Συνέντευξη με τον Παναγιώτη Σδούκο

Ο Παναγιώτης Σδούκος είναι ένας νέος έλληνας μουσουργός που έχει αφιερώσει τη ζωή του στη βυζαντινή και την παραδοσιακή μουσική. Στον 21ο αιώνα που διανύουμε, με την αίσθηση ότι το ελληνικό στοιχείο φθήνει, ο Παναγιώτης Σδούκος έρχεται όχι μόνο να διαψεύσει αυτή την αίσθηση αλλά και να δώσει μια νέα δυναμική στην παραδοσιακή μουσική.

Παναγιώτη έχεις σπουδάσει Βυζαντινή μουσική. Τι είναι αυτό που σου κίνησε το ενδιαφέρον στο συγκεκριμένο είδος μουσικής;

Έχω σπουδάσει Βυζαντινή Μουσική και δεν κρύβω ότι ακόμα την σπουδάζω και τη μελετώ, διότι κάθε φορά που κάποιος καταπιάνεται με κάτι ‘’ιερό’’ όπως είναι η βυζαντινή μουσική αλλά και με κάθε άλλο είδος μουσικής -δεν θέλω να υπερτονίσω το ένα είδος και να υποβαθμίσω το άλλο-  αισθάνεται ότι ακόμα πολλά πράγματα έχουν να του αποκαλυφθούν μέσα από την διαρκή ‘’σχεσιακή’’ τριβή του με τη μουσική. Εγώ από μικρή ηλικία ακολούθησα τη βυζαντινή μουσική. Απλά, με άκουσαν ορισμένοι δικοί μου άνθρωποι να τραγουδώ και με παρακίνησαν να εντρυφήσω σε αυτή. ‘Ήρθα σε επαφή με το ‘’ψαλτήρι’’ και πλέον από τότε μέχρι σήμερα η βυζαντινή και κατεπέκτασιν ή παραδοσιακή μουσική είναι στη ζωή μου.   Έχοντας ως βάση τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής μουσικής ανακάλυψα την ταυτότητα εκάστου ήχου, που την απαρτίζει, τις περίφημες μελωδικές έλξεις (υφεσοδιέσεις) μεταξύ των μουσικών φθόγγων, τη ρυθμολογία, αλλά και τη μαγεία και την ποιότητα που αποκομίζει η ίδια - με όλα αυτά τα χαρακτηριστικά- στο παραδοσιακό μας τραγούδι. Έτσι, έμαθα και συνεχώς μαθαίνω να τοποθετώ τη φωνή μου πάνω σε αυτά τα ηχοχρώματα  και τους ρυθμούς τα οποία αν δεν τα μελετήσεις και δεν τ΄ ακούσεις  καλά είναι δυσερμήνευτα.

Είσαι  συνθέτης και στιχουργός λαϊκών και παραδοσιακών τραγουδιών με ιδιαίτερη κλήση στους παραδοσιακούς δρόμους. Με θετικές κριτικές του έργου σου αυτού από πρόσωπα του Ελληνικού Μουσικού Χώρου όπως τον μουσικοσυνθέτη Θανάση Πολυκανδριώτη, την ερμηνεύτρια Γλυκερία, από τον καθηγητή κο Δημοσθένη Φιστουρή και από τον Μουσικό Γεώργιο Ρόκα (μπουζούκι στην ορχήστρα της Γλυκερίας) με τον οποίο έχεις προβεί στην ενορχήστρωση λαϊκών τραγουδιών δικής σου δημιουργίας σε στίχους και μουσική. Πιστεύεις ότι η λαϊκή και παραδοσιακή μουσική είναι μόνο για διασκέδαση, ή έχει να μας πει κάτι βαθύτερο και γι’ αυτό αξίζει τον κόπο να ασχοληθεί κάποιος πιο σοβαρά με αυτό το είδος μουσικής;

Σίγουρα και τα δύο! Αυτό που λέμε του ‘’τερπνού μετά του ωφελίμου’’ δεν είναι τυχαίο. Παρόλα αυτά, το βαθύτερο νόημα της παραδοσιακής μουσικής δεν είναι τόσο θεωρητικό όσο πραγματικό με όλη την σημασία της λέξης καθότι ενώνει, καλλιεργεί ήθος και έθος, προβληματίζει, συγκινεί, συμβουλεύει, προτρέπει, θυμίζει, προκαλεί δέος, χαροποιεί, θλίβει. Όλα αυτά, είναι το παραδοσιακό μας τραγούδι. Ακόμα  πιστεύω ότι η παραδοσιακή μας μουσική είναι λαϊκή μουσική διότι έχει απολύτως άμεση σχέση με το λαό. Βέβαια, εδώ παίζει σημαντικό ρόλο και η ίδια η ιστορία που διαμορφώνει διαφορετικά τις έννοιες μέσα στο χρόνο ας πούμε η έννοια ΄΄λαϊκός΄΄ δεν είναι όπως ήταν πριν από εκατό χρόνια. Λαϊκό -εκτός του παραδοσιακού- μπορεί να θεωρηθεί και το κοινωνικοπολιτικό τραγούδι (βλ. Μίκη Θεοδωράκη) και βέβαια ως έννοια φτάνει μέχρι τις μέρες μας που κατά άλλους θεωρείται πλέον και το ευκαιριακό-εμπορικό τραγούδι που αποσκοπεί στην διασκέδαση και μόνο. Το τραγούδι είτε παραδοσιακό είναι είτε κοινωνικοπολιτικό -και ανοίγω μια παρένθεση λέγοντας ότι δεν γράφονται πλέον Τραγούδια με ΄τ’ κεφαλαίο, λες και η ιστορία με τα εκάστοτε κάθε φορά προβλήματά της έπαψε να υπάρχει- κατεμέ όποιο ποιοτικό τραγούδι, το οποίο γεννήθηκε από ‘’ιστορική’’ βιωματική εμπειρία πρέπει να το δεις πρώτα ως λογοτεχνικό είδος για να το νιώσεις, να συγκινηθείς, να το σεβαστείς κι έπειτα να το ακούσεις και μιλώ για το σύνολο τραγούδι που ως λαός έχουμε για να αποκαλύψουμε και να το μοιραστούμε. Από μία -ας πούμε- παραλογή άγνωστου προελεύσεως του παραδοσιακού μας τραγουδιού, που τόσο όμορφα μας είχε τραγουδήσει η αγαπημένη μας Δόμνα Σαμίου μέχρι το ‘’άξιον εστί’’ του Μ. Θεοδωράκη. Και σίγουρα όταν το τραγούδι έχει βιωματική τότε έχει να δώσει στον καθένα πολλά. Ενδεικτικά τα αναφέρω αυτά τα παραδείγματα και χωρίς βέβαια να θέλω να θίξω την δουλειά κανενός σύγχρονου καλλιτέχνη ή συγγραφέα.

Είσαι ένας από τους υπέρμαχους της παραδοσιακής μουσικής. Κάνεις έρευνα πάνω στην παραδοσιακή μουσική όλης της Ελλάδας έχοντας παράλληλα ως αυτοσκοπό την αναζήτηση, τη διάσωση και τη διάδοσή της. Πόσο σημαντικό είναι να γνωρίζουν την παραδοσιακή μουσική οι νέοι άνθρωποι και τι μπορεί να τους προσφέρει; Είναι μήπως σημαντικότερο παρά ποτέ ειδικά αυτές τις εποχές που διανύουμε να προστατέψουμε και να τονίσουμε τις παραδόσεις μας;

Δεν θα έλεγα ότι είμαι υπέρμαχος του παραδοσιακού μας τραγουδιού αλλά ακόλουθος των παλαιότερων από μένα Υπέρμαχων αυτού μας του είδους. Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία για μένα είναι ότι στις εμφανίσεις μου επιδιώκω να παρουσιάζω το παραδοσιακό τραγούδι ατόφιο με την τοπική του διάλεκτο, με το τοπικό του μουσικό όργανο, καθώς και με τη συναισθηματική του αξία την οποία άνθρωποι παραδοσιακοί και ντόπιοι το έχουν εμπλουτίσει και επενδύσει τραγουδώντας το.
Η παραδοσιακή μουσική είναι σημαντική για αυτό που είναι. Μέσα από αυτή ο νέος –και μιλώ ως νέος κι εγώ- φτάνει στην εθνική του αυτογνωσία και στην ετερογνωσία. Επιπλέον, πέραν της θεωρητικής γνώσης μουσικολογικής, εθνογραφικής και λαογραφικής που παρέχει σε κάποιον, που την ερευνά εκείνο που μπορεί να δώσει σε όλους τους νέους μέσα από τους στίχους, μέσα από τον ρυθμό και τον ήχο της είναι η ‘’επικοινωνία΄΄. Η ίδια με το να αγγίζει τα αισθητήρια όργανά μας ωθεί στη δημιουργία ευκαιριών κοινωνικού συνεορτασμού. Η παραδοσιακή μουσική δεν είναι για ένα άτομο, από τη φύση της αναφέρεται σε σύνολο ανθρώπων σε σχέση μεταξύ τους, που τους καλεί να συνεορτάσουν, εξού και οι υπαίθριες πανηγύρεις, οι παραδοσιακοί σύλλογοι όπου συμμετέχουν πολλοί νέοι στην ηλικία μου.

Δηλαδή θεωρείς ότι η παραδοσιακή μουσική δημιουργεί ένα τρόπον τινά πλέγμα σχέσεων;

Βεβαίως, και μέσα από αυτήν την σχεσιακή πραγματικότητα οι νέοι μπορούν να είναι πιο δημιουργικοί πιο ευχάριστοι γεγονός που το βλέπαμε και στις γηραιότερες γενιές, που πέρασαν τόσες βιοτικές δυσκολίες  και τόσα βάσανα, ωστόσο η ζωή τους συνοδευόταν πάντα από ένα αυθόρμητο τραγούδι παραδοσιακό που τους έκανε ζωτικούς όχι απλά ζωντανούς.

Και πάντα η παράδοση προσκαλεί για συνεορτασμό οι άνθρωποι ξέρουν το ραντεβού τους με την παράδοση δε νομίζω ότι χρειάζεται να τονίσουμε ή να προστατέψουμε κάτι εφόσον η ίδια δεν αντιμετωπίζεται ως παρωχημένη, αλλά ως τρόπος ζωής μέσα στο χρόνο, διότι δεν είναι κάτι που έγινε –αυτό θα ήταν πρόβλημα- άλλα κάτι που γίνεται !!! Αυτό δεν μπορούν να κατανοήσουν ορισμένοι εκσυγχρονιστές διότι την αντιμετωπίζουν ως κάτι ιδεολογικό που τόσο εύκολα μπορούν να εκτοπίσουν και προς Θεού με τα λόγια μου αυτά δεν θέλω να παρεξηγηθώ, διότι ούτε αναχρονιστής είμαι ούτε προοδευτικός διατηρώ μια απλή και ισόρροπη στάση απέναντι σε αυτό που αρμόζει στην παράδοσή μας  για να είναι ζωντανή κι όχι να την αντιμετωπίζουμε βάσει των ιδεολογικών μας ενασχολήσεων -αν είναι, δηλαδή προοδευτική η παράδοση ή συντηρητική- και αυτό ακριβώς μπορεί να προσφέρει στους νέους ως ‘’συνειδητοποίηση’’ ότι είναι τόσο απλή που δεν μπαίνει σε ιδεολογικά καλούπια

Πιστεύεις ότι πρέπει να υπογραμμίσουμε την αναγκαιότητα να επιστρέψει ο κόσμος στο άκουσμα και την υπεράσπιση του παραδοσιακού τραγουδιού; Δεδομένου ότι προσπαθούν να σβήσουν την ελληνική ταυτότητα από το χάρτη.

Θα έλεγα ότι είμαι πιο ισορροπιστής μεταξύ των προοδευτικών απόψεων και των πιο σκληροπυρηνικών πάνω σε αυτό το ζήτημα. Δεν χρειάζεται η υπερβολή και από τις δυο μεριές. Η άποψή μου –χωρίς να θέλω να παρεξηγηθώ- και η αγάπη μου βέβαια για το παραδοσιακό μας τραγούδι δεν εισχωρεί σε ιδεολογικά καλούπια, όπως ανέφερα και παραπάνω. Το παραδοσιακό τραγούδι χαρακτηρίζεται από απλότητα, και πέραν αυτού οι ιδεολογικές μέριμνες είναι αυτές που γεννούν εθνικιστικά και ιδεολογικά προβλήματα κατακρεουργώντας αυτήν την απλότητα.

Το παραδοσιακό τραγούδι δεν είναι κατάλοιπο η μουσειακό έκθεμα του παρελθόντος είναι διαρκές ζωτικό, ζωντανό, διαχρονικό. Δεν είναι τυχαίο που συνεχώς βλέπουμε στην κρατική τηλεόραση αφιερώματα στο παραδοσιακά μας δρώμενα και τραγούδια που ‘’ζουν΄΄ ακόμα. Θεωρώ ότι δεν αντιμετωπίζεται ως ‘’παρωχημένο΄΄ από τον ίδιο τον κόσμο που το ‘’γεννά΄΄ και το ‘’αναγεννά΄΄, το αντίθετο από αυτό που συμβαίνει ήδη από τον ίδιο τον κόσμο που το αγαπά θα μας χαρακτήριζε ‘’έκπτωτο’’ λαό. Επομένως, δεν χρειάζεται κάτι περαιτέρω το παραδοσιακό μας τραγούδι· η καθημερινότητα κάποιων ανθρώπων στις επαρχίες -ας πούμε-  συνεχίζεται και είναι παραδοσιακή πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα ήθελαν να καταντήσουν τουριστικό τηλεοπτικό θέρετρο εντυπωσιασμού και κριτικών σκέψεων.

Και τι είναι αυτό που λείπει τελικά στη σχέση μας με το παραδοσιακό τραγούδι και που θα πρέπει να τονίσουμε;

Θεωρώ ότι το θέμα αυτό πρέπει να το δούμε στην ουσία του και την αλήθεια του, στην οποία οφείλουμε να εγκύψουμε κι όχι να το προσεγγίζουμε επιφανειακά. Δυστυχώς ο σεβασμός λείπει  -εκ των έσω- προς το παραδοσιακό μας τραγούδι που θα μπορούσε να διδάσκεται μεθοδικά στα σχολεία και στα ωδεία και να υπάρχουν πτυχία όχι μόνο Βυζαντινής Μουσικής, που ναι μεν διδάσκεσαι η ύλη της αλλά το Παραδοσιακό Τραγούδι μένει πίσω ως πλούσιο υλικό. Θα μπορούσαν να εκτιμηθούν περισσότερα τα διδακτικά εγχειρίδια του παραδοσιακού μας τραγουδιού τα οποία υπάρχουν, αρκεί κάποιος να τα αναζητήσει και μέσα από αυτά να διδάσκεται πολλά θεωρητικά και πρακτικά παραδείγματα βασισμένα στη Βυζαντινή μας Μουσική με σκοπό όμως όχι να δημιουργήσει ψάλτες, διότι οι περισσότεροι δεν το θέλουν αυτό, αλλά την περαιτέρω κατανόηση του παραδοσιακού μας τραγουδιού μέσα από αυτή, χωρίς να αισθάνεται κάθε μαθητευόμενος ότι διδασκόμενος παραδοσιακό τραγούδι επιβαρύνεται η θέση του και η σκέψη του ότι σώνει και καλά πρέπει να διδαχτεί όλη την ύλη της Βυζαντινής Μουσικής για να μάθει παραδοσιακό τραγούδι. Επομένως, πρέπει να τονίσουμε περισσότερο τον σεβασμό σ΄ αυτό που είναι και σημαίνει το παραδοσιακό τραγούδι και βεβαίως στο θέλω του ενδιαφερόμενου.

Γενικά στην Ελλάδα ανέκαθεν μας κυρίευε μια ξενομανία. Δανειζόμαστε από τους υπόλοιπους λαούς τις μουσικές φόρμες, τα χρωματικά και ρυθμικά τους στοιχεία, ενώ πολύ λίγο ή καθόλου δεν προβάλουμε τα ελληνικά μουσικά στοιχεία, που είναι τόσο πλούσια σε ρυθμό, χρώματα και ακούσματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Eurovision όπου πάντοτε παρουσιαζόμαστε με τραγούδια που θυμίζουν κάθε άλλο παρά Ελλάδα. Πιστεύεις αυτό μπορεί να αλλάξει;

Μα είναι δεδομένο πλέον ότι στη Eurovision όσο περισσότερο εκσυγχρονίζονται τα ‘’ευρωπαϊκά’’ μουσικά μέσα-μοτίβα από το πιο μικρό μέχρι το πιο  μεγάλο, άλλο τόσο κι εμείς θα προσπαθούμε σαν συμμετοχή να είμαστε αντάξιοί μιμητές τους. Εδώ δεν παίζει ρόλο το καλό τραγούδι που θα στείλεις παίζει ρόλο ο όλος ντόρος που γίνεται για να δεις αν πάρεις την πρωτιά σαν συμμετοχή. Έχουν δυστυχώς αλλάξει οι προτεραιότητες. Αν ήταν διαφορετικά τα δεδομένα θα με ενδιέφερε και περισσότερο το όλο αυτό θέμα. Επομένως, δεν θεωρώ τον εαυτό μου αρμόδιο να μιλήσει γι΄ αυτή τη φάση εφόσον άλλοι παράγοντες οφείλονται γι αυτήν την κατάσταση την θεωρώ σαν ένα ζήτημα το οποίο δεν ξέρεις από πού να το πιάσεις για να προβείς στη λύση του κι αν υπάρχει.

Διδάσκεις παραδοσιακό τραγούδι. Μπορείς να μας πεις δυο λόγια για τους μαθητές που σε προσεγγίζουν; Ποιος είναι ο στόχος τους, γιατί επιλέγουν το παραδοσιακό τραγούδι και όχι κάποιο άλλο είδος τραγουδιού;

Εντάξει εδώ οφείλω να πω ότι δεν υπάρχουν και πολλοί μαθητές που να ενδιαφέρονται γι αυτό το είδος τραγουδιού. Κι όσοι ενδιαφέρονται επιθυμούν να ξεκινήσουν από αυτό, διότι έχουν την συνείδηση και μου λένε ότι αυτή είναι η αρχή  μας, αλλά δυστυχώς είναι πολλοί λίγοι. Να φανταστείς έκανα πολλές προτάσεις συνεργασίας σε ωδεία εδώ στην  Αθήνα και την πρόταση αυτή δεν την είχαν ξανακούσει, εδώ σε ολόκληρο Ωδείο Αθηνών διδάσκεται παραδοσιακό Τραγούδι και δεν διδάσκεται στο ωδείο της γειτονιάς. Γι αυτό, το λόγο αναζήτησα πολιτιστικούς φορείς δημιουργικής απασχόλησης όπου εκεί με καλοδέχτηκαν και επιτελούμε έργο γόνιμο και ευχάριστο διότι έχουν πόνο όχι απλά πάθος για το παραδοσιακό τραγούδι. Ευελπιστώ, να ανθίσει το ενδιαφέρον των παιδιών και οι μεγαλύτεροι να τα παρακινήσουν, όπως παρακίνησαν και μένα.

ΕΚΔΗΛΩΣΗ-ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΣΔΟΥΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

Είσαι μέλος του σχήματος Balkanadolu. Μπορείς να μας πεις δυο λόγια για το συγκεκριμένο σχήμα; Πότε και πως δημιουργήθηκε; Ποιος είναι ο στόχος του; Πόσα χρόνια υπάρχει σαν σχήμα; Που μπορεί κάποιος να έρθει να σας ακούσει;

Ναι, είμαι συν-ιδρυτής και μέλος του σχήματος Balkanadolu η δημιουργία του οποίου χρονολογείται τον Μάιο του 2012.
Φυσικά, η έννοια Balkanadolu φανερώνει τον μουσικό προσανατολισμό του σχήματος, καθότι εμπεριέχονται μέσα σε αυτή δυο σπουδαίοι μουσικοί πολιτισμοί, τα Βαλκάνια (Ελλάδα, Βουλγαρία κλπ) και την Ανατολή (Μικρά Ασία, Κωνσταντινούπολη, Τουρκία κλπ).

BALKANADOLU

Οι ΒΑLKANADOLU στo Music Heaven Radio στην εκπομπή ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟΙ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ με οικοδεσπότη τον Χάρη Αρώνη

Μέσα από αυτές τις μουσικές  επιδιώκουμε να προσφέρουμε στον ακροατή ένα μουσικό ταξίδι μέσα από τον συνδυασμό της πληθώρας των μουσικών ηχοχρωμάτων των δυο αυτών πολιτισμών. Το σχήμα μας περιλαμβάνει γκάιντα, καβάλι, κλαρίνο, λαούτο, πολίτικη λύρα και σάζι και όλα τα παραδοσιακά κρουστά. Περισσότερο οπτικοακουστικό υλικό μπορεί κάποιος να βρει στο facebook στην ιστοσελίδα μας http://www.facebook.com/Balcanadolu και βέβαια εκεί θα αναρτώνται οι κατά καιρούς ζωντανές εμφανίσεις μας και κάθε νέο σχετικό με το γόνιμο έργο μας σαν σχήμα.

Εκτός από το παραδοσιακό τραγούδι σε έχει εμπνεύσει άλλο είδος Τέχνης γενικά ή Μουσικής ειδικότερα;

Πάντα εμπνέομαι και πάντα κάτι μου κεντρίζει το ενδιαφέρον δεν υπάρχει στιγμή να μην με συνεπαίρνει κάτι και να μην με κάνει περαιτέρω δημιουργικό. Ας πούμε μια από τις δουλείες που ετοιμάζω με συναδέλφους μουσικούς και ηθοποιούς είναι να παρουσιάσουμε μια θεατρική παράσταση σχετική με το παραδοσιακό τραγούδι. Έχω κάνει επιλογές παραδοσιακών τραγουδιών σπάνιων με αξία ανεκτίμητη  και βάσει των στίχων τους θα δημιουργήσουμε ένα σενάριο όπου θα λάβουν μέρους φίλοι μου μουσικοί και ηθοποιοί. Ευελπιστώ να ευοδώσει αυτή η προσπάθεια. Επιπλέον, επειδή ασχολούμαι με το παραδοσιακό τραγούδι αυτό δεν σημαίνει ότι η αγάπη μου για το τραγούδι γενικά σταματά σε αυτό, είμαι ευπρόσδεκτος σε σοβαρές μουσικές προτάσεις, που ξέρω ότι έχουν κάτι να πουν. Αυτό το κάτι για μένα είναι πηγή έμπνευσης !!!

Διαβάζοντας κανείς στο βιογραφικό σου βρίσκει κάποιος πολύ ενδιαφέροντα πράγματα μέσα σε πολλά που είδα η ενασχόληση σου με τη μουσική σε έχει καταστήσει και ως υπεύθυνο οργάνωσης Μουσικού Φεστιβάλ σε συνεργασία με τον Δήμο Ελευσίνας και την Δημοτική Ενότητα Μαγούλας στη Δυτική Αττική. Μπορείς να μας μιλήσεις λίγο γι αυτό;

Βεβαίως, πέρυσι το πρώτο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου ήταν η πρώτη του οργάνωση και πήγε πολύ καλά. Όντως, διετέλεσα υπεύθυνος οργάνωσης κι ευχαριστώ πολύ τον Δήμο Ελευσίνας για την εμπιστοσύνη που δείχνει στο πρόσωπό μου. Συμμετείχαν κυρίως νέοι μουσικοί κι ερμηνευτές, που μέσω αυτού του Θεσμού τους δώσαμε την ευκαιρία να μοιραστούν το ταλέντο τους, τον μουσικό τους προσανατολισμό και την δημιουργικότητά τους. Συμμετείχα κι εγώ με το σχήμα μου. Ευελπιστούμε να πάνε ακόμα καλύτερα τα πράγματα, γιατί έχουμε να δώσουμε πολλά σαν νέοι δημιουργοί.

Ποια είναι τα επόμενά σου βήματα ως νέος καλλιτέχνης ερμηνευτής συνθέτης και στιχουργός;

Κυρίως να είμαι δημιουργικός. Σαν νέος καλλιτέχνης και ερμηνευτής του καλού μας τραγουδιού αυτό που επιδιώκω είναι οι γόνιμες συνεργασίες με συναδέλφους που έχουν κάτι να μου ‘’δώσουν’’ και βέβαια να τους ‘’δώσω’. Από κάθε συνεργασία θέλω κι εύχομαι να βγαίνει πάντα κάτι εποικοδομητικό να μαθαίνω και να ευχαριστώ το Θεό για την εμπειρία.  Τώρα ως συνθέτης και στιχουργός δεν νομίζω ότι υπάρχουν κλιμακωτά βήματα αλλά μια διαρκής έμπνευση που δεν έχει πάψει να με παρασέρνει. Γι αυτό, είμαι στη φάση δημιουργίας και με εξαίρετους μουσικούς συναδέλφους υλοποιούμε αυτό το όνειρό μου σιγά σιγά με σταθερά και ποιοτικά βήματα.

Με τον Γιάννη Παναγιωτόπουλο στο Ούτι. Δημοτικό Θέατρο Κορίνθου

Που και πως μπορούμε να σε βρούμε και να σε ακούσουμε;

Σίγουρα στο διαδύκτιο στο youtube πληκτρολογώντας το ονοματεπώνυμο μου καθώς και στο  fb στο link http://www.facebook.com/sdoukos.panos όπου εδώ ήδη υπάρχει υλικό το οποίο μπορεί ο καθένας να αναζητήσει και κατά καιρούς όλο και κάτι νέο θα έχω να παρουσιάζω σχετικό με τις μουσικές μου δραστηριότητες