Μία οικογενειακή ιστορία από τα Ανώγεια ως τη Μελβούρνη

Γράφει ο Παναγιώτης Κοτσώνης (travelogue)
45 άρθρα στο MusicHeaven

O Ψαρογιώργης, άξιος συνεχιστής της Κρητικής μουσικής είναι ανιψιός του Νίκο Ξυλούρη (Ψαρονίκος) και γιος του Αντώνη Ξυλούρη (Ψαραντώνης). Ο θείος έβγαλε την Κρητική μουσική έξω από τα όρια του νησιού σε όλη την Ελλάδα κι ο πατέρας έξω από τα όρια της Ελλάδας στα μεγάλα φεστιβάλ παραδοσιακής μουσικής του εξωτερικού. Η οικογένεια των Ξυλούρηδων δεν μεταλαμπαδεύει μόνο τη μουσική παράδοση του τόπου της, αλλά και την ιστορική παράδοσή του, εφόσον κατάγεται από το ιστορικό χωριό των Ανωγείων.

Για την ταινία

Η ταινία, διάρκειας περίπου 90 λεπτών, επικεντρώνεται στο Γιώργο Ξυλούρη (Ψαρογιώργης), τον περίφημο Κρητικό Λαουτιέρη, στην Αυστραλιανή σύζυγό του Shelagh και στα τρία παιδιά τους, τον Νίκο, τον Αντώνη και την Απολλωνία. Δίνεται έμφαση στους οικογενειακούς δεσμούς μίας τόσο ιδιαίτερης οικογένειας. Από τη μία μεριά, ο πατέρας, όπως δηλώνει, θα ήθελε να έχει την πολυτέλεια να μείνει στο σπίτι για κάμποσο διάστημα, αλλά δεν έχει την πολυτέλεια, αφού πρέπει να παίζει διαρκώς για να ανταπεξέλθει. Από την άλλη μεριά, η μητέρα που προσπαθεί να κρατήσει την οικογενειακή εστία δεμένη, εφόσον «ένας σύζυγος που είναι διάσημος μουσικός, είναι κάπως σαν επισκέπτης». Τέλος, τα τρία παιδιά ακροβατούν επιδέξια μεταξύ των σύγχρονων μουσικών ρευμάτων της ηλεκτρονικής μουσικής και της εκμάθησης των παραδοσιακών κρητικών οργάνων και της βαριάς μουσικής κληρονομιάς που φέρουν.

Ο Ψαρογιώργης από τις αρχές της δεκαετίας του ‘90 έχει δημιουργεί την “Xylouris Ensemble”, μία δεκαμελή ορχήστρα που έχει αναπτύξει ένα μοναδικό μουσικό στυλ βασισμένο στις ρίζες της Κρητικής μουσικής. Πραγματοποιούν ζωντανές εμφανίσεις σε ομογενείς της Αυστραλίας αλλά και σε ένα κοινό που δεν έχει άμεση ή έμμεση σχέση με τη συγκεκριμένη μουσική παράδοση. Βεβαίως, κάθε μέλος της οικογένειας Ξυλούρη έχει το δικό του ρόλο στη συγκεκριμένη ορχήστρα.

Η ταινία ακολουθεί τη Shelagh, το Γιώργο και τον Ψαραντώνη από την Κρήτη στην Αυστραλία, καθώς ξεκινούν για μια περιοδεία συναυλιών από την Αδελαΐδα μέχρι το Σύδνεϋ και τη Μελβούρνη, παίζοντας με τον Αυστραλό ντράμερ Jim White. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η καταγραφή μίας μοναδικής στιγμής, όπου τρεις γενιές Ξυλούρηδων (παππούς, πατέρας και εγγόνια) ανεβαίνουν επί σκηνής στο πλαίσιο των εμφανίσεων τους στα Golden Plains, Womadelaide, Sydney και Castlemaine. 

Με επίκεντρο τη μουσική, καταγράφεται η προσπάθεια να κρατηθεί ενωμένη μία πολύ πολιτισμική οικογένεια που ζει ανάμεσα σε δυο ηπείρους. Μία οικογένεια που τη χωρίζει η αγάπη της για τη μουσική και ταυτόχρονα την ενώνει.

Για τη σκηνοθέτιδα

Η Αγγελική Αριστομενοπούλου έχει κάνει σπουδές με εξειδίκευση στο ντοκιμαντέρ στο Λονδίνο και τη Βαρκελώνη. Ξεκίνησε ως διευθύντρια φωτογραφίες στις παραγωγές Πλωτές φυλακές (2003) και Μεγάλη Ελλάδα – Αθλητισμός και Ολυμπισμός (2004). Έχει επιμεληθεί το σενάριο και τη σκηνοθεσία στη σειρά ντοκιμαντέρ «Μουσικές του κόσμου».

Έχει κάνει τη σκηνοθεσία στο ντοκιμαντέρ «Ταξιδιάρα Ψυχή» για το Γιάννη Αγγελάκα, ο οποίος έχει συνεργαστεί δισκογραφικά αλλά και επί σκηνής με το Ψαραντώνη και τον Ψαρογιώργη. Στο σημείωμά της για την ταινία, αναφέρει ότι η πρώτη επαφή με την οικογένεια έγινε στο πλαίσιο των γυρισμάτων για την «Ταξιδιάρα ψυχή». Εκεί βρέθηκε σε ένα αυτοσχέδιο γλέντι, όπου ο Ψαρογιώργης έπαιζε μουσική με τους γιούς του, σε μια πέτρινη καλύβα γύρω από την φωτιά. Εντύπωση της έκανε η ισχυρή τους σχέση και ο σεβασμός που είχαν ο ένας για τον άλλο. Σταδιακά τα μέλη της οικογένειας την αποδέχτηκαν και της επέτρεψαν να συμμετέχει σε προσωπικές τους στιγμές, με αποτέλεσμα να νιώσει τον σύνδεσμο τους με την μουσική και τον τόπο καταγωγής τους.

Για την ολοκλήρωση της παραγωγής εκτός από τη συμμετοχή του κρατικού καναλιού της Αυστραλίας και της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης μέσω της Media, η Αγγελική Αριστομενοπούλου επέλεξε τη λύση του crowdfunding. Η ταινία αναμένεται να προβληθεί στους κινηματογράφους στις αρχές του 2015.

Παραπλεύρως

Με αφορμή το συγκεκριμένο κείμενο, μοιραία σκάλισα την ιστορία των Ανωγείων. Οι Ανωγειανοί ήταν από τους πρώτους που οργάνωσαν αντάρτικες ομάδες επιδεικνύοντας μεγάλο ηρωισμό σε ανάλογες ενέργειες.

Χαρακτηριστικά αναφέρονται η δολοφονία του Γερμανού λοχία των SS Γιόζεφ Ολενχάουερ, γνωστού ως Σήφη, στις 7 Αυγούστου του 1944, από την αντάρτικη ομάδα του ΕΛΑΣ με την ταυτόχρονη απελευθέρωση 96 γυναικόπαιδων που προορίζονταν για στρατόπεδα συγκέντρωσης. Επίσης, το σαμποτάζ της Δαμάστας από Ανωγειανούς αντάρτες στις 8 Αυγούστου σε συνεργασία με Ρώσους κομάντος και ενός Βρετανού λοχαγού που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή τριών γερμανικών  αυτοκινήτων κι ενός τεθωρακισμένου με γερμανική αλληλογραφία.

Ωστόσο, τα αντίποινα δεν άργησαν να έρθουν. Έτσι, στις 13 Αυγούστου του 1944, οι Ναζί ξεκίνησαν μία πολυήμερη εκδικητική επίθεση που κράτησε επί 23 ημέρες. Κατά τη διάρκειά της, όσοι Ανωγειανοί - κυρίως γέροντες - βρέθηκαν εντός του κλοιού των Ναζί, θα εκτελεστούν μαζί τις γυναίκες που δεν θέλησαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες. Ένα-ένα τα 940 σπίτια του χωριού θα ανατιναχτούν. Όσοι πρόλαβαν κατέφυγαν στον Ψηλορείτη για να σωθούν. Κατά την περίοδο της Κατοχής εκτελέσθηκαν συνολικά 117 Ανωγειανοί σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.

Επειδή, υπάρχει μία έντονη αμφισβήτηση περί του αληθούς των ιστορικών γεγονότων κυρίως σε ότι αφορά τους Ναζί, την ιδεολογία τους, η διαταγή του ίδιου του         Ναζιστή διοικητή του Φρουρίου της Κρήτης είναι εξόχως αποκαλυπτική:

«Επειδή η πόλις των Ανωγείων είναι κέντρο της αγγλικής κατασκοπείας εν Κρήτη και επειδή οι ανωγειανοί εξετέλεσαν τον φόνο του λοχίου φρουράρχου Γενί-Γκαβέ και της υπ' αυτών φρουράς και επειδή οι Ανωγειανοί εξετέλεσαν το σαμποτάζ της Δαμάστας, επειδή εις Ανώγεια ευρίσκουν άσυλον και προστασίαν οι αντάρται των διαφόρων ομάδων αντιστάσεως και επειδή εκ των Ανωγείων διήλθον και οι απαγωγείς με τον Στρατηγόν Φον Κράιπερ χρησιμοποιήσαντες ως σταθμόν διαμετακομιδής τα Ανώγεια, διατάσσωμεν την ΙΣΟΠΕΔΩΣΙΝ τούτων και την εκτέλεσιν παντός άρρενος Ανωγειανού όστις ήθελεν ευρεθεί εντός του χωρίου και πέριξ αυτού εις απόστασιν ενός χιλιομέτρου.

Χανιά 13 Αυγούστου 1944

Ο Στρατηγός Διοικητής Φρουρίου Κρήτης

Χάινριχ ΜΙΛΛΕΡ»

Oι μέρες λίγο πριν ή λίγο μετά τον εορτασμό της επετείου του ΟΧΙ του Ελληνικού λαού απέναντι στο φασισμό είναι παραδοσιακά ημέρες μνήμης. Τα τελευταία χρόνια, ακόμη περισσότερο, υπάρχει η ανάγκη μνήμης.  Οι Ανωγειανοί φαίνεται πως ακόμη δεν ξέχασαν. Έτσι, μάλλον, εξηγείται η μία και μοναδική ψήφος που έλαβαν στις τελευταίες ευρωεκλογές οι νεοναζιστές της χρυσής αυγής.

Ίσως θεωρηθεί εκτός θέματος η παραπάνω αναφορά. Όμως, η ιστοσελίδα αναφέρεται στη μουσική, τις τέχνες, τελικά στον πολιτισμό. Μην ξεχνάμε πως εκτός των άλλων δεινών, ο φασισμός-ναζισμός καιροφυλακτεί για την οπισθοδρόμηση του πολιτισμού. Αλλά για να θυμόμαστε, πρέπει να γνωρίζουμε. Ιστορίες σαν την παραπάνω συμβάλλουν ακριβώς σε αυτό, στη γνώση και τη μνήμη.

Συντελεστές ταινίας

Σκηνοθεσία: Αγγελική Αριστομενοπούλου

Παραγωγή: Ρέα Αποστολίδου & Γιούρι Αβέρωφ

Φωτογραφία: Στέλιος Αποστολόπουλος & Μιχάλης Αριστομενόπουλος

Διευθυντές παραγωγής: Λεωνίδας Λιάμπεης, Σελήνη Παπανελοπούλου, Δανάη Τσούνη

Με την υποστήριξη του: Προγράμματος media

Συμπαραγωγή με: Unicorn films, Australia / Lizette Atkins

Σε συμπαραγωγή με τους: Abc Australia & Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου

Individual supporters: Η παραγωγή της ταινίας δεν θα ήταν εφικτή χωρίς την υποστήριξη ενός μεγάλου αριθμού ιδιωτών από όλο τον κόσμο

Πηγές

Ιστοσελίδα 902

Σημείωμα Αγγελικής Αριστομενοπούλου

Συνέντευξη της Αγγελικής Αριστομενοπούλου στη LIFO

Δημόσια τηλεόραση Αυστραλίας (abc) 

Βιογραφικό Αγγελικής Αριστομενοπούλου

Ιστοσελίδα Xylouris Ensemble

Πηγές (Παραπλεύρως)

Ανωγή - Η εφημερίδα των Ανωγειανών όπου γης

Για τους Κρητικούς του κόσμου

Ιστοσελίδα Δήμου Ανωγείων

Σχολιαστές χωρίς σύνορα

Οι λαμπράκηδες

Εφημερίδα Ριζοσπάστης