπει να παίξουμε ένα riff/lick ή ακόρντο, ακόμα και ένα ολόκληρο μουσικό κομμάτι σε κάποιες περιπτώσεις, από άλλο τόνο, με ακριβώς τον ίδιο τρόπο, άλλα μερικά τάστα παραπάνω ή παρακάτω. Αυτό σημαίνει πως αν μάθουμε πχ το ακόρντο Cmaj7 σε κάποια συγκεκριμένη αναστροφή, τότε σχεδόν το έχουμε μάθει και στις 12 τονικότητες. Γράφω "σχεδόν", διότι χρειάζεται μελέτη ακόμα, άλλα αρκετά λιγότερη από το αν μελετούσαμε πχ σε  πιάνο...

Το μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι τα ακόρντα μαθαίνονται τελείως σχηματικά, χωρίς την γνώση από ποιες νότες αποτελούνται, κάτι όχι και τόσο τραγικό πιστεύω, μιας και η μελέτη αρμονίας θα μας πει ποιες νότες είναι αυτές, αργά η γρήγορα. Αυτό το οποίο είναι σημαντικό κατά την γνώμη μου με την παραπάνω προσέγγιση, δεν είναι η γνώση για το ποια νότα πατάμε με το εκάστοτε δάχτυλο, άλλα ποιο διάστημα σχηματίζει η κάθε νότα που αποτελεί το ακόρντο σε σχέση με την θεμέλιο. Αυτές οι δύο γνώσεις αν και αλληλένδετες μαθαίνονται χωριστά. Κάποιος που έχει μάθει καλά τις νότες της ταστιέρας, πρέπει να μελετήσει άλλη ύλη για να είναι σε θέση να αναγνωρίζει διαστήματα. Η καλή γνώση των διαστημάτων στην ταστιέρα μπορεί να εμβαθύνει την προσέγγιση εκμάθησης ακόρντων με βάση την συμμετρία της ταστιέρας που είδαμε παραπάνω.

Υπάρχει τρόπος με την γνώση μόλις μίας συγχορδίας, να μάθουμε δεκάδες άλλες.  Έστω ότι έχουμε το Cmaj7 σε τρεις αναστροφές. Στην πρώτη αναστροφή η θεμέλιος βρίσκεται στην 6η χορδή, στην δεύτερη αναστροφή η θεμέλιος βρίσκεται στην 5η χορδή και η τελευταία αναστροφή έχει την θεμέλιο στην 4η χορδή. Η θεμέλιος είναι τονισμένη σχηματικά ως ρόμβος και χρωματισμένη με πράσινο για να ξεχωρίζει.

Οι τρεις παραπάνω συγχορδίες είναι ισοδύναμες, με ελάχιστες διαφορές. Η πρώτη με την δεύτερη έχουν τις νότες με διαφορετική σειρά. Η δεύτερη με την τρίτη έχουν τις νότες ακριβώς στην ίδια σειρά, άλλα διαφέρουν κατά μία  οκτάβα και βρίσκονται σε διαφορετικό γκρουπ χορδών, άρα έχουν διαφορετική δακτυλοθεσία. Παρά τις μικρές διαφορές τους όλες οι αναστροφές της Cmaj7 έχουν την ίδια φόρμα, το γνωστό 1-3-5-7 (δηλαδή 1ης καθαρό, 3ης μεγάλο, 5ης καθαρό, και 7ης μεγάλο).

Αν πειράξουμε την φόρμα έστω και λίγο, προκύπτει άλλη συγχορδία με διαφορετική αρμονική λειτουργία. Αν την 7η από μεγάλη την κάνουμε μικρή, έχουμε δεσπόζουσα (1-3-5-b7).  Αν την 3η της δεσπόζουσας την κάνουμε μικρή, έχουμε μινόρε (1-b3-5-b7). Αν ελαττώσουμε την 5η του μινόρε, έχουμε ημιελαττωμένη (1-b3-b5-b7) και τέλος αν ελαττώσουμε την μικρή 7η της ημιελαττωμένης έχουμε ελαττωμένη συγχορδία (1-b3-b5-bb7).

Με μόλις 4 βήματα ημιτονίων, μετατρέψαμε ένα ματζόρε ακόρντο σε κάθε πιθανή ποιότητα, που σημαίνει ότι για κάθε αναστροφή ενός ματζόρε που γνωρίζουμε, με ελάχιστο κόπο και μελέτη  μπορούμε να μάθουμε και την αντίστοιχη δεσπόζουσα, μινόρε, ημιελαττωμένη και ελαττωμένη!

Εναλλακτικά, αντί να ακολουθήσουμε την παραπάνω αλυσίδα, μπορούμε σε μια ματζόρε συγχορδία, να κάνουμε την 3η μικρή για να προκύψει μια μινόρε με μεγάλη 7η. Μπορούμε επίσης να εφαρμόσουμε και μια διαφορετική αλυσίδα για να καρπωθούμε και άλλες συγχορδίες: Από την ματζόρε μετατρέπουμε την εβδόμη σε έκτη (1 τόνο κάτω) έχουμε συγχορδία έκτης (1-3-5-6). Αν ελαττώσουμε και την 3η σε μικρή, έχουμε συγχορδία μινόρε έκτης (1-b3-5-6).

Φυσικά όλα όσα είδαμε στην προηγούμενη ενότητα, μπορούν να εφαρμοστούν και σε συγχορδίες με επεκτάσεις. Ακολουθούν συγχορδίες 9ης και διαγράμματα ταστιέρας για να εντοπίσουμε τις 9ες ευκολότερα:

Βλέπουμε πως στο 3ο βήμα της αλυσίδας προκύπτει το ακόρντο Cm9b5 το οποίο προέρχεται από την Aeolian b5 (7ο mode του μελωδικού μινόρε) και όχι από την locrian. Η χρήση του Gmaj7 έγινε για να αποφύγουμε ανοιχτά ακόρντα.

Οι συγχορδίες 9ης στις 4 πρίμες χορδές μόνο οδηγούν σε θυσία κάποιας νότας. Προσπαθούμε όσο είναι δυνατόν να θυσιάσουμε την θεμέλιο ή την 5η για να διατηρηθεί η ταυτότητα της συγχορδίας.

Για να μην γεμίσουμε το άρθρο με ατελείωτες σελίδες με διαγράμματα ακόρντων, παραθέτω μόνο τις θέσεις των επεκτάσεων 11ης και 13ης ώστε όσοι θέλετε να κατασκευάσετε μόνοι σας ακόρντα. Οι θυσίες θα είναι και εδώ αναπόφευκτες μιας και οι συγχορδίες 11ης και 13ης αποτελούνται από 6 και 7 νότες αντίστοιχα.

Οι δεσπόζουσες συγχορδίες συνηθίζεται να έχουν αλλοιωμένη την 5η ή και την 9η. Μπορούμε να εφαρμόσουμε την μέθοδο που είδαμε στις προηγούμενες ενότητες για να εντοπίσουμε και να αλλοιώσουμε αυτές τις επεκτάσεις. Έχουμε ως αφετηρία τις δεσπόζουσες, όχι τις ματζόρε.

Οι αλλοιωμένες δεσπόζουσες στις 4 πρίμες χορδές μπορεί να χρειαστούν θυσία κάποιας νότας. Για λόγους οικονομίας κυρίως, έδωσα λίγες παραλλαγές με ακεραία τα ακόρντα. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε και με #11 ακόρντα, άλλα η χρήση τους σπανίζει και δεν νομίζω πως αξίζει να αναφερθούν εδώ.

Είδαμε ένα τεράστιο όγκο ύλης (χωρίς να υπολογίζουμε τις υπόλοιπες 11 τονικότητες) που βγάλαμε από μόλις τρεις αναστροφές ματζόρε ακόρντων. Φυσικά υπάρχουν πολλές περισσότερες αναστροφές, οι οποίες αν μελετηθούν θα δώσουν ακόμα περισσότερα ακόρντα. Φανταστείτε πόσο μεγάλος είναι ο όγκος ύλης που περιέχουν οι 13 αναστροφές που ακολουθούν (περιλαμβάνονται αυτές που είδαμε), σε 20 διαφορετικές θέσεις στην ταστιέρα. Τα κακά νέα είναι πως χρειάζεται πολύ μελέτη σε βάθος χρόνου. Τα καλά είναι πως  χρειάζεται σχετικά λιγότερος κόπος και χρόνος για το μέγεθος της ύλης που προκύπτει...

Προτείνω σε όλους σας και ειδικά  όσοι ξεκινάτε τώρα να μαθαίνετε 4φωνα ακόρντα, να μελετήσετε πρώτα το μάθημα "Ακομπανιαμέντα στην τζαζ κιθάρα", το οποίο θα σας δώσει μια καλή συγχορδιακή και ρυθμική υποδομή καθώς και εξοικείωση των τζαζ ακόρντων στο αυτί. Έπειτα μπορείτε να αρχίσετε να μαθαίνετε αμέτρητα ακόρντα με τη μέθοδο που είδαμε στο παρόν μάθημα. Όλα τα νέα ακόρντα που μαθαίνετε, είτε με την μέθοδο που είδαμε, είτε με οποιοδήποτε άλλο τρόπο, πρέπει να τα μελετάτε με ρεπερτόριο και με αρμονικές σειρές όπως ακριβώς δείχνω στο μάθημα "Ακομπανιαμέντα στην τζαζ κιθάρα" για να ενσωματωθούν στο παίξιμο σας.

Καλή μελέτη!