Η Εστουδιαντίνα

Τα τέλη του 19ου αιώνα βρίσκουν την Ελληνική πολιτεία της Σμύρνης σε ένα πολιτιστικό – αλλά και οικονομικό – οργασμό, πράγμα που ενισχύεται από την εμπορική κατάπτωση της Κωνσταντινούπολης, κι έτσι, τη μεταφορά του εμπορικού κέντρου της Ανατολής στην ολοένα και αναδυόμενη Σμύρνη. Το πρότυπο της γαλλικής estudiantine – ένα κουαρτέτο με δυο μαντολίν, μια μαντόλα και μια κιθάρα – αποκτά μιμητές στην Κωνσταντινούπολη. Δυο νεαροί και ταλαντούχοι μουσικοί, ο Φαναριώτης Βασίλειος Σιδέρης και ο Αθηναίος (αλλά και αυτός κάτοικος της Πόλης) Αριστείδης Περιστέρης αναλαμβάνουν την πρωτοβουλία για την ίδρυση του πρώτου αυτού οργανωμένου μουσικού σχήματος, που ονομάστηκε ''"Τα Πολιτάκια"'' και αργότερα ''"Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα"'' . Οι μουσικοί προσάρμοσαν το ύφος αυτού του πρότυπου ορχήστρας σε πιο ελληνικά πρότυπα μελωδιών και ρυθμών και έβαλαν στίχους, ενώ οι μελωδίες διαδόθηκαν ταχύτατα, τραγουδισμένες από τενόρους και χορωδίες. Η επιτυχία της πρώτης αυτής Εστουδιαντίνας δίνει ώθηση και σε άλλους επίλεκτους μουσικούς της Πόλης και της Σμύρνης να δημιουργήσουν ανάλογες μουσικές ομάδες.

Αναπτύσσεται έτσι ένα καινοτόμο και πρότυπο μουσικό κίνημα – ορχήστρα που δημιουργεί νέες μορφές στην Ελληνική μουσική μέσω της αφομοίωσης στοιχείων της Ανατολής και της Δύσης. Το σημαντικότερο ωστόσο στοιχείο, ενδεικτικό της προσφοράς της, υπήρξε το γεγονός ότι στους κόλπους της γεννήθηκε η οπερέτα, διαμορφώθηκε το ρεμπέτικο τραγούδι, η Αθηναϊκή καντάδα και αργότερα το λαϊκό τραγούδι, διαχωρίζοντας σαφώς το ύφος των τραγουδιών σε ελαφρό και λαϊκό, με τους διάφορους χαρακτήρες του.

Η αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη, στο πλαίσιο της εφαρμογής της Συνθήκης των Σεβρών, δίνει νέα ώθηση στην πολιτιστική ζωή της περιοχής για την επόμενη τριετία – μέχρι την μεγάλη Καταστροφή του 1922. Ωστόσο, το θλιβερό γεγονός της αλώσεως της Σμύρνης δεν μπόρεσε να ανακόψει τη δημιουργική προσφορά των πρωταγωνιστών της εν λόγω ορχήστρας. Όσοι από αυτούς διήλθαν σώοι από τις συμπληγάδες της σφαγής επρόκειτο να ανασυνταχθούν στην Αθήνα και τον Πειραιά, στήνοντας και συντονίζοντας ως διευθυντές και συνθέτες τις πρώτες δισκογραφικές εταιρίες στην Ελλάδα. Μεταξύ αυτών αξίζει να επισημάνει κανείς τον Σπύρο Περιστέρη, τον Παναγιώτη Τούντα, τον Ευάγγελο Παπάζογλου, τον Δημήτρη Σέμση κ.α.

Η πιο διάσημη Ελληνική ορχήστρα που δημιουργήθηκε στην Σμύρνη και έκανε το γύρο του κόσμου κατά το χρονικό διάστημα 1898 – 1921, η Εστουδιαντίνα.