Ο Ross Daly στο MusicHeaven

Ο Ross Daly είναι ένας άνθρωπος που αφιέρωσε την ζωή του στη μουσική. Γεννήθηκε στην Αγγλία σε μουσική οικογένεια κι από μικρή κιόλας ηλικία ξεκίνησε να παίζει μουσικά όργανα. Οι γονείς του κατάγονται από την Ιρλανδία. Μεγαλώνοντας κι ανακαλύπτοντας τη μαγεία της μουσικής δεν αρκέστηκε στα ευρέως γνωστά μουσικά όργανα , αντιθέτως ξεκίνησε την περιοδεία του σε όλον τον κόσμο. Σε κάθε μέρος που επισκέπτονταν μάθαινε τα παραδοσιακά μουσικά όργανα και μελετούσε σε βάθος την μουσική παράδοση της εκάστοτε χώρας. Μελέτησε ιδιαίτερα τις μουσικές της Ανατολής , την κλασική Ινδική μουσική παράδοση , την λαϊκή καθώς και κλασσική Οθωμανική μουσική.

Όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα το ενδιαφέρον του κέρδισε η Κρητική λύρα. Έτσι την δεύτερη φορά που επισκέφτηκε την Κρήτη το 1975 εγκαταστάθηκε μόνιμα εκεί, γνώρισε τον Κώστα Μουντάκη ο οποίος του δίδαξε το όργανο αυτό. Παίζει πολλά μουσικά όργανα εκ των οποίων ξεχωρίζει στην Κρητική λύρα, στο Αφγανικό ραμπαπ, στο λάουτο, στο ούτι, στο σαράνγκι, στο σάζι , στο ταμπούρ και στην Πολίτικη λύρα. Έχει κυκλοφορήσει πάνω από 25 δίσκους με δικές του συνθέσεις και διασκευές μουσικών κομματιών που άκουσε στα ταξίδια του. Τώρα ως μόνιμος κάτοικος της Κρήτης διδάσκει πολλά μουσικά όργανα στο μουσικό εργαστήρι «Λαβύρινθος» στο Χουδέτσι της Κρήτης. Παρόλα αυτά , τα ταξίδια του ποτέ δεν σταματούν. Ταξιδεύει στην Ελλάδα και σ’ όλο τον κόσμο κι οι συναυλίες που δίνει ανοίγουν τους πνευματικούς ορίζοντες στις ψυχές των ακροατών και βιώνουν το άκουσμα της αληθινής μουσικής.

Τι σημαίνει ο όρος «μουσική» για εσάς;
Δεν είναι εύκολο για έναν μουσικό να ορίσει την μουσική γιατί είναι κάτι πολύ ανώτερο από τον ίδιο .Ωστόσο συνηθίζουμε να δίνουμε ορισμούς που έχουν ίσως λίγο πιο ποιητικό χαρακτήρα. Ένας Πέρσης ποιητής που έζησε τον 13ο αι. στο Ικόνιο της σημερινής Τουρκίας , όταν ρωτήθηκε «τι είναι η μουσική» , απάντησε ότι η μουσική είναι το τρίξιμο της πόρτας στον παράδεισο. Μου άρεσε αυτή η περιγραφή. Επίσης θα μπορούσα να πω ότι είναι η γλώσσα της συνομιλίας μου με όλα όσα είναι για ‘μένα ιερά. Αυτά τα δύο πράγματα θεωρώ ότι είναι πιο κοντά στην περιγραφή του όρου «μουσική» , σ’ αυτό που αισθάνομαι ότι είναι η μουσική.

Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με την μουσική;
Δεν πιστεύω ακριβώς ότι επέλεξα την μουσική. Κατ’ αρχήν την γνώρισα σε πολύ μικρή ηλικία. Όταν ήμουν τεσσάρων χρονών στο σπίτι μου ήδη υπήρχε η μουσική. Η μάνα μου είναι μουσικός , οπότε έπαιζε συνέχεια στο πιάνο της και μάλιστα ήταν η πρώτη μου δασκάλα. Έτσι γινόντουσαν στο σπίτι μου μαθήματα μουσικής. Απ’ τις πρώτες παιδικές μου μνήμες είναι να ακούω το πιάνο της μάνας μου . Η μουσική κατ’ αυτόν τον τρόπο άσκησε μία έλξη επάνω μου. Δεν το επέλεξα εγώ , εκείνο όμως που επέλεξα ήταν να ξεκινήσω με βιολετσέλο, για κάποιον λόγο ανεξήγητο, κι ασχολήθηκα με αυτό από τεσσάρων χρονών μέχρι τα εννιά μου. Χλιαρά θα ‘λεγα, δεν ήμουν ούτε παιδί θαύμα , ούτε τίποτα το ιδιαίτερο, αλλά πολύ μέτριος. Απλως ασχολήθηκα. Μετά , όταν ήμουν εννιά χρονών σταμάτησα και για δύο χρόνια δεν έκανα τίποτα με την μουσική. Ύστερα, θυμάμαι ακόμη και την μέρα , όταν ήμουν έντεκα χρονών , που είπα ότι η μουσική είναι για ‘μένα κι αυτό θέλω να κάνω. Έτσι ξεκίνησα να μαθαίνω την κλασσική κιθάρα. Από εκείνη την μέρα μέχρι σήμερα , η μουσική είναι το πιο γλυκό σημείο αναφοράς στην ζωή μου κι αυτό που αγαπώ πιο πολύ. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτό μπορεί να θεωρηθεί επιλογή, και γενικότερα δεν ξέρω κατά πόσο αυτά που μας φαίνονται επιλογές μας όντως είναι. Συμβαίνουν πράγματα που κατά κάποιο τρόπο είναι η έκφραση της ίδιας της φύσης μας , το γεγονός δηλαδή της έλξης μας προς αυτό , εκείνο ή το άλλο. Αισθάνομαι ότι ενδεχομένως δεν έχω επιλέξει τίποτα στη ζωή μου. Όσα έχω κάνει κι όσα κάνω είναι πράγματα που με ελκύουν και η έλξη αυτή είναι προϊόν της ίδιας της φύσης.

Εννοείτε δηλαδή , ότι συχνά δεν επιλέγουμε εμείς αυτό που μας συμβαίνει;
Ακριβώς. Αυτή η έλξη δεν είναι κάτι για το οποίο επιλέγω να πω ναι ή όχι, απλά συμβαίνει. Αλλά δεν έχω πρόβλημα , δεν με χαλάει αυτό, δεν έχω την αίσθηση ότι η ζωή με σέρνει από την τύχη. Αντίθετα είναι ωραίο αυτό, γιατί έτσι βλέπεις την ίδια την φύση να ξετυλίγεται μέσα από τα γεγονότα . Τα «εγώ» που βάζει μπροστά , «εγώ είμαι αυτό» , «εγώ είμαι εκείνο» ή ό,τι άλλο , σβήνουν. Κι αυτό μου φαίνεται πιο φυσικό.

Παίζετε πολλά όργανα . Ποια όμως είναι εκείνα που αγαπάτε ιδιαίτερα;
Τα πιο αγαπημένα μου όργανα είναι η Κρητική λύρα και το ραμπαπ του Αφγανιστάν . Ανακάλυψα το καθένα από αυτά με διαφορετικό τρόπο.

Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας την πρώτη σας επαφή με τα όργανα αυτά;
Το ραμπάπ, το πρώτο όργανο που βρήκα, το αγόρασα από ένα παλιατζίδικο στο Λονδίνο όταν ήμουν πιο μικρός και δεν ήξερα καν τι ήταν αυτό το μουσικό όργανο. Αργότερα έμαθα ότι παίζεται από τους Παστούν , που είναι μια φυλή που μοιράζεται μεταξύ Αφγανιστάν και Πακιστάν. Η Αγγλία φιλοξενούσε πάρα πολλούς ανθρώπους απ’ αυτήν την περιοχή . Προφανώς κάποιος ξέμπαρκος μετανάστης που είχε ξεμείνει από λεφτά πούλησε το όργανο σε πολύ χαμηλή τιμή. Αγόρασα αυτό το όργανο με πέντε λύρες! Πολύ φτηνά δηλαδή. Όταν ωστόσο πήγα στο Πακιστάν, στο Αφγανιστάν κτλ., έμαθα ότι αυτό το όργανο είναι ενός επώνυμου κατασκευαστή, και κατασκευάστηκε περίπου πριν από 140 χρόνια. Είναι δηλαδή μουσικό όργανο με αξία και πολύ καλό. Δεν το ήξερα όταν τα’ αγόρασα. Αυτό το όργανο το έχω σπίτι μου 37 περίπου χρόνια , από μικρός, κι είναι ένα από τα πιο αγαπημένα μου όργανα.

Το άλλο μουσικό όργανο που μ’ αρέσει είναι η λύρα. Την λύρα την γνώρισα όταν ήρθα εδώ στην Κρήτη. Το 1970 που ήρθα για πρώτη φορά, ένας αγρότης κάπου στο Καμιλάρι αν θυμάμαι καλά, με είχε πάει σε μια γιορτή που διεξάγονταν σ’ ένα καφενείο . Εκεί που δεν είχαν ούτε μεγάφωνο, ούτε μικρόφωνο και γενικά τίποτα, ένα παιδί έπαιζε λύρα κι ένα άλλο λαούτο. Ήταν δύο νεαρά παιδιά, δεν τα ήξερα, μα όταν άκουσα αυτόν τον ήχο μου άρεσε πάρα πολύ. Μαγεύτηκα από τον ήχο κι έτσι πέντε χρόνια αργότερα, το ’75 , επέστρεψα στην Κρήτη για να μείνω. Κι εδώ ξεκίνησα να μαθαίνω το όργανο αυτό.

Ως μουσικός, τι είναι εκείνο που σας έχει δώσει την μεγαλύτερη χαρά καθ’ όλη την πορεία σας στον χώρο αυτό;
Το γεγονός ότι μέσω της μουσικής , συγκεκριμένα με σημείο αναφοράς την μουσική, μπόρεσα να γνωρίσω πάρα πολλούς εξαιρετικά ενδιαφέροντες ανθρώπους, να γνωρίσω επίσης άλλους πολιτισμούς και τον κόσμο γενικότερα. Τα ταξίδια κι όλα τα παραπάνω είναι οι πόρτες που μου άνοιξε η ίδια η μουσική, οπότε η πιο συγκλονιστική εμπειρία για ‘μένα με την μουσική είναι αυτή. Διότι μέσω της μουσικής διδάσκεσαι ,μαθαίνεις πολλά πράγματα για τους ανθρώπους , γνωρίζεις ανθρώπους , γνωρίζεις άλλους πολιτισμούς κι όλα όσα είναι για ‘μένα πολύ σημαντικά πράγματα.

Πιστεύετε θα μπορούσε να υπάρχει ο κόσμος χωρίς την μουσική;
Δεν μπορώ να φανταστώ τον κόσμο χωρίς την μουσική. Τώρα το τι θα μπορούσε και τι δεν θα μπορούσε να υπάρχει είναι θέμα άλλων δυνάμεων. Αλλά εγώ δεν μπορώ να φανταστώ την ζωή χωρίς την μουσική. Δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς την μουσική. Βέβαια θα πει κανείς, ότι η ζωή δεν είναι απαραίτητη σε οτιδήποτε δεν μοιάζει με μας, κι έχει τελείως διαφορετική μορφή που δεν μπορούμε καν να την φανταστούμε. Απλά δεν μπορώ να φανταστώ τον κόσμο χωρίς την μουσική.

Ποια είναι η άποψή σας για τους σημερινούς μουσικούς;
Για ‘μένα οι μουσικοί χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Σ’ εκείνους που όλα όσα παίζουν, όλα όσα κάνουν και η όλη συμπεριφορά τους γενικά , είναι σαν να λένε «κοίτα με» , και σ’ εκείνους που όλα όσα θέλουν, όλα όσα κάνουν, με όλη την συμπεριφορά τους γενικά σου λένε «άκου την» , δηλαδή σε παραπέμπουν στην μουσική για να ακούσεις κάτι όμορφο. Η δεύτερη κατηγορία είναι εκείνη που έχει αληθινό ενδιαφέρον, όχι η πρώτη στην οποία έχουν την μουσική απλά ως ένα όχημα ανάδειξης του εαυτού τους, καθώς κάτι τέτοιο είναι άσχετο με την έννοια της μουσικής. Ενώ ο άλλος μουσικός που θέλει να μοιραστεί την ομορφιά της μουσικής με όλους τους ανθρώπους, είναι εκείνος που έχει ενδιαφέρον και ζει με την πραγματική φύση του μουσικού.

Είχατε ποτέ κάποια εμπειρία με την μουσική που μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα βαθμό μεταφυσική;
Ναι, όλη μου η εμπειρία με την μουσική είναι μεταφυσική. Αρκεί το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μπορεί να κάθεται κρατώντας στα χέρια του ένα ξύλο και κάτι πομπές και να παράγει ήχους με αυτά, και η όλη διαδικασία που τον ταξιδεύει πέρα από τα όρια του εαυτού του , που τον πάει σε άλλους κόσμους, που μπορεί να τον κάνει να υπηρετεί κάθε πραγματικότητα , αυτό από μόνο του είναι ένα θαύμα. Φαντάσου για παράδειγμα τον εαυτό σου , ή εμένα ή οποιονδήποτε άλλο στον ρόλο ενός εξωγήινου που κατεβαίνει στη γη και αντικρίζει έναν άνθρωπο που κρατάει ένα όργανο και παράγει με αυτό ήχους. Κι ότι οι ήχοι αυτοί του προσφέρουν συγκίνηση ξανά και ξανά , θα ήταν πολύ παράξενο το θέαμα αυτό. Θα ‘λεγα ότι είναι ένα μικρό θαύμα ή ενδεχομένως ένα μεγάλο , αν συγκρίνουμε τα θαύματα ως προς το μέγεθος. Και μ’ αυτήν την έννοια η μουσική είναι στο σύνολό της μια μεταφυσική εμπειρία.

Έχετε γράψει πάνω από 30 δίσκους, θα θέλατε να μας πείτε για κάποια μουσική που γράφτηκε με ιδιαίτερο τρόπο; Δηλαδή αυτός ο μεταφυσικός χαρακτήρας της μουσικής έχει επηρεάσει κάποια συγκεκριμένη σας δουλειά;
Ένα κομμάτι που έγραψα ήταν ιδιαίτερο για ‘μένα. Ήταν το ’88 αν θυμάμαι καλά ή ’89 και απλώς πήγαινα κάθε μέρα στο στούντιο, για ένα χρόνο περίπου, δυο τρεις φορές την ημέρα , 6-10 περίπου ώρες κάθε φορά. Και πήγαινα χωρίς να ‘χω κάνει καμία, μα καμία απολύτως προετοιμασία. Πήγαινα απλός κι έμπαινα μέσα με το όργανο που είχα και ξεκινούσα να παίζω. Η όλη διαδικασία εξακολούθησε να συμβαίνει μέχρι να ολοκληρώσω το έργο αυτό. Ήταν μια αντίδραση ως προς τον τρόπο που δούλευα, όταν κάθε μέρα πήγαινα σχολαστικός σε κάθε ηχογράφηση και τα είχα όλα προγραμματισμένα , με άριστο πλάνο κτλ.. Εκείνη την φορά έκανα ακριβώς το αντίθετο και άφηνα τα πράγματα να ακολουθήσουν την δική τους πορεία. Το έργο αυτό ονομάζεται «Ελεύθερο σημείο» , χωρίζεται σε πέντε μέρη κι έχει διάρκεια περίπου 110- 120 λεπτά.

Ποιο πιστεύετε είναι το νόημα της ζωής;
Το νόημα της ζωής κατά την γνώμη μου είναι να ζει ο άνθρωπος σύμφωνα με την φύση του και αυτό φαινομενικά είναι κάτι πολύ απλό.. Ωστόσο κάποιοι το ‘χουν κάνει λίγο πολύπλοκο, λίγο δύσκολο για να το δουν αυτό. Πιστεύω ότι είναι η φύση του ανθρώπου να είναι ευτυχισμένος. Όχι χαζοχαρούμενος αλλά αληθινά ευτυχισμένος. Η απόκλιση από την ευτυχία είναι απόκλιση από την ίδια την φύση μας. Αρκεί όμως ο άνθρωπος να γνωρίζει την φύση του και να την σέβεται. Πολλές φορές εμφανίζονται διάφορες αδυναμίες που σχετίζονται με το «εγώ» του ανθρώπου. Μια ιδεολογία που έχει επικρατήσει από τα αρχαία κιόλας χρόνια είναι ότι ο άνθρωπος πρέπει να είναι ο κυρίαρχος της φύσης , πρέπει να είναι ό,τι ανώτερο υπάρχει στη φύση κι ό,τι καλύτερο πρέπει να δεσπόζει όλους τους άλλους, και τα ζώα , και τα φυτά , και τον πλανήτη ολόκληρο. Πιστεύω ότι οι ιδεολογίες αυτές είναι αντίθετες με την φύση και παράγουν την δυστυχία. Η άποψή μου είναι ότι αφού ο άνθρωπος είναι το ανώτερο ων στη φύση , τότε δουλειά του δεν είναι να την κυριαρχεί αλλά οφείλει να την υπηρετεί. Κι αυτό επειδή έχει τις μεγαλύτερες δυνατότητες για να φροντίζει για το καλό όλων των πλασμάτων της φύσης. Για παράδειγμα έχω εδώ τον σκύλο μου (δείχνει τον σκύλο του που κάθεται κοντά μας) , δεν θεωρώ ότι είμαι το αφεντικό του, θεωρώ ότι είμαι ο υπηρέτης του. Και δεν έχω κανένα πρόβλημα μ’ αυτό.

Μ’ αρέσει αυτός ο ρόλος και θεωρώ ότι αυτός είναι ο πραγματικός ρόλος που έχω απέναντί του, κι είναι ένα χρέος που έχω απέναντί του. Γιατί εμείς οι άνθρωποι , σαν είδος, του έχουμε στερήσει το φυσικό του περιβάλλον. Δεν υπάρχει πλέον το φυσικό περιβάλλον για να ζούνε τα σκυλιά , διότι όλα τα ελέγχουμε εμείς, διότι όλα τα θέλουμε για να υπηρετήσουμε εμάς , και δεν έχουμε αφήσει χώρο για να υπάρχει αυτός ο σκύλος σαν σκύλος στην άγρια φύση. Άρα εμείς τώρα έχουμε την υποχρέωση να φροντίζουμε γι αυτόν , αφού του έχουμε στερήσει το περιβάλλον. Με ευχαριστεί να τον φροντίζω, αυτόν καθώς και τα άλλα τρία σκυλιά που έχω , όσο μπορώ. Έτσι , ακόμα κι αυτή η μικρή λεπτομέρεια , σχετίζεται με αυτό που πιστεύω εγώ ότι είναι το νόημα της ζωής. Επίσης, μου δίνει μεγάλη χαρά ,όταν βλέπω έναν άνθρωπο που πονάει , ή είναι δυστυχισμένος κτλ. κι όλοι εμείς οι υπόλοιποι μπορούμε να κάνουμε κάτι, έστω κι ένα μικρό πράγμα που θα τον βοηθήσει να αισθανθεί καλύτερα . Αυτά είναι που μου δίνουν χαρά. Δεν μου δίνει χαρά να αποχτήσω λεφτά, να πάρω ένα ακριβό αμάξι κτλ.. Αυτά τα πράγματα τα θεωρώ λίγο χαζά. Η χαρά έρχεται με το να υπηρετείς τους άλλους ανθρώπους, τα ζώα , τα δέντρα και την φύση γενικά.

Η μουσική μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να πιάσουν τέτοια βαθιά μηνύματα;
Ως μουσικός , πιστεύω ότι όταν κάποιος μουσικός πορεύεται σύμφωνα με την αληθινή φύση του μουσικού, μπορεί να χαρίσει στους άλλους ανθρώπους εμπειρίες που για τον ίδιο είναι σημαντικές. Η μουσική ενώνει τους ανθρώπους ,τους φέρνει κοντά, κι αυτό είναι επίσης μια σημαντική υπηρεσία που μπορούμε να προσφέρουμε εμείς οι μουσικοί για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να έρθουν πιο κοντά ο ένας στον άλλο. Η μουσική επίσης γαληνεύει την ψυχή του ανθρώπου κι αυτό είναι επίσης μια πολύτιμη προσφορά που μπορούμε να πάρουμε. Νομίζω πως η μουσική μπορεί να βοηθήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τους ανθρώπους, ώστε να έχουν μια καλύτερη σχέση με την ίδια την φύση τους, συνεπώς και με το νόημα της ζωής.

Ταξιδέψατε σε πολλά μέρη , γνωρίσατε πολλούς ανθρώπους και διαφορετικούς πολιτισμούς. Θα ήθελα να μας πείτε αν γίνατε μάρτυρα κάποιας ιδιαίτερης ιστορίας με την μουσική σε πρωταγωνιστικό ρόλο. Όχι απαραίτητα δική σας αλλά κάποια που σας εντυπωσίασε ιδιαίτερα.
Οι μουσικοί του Αφγανιστάν είναι μια ιδιάζουσα περίπτωση , ακριβώς επειδή η χώρα τους έχει ταλαιπωρηθεί πολύ , ιδίως τα τελευταία είκοσι χρόνια με τους θρησκευτικούς φανατισμούς και όλα αυτά. Αν ήσουν μουσικός στο Αφγανιστάν στα χρόνια των Ταλιμπάν και σε πιάνανε να παίζεις μουσική, μπορεί να σε σκότωναν επί τόπου και το λιγότερο ήταν να πας φυλακή. Το όργανο βέβαια θα το έσπαγαν επί τόπου , και όπου γενικά έβρισκαν μουσικό όργανο το κατέστρεφαν. Κι όλα αυτά επειδή ήταν απαγορευμένη η μουσική στο Αφγανιστάν τότε. Εμείς φιλοξενούμε εδώ κάθε χρόνο έναν άνθρωπο που διδάσκει ραμπάπ. Αυτός ζει στο Δυτικό Αφγανιστάν. Ο άνθρωπος αυτός φέτος δεν μπόρεσε να έρθει ,επειδή για να έρθει εδώ πρέπει να περάσει από το Ιράν και το Ιράκ. Δεν του έδωσαν ούτε transpierce , ούτε visa , τίποτα. Οπότε δεν ήρθε. αυτός ο άνθρωπος είναι ο μόνος μουσικός που όλα αυτά τα χρόνια τα δύσκολα δεν έφυγε απ’ το Αφγανιστάν. Παρέμεινε εκεί, και για να σώσει τα μουσικά του όργανα , τα είχε κλεισμένα μέσα σε ένα μπαούλο και θαμμένα κάτω από την γη, διότι όπως είπα όπου έβρισκαν όργανο το κατέστρεφαν. Τα ραμπάπ που έβλεπες στο γραφείο μου τα είχε φέρει εκείνος, τα είχε χρόνια θαμμένα στη γη για να σωθούνε. Επιστρέφοντας λοιπόν στον ορισμό «τι είναι μουσική» κι εκείνον που είπε ότι είναι το τρίξιμο της πόρτας στον παράδεισο, η απάντησή του στο επόμενο ερώτημα «γιατί οι άνθρωποι που είναι φανατικοί οπαδοί της θρησκείας συνήθως έχουν μια αρνητική σχέση με την μουσική» απάντησε : «επειδή αυτοί ακούν το τρίξιμο της πόρτας όχι όταν ανοίγει αλλά όταν κλείνει στο πέρασμά τους».

Γερολυμάτου Μαρία
9 / 8 / 2007 Στο Χουδέτσι της Κρήτης