Μάνος Χατζιδάκις

"Γεννήθηκα στις 23 του Οκτώβρη του 1925 στην Ξάνθη τη διατηρητέα και όχι την άλλη τη φριχτή που χτίστηκε μεταγενέστερα από τους εσωτερικούς της ενδοχώρας μετανάστες. Η μητέρα μου ήταν απ΄ την Ανδριανούπολη, κόρη του Κωνσταντίνου Αρβανιτίδη και ο πατέρας μου από την Μύρθιο της Ρεθύμνου, από την Κρήτη."

΄Ο, τι έμαθες γι΄ αυτόν, το άκουσες στις μουσικές του. ΄Ο, τι γνώρισες ήταν οι μελωδίες του, τα τραγούδια του, τα έργα του, οι παράλληλες δραστηριότητές του. Ο Μάνος Χατζιδάκις υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες της μεταπολεμικής περιόδου. Κοινότυπο και προφανές, θα πει κανείς… ΄Ο, τι δηλαδή δεν χαρακτήρισε το έργο του. Κι αργότερα το μύθο του.

΄Εξι χρόνια μετά το θάνατό του (15 Ιουνίου 1994 ήταν, ένα απόγευμα που όλα τα ραδιόφωνα έπαιζαν τα τραγούδια του Μάνου) , ακούγοντας ξανά και ξανά τις μουσικές του, διαβάζοντας -σε άλλες περιπτώσεις- κείμενα και σχόλιά του, αντιλαμβάνεται κανείς -καλύτερα όσο ποτέ άλλοτε-, ότι ο Μάνος Χατζιδάκις χειρίστηκε τη γλώσσα (της μουσικής, την ελληνική αλλά και οποιοδήποτε μέσο επικοινωνίας και έκφρασης που νοείται ως γλώσσα) σε όλο της το περιεχόμενο. Ενδεικτικό ίσως της πολυπροσωπίας του.

Ο θεατρικός Μάνος. Ο Χατζιδάκις του Ελληνικού Κινηματογράφου (ένα πρόσωπο που αργότερα το απαρνήθηκε) . Ο Χατζιδάκις του Τρίτου Προγράμματος (1975- 1981) και της Ορχήστρας των Χρωμάτων. Η Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών και οι Μουσικές Γιορτές στ΄ Ανώγεια της Κρήτης. Το Πολύτροπον (ιδρυτής του καφεθεάτρου το ΄72) και το Τέταρτο (εκδότης του γνωστού περιοδικού, το 1982. Ο τίτλος του υπαινίσσεται το τελευταίο τέταρτο του αιώνα, αλλά και την εποχή που έπεται του Τρίτου Προγράμματος) . Ο Μάνος του Σείριου και των Αγώνων Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας.

Το ΄32 μετακομίζει με την οικογένειά του στην Αθήνα. ΄Αρχισα να ζω και να εκπαιδεύομαι στην πρωτεύουσα, ενώ παράλληλα σπούδαζα τον έρωτα και την ποιητική λειτουργία του καιρού μου γράφει. Διαβάζει πιάνο, μελετάει ανώτερα θεωρητικά με δάσκαλο τον Μενέλαο Παλλάντιο (1940- 43) , ενώ παράλληλα σπουδάζει φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το ΄43 γράφει μουσική για το θεατρικό έργο Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Α. Σολομού. Χρονιές κατοχής και εμφυλίου. Η φρίκη της κατοχής ήταν ακόμη ζωντανή στη μνήμη και τη σάρκα μας, είχαμε περάσει ξυστά πλάι στο θάνατο, και θέλαμε να τον ξεχάσουμε, γράφει ο Κώστας Ταχτσής στο σημείωμα του δίσκου Ο σκληρός Απρίλης του ΄45. Η μουσική είχε αρχίσει να σχηματίζεται μέσα μου με την ίδια δυσκολία που εκείνη την εποχή προσπαθούσαμε να υπάρχουμε, σημειώνει ο ίδιος ο συνθέτης. Στο πατάρι του Λουμίδη, εκείνον τον καιρό, μαζεύονταν ο Χατζιδάκις, ο Τσαρούχης, ο Ελύτης, ο Μόραλης και ο Βαλαωρίτης.

Το 1948 γράφει τη μουσική για τον Ματωμένο Γάμο του Λόρκα σε μετάφραση Ν. Γκάτσου, που πρωτοπαρουσιάζεται από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, σκηνικά και κουστούμια Γιάννη Τσαρούχη, ενώ τα τραγούδια της παράστασης ερμηνεύει ο Λάκης Παππάς. Ο Λόρκα. Ετεροθαλής αδελφός μου. Γνωριστήκαμε στη Σεβίλλη και συνδεθήκαμε σχεδόν ερωτικά. Σαν πήγε στην Αμερική τον έχασα. Τον ξαναβρήκα το 1948 στο Παγκράτι. Μου τον συνέστησε ο Γκάτσος, μα ήταν αργά. Τον είχαν κιόλας δολοφονήσει στη Γρανάδα. (Η πλήρης δισκογραφική καταγραφή του έργου έγινε 17 χρόνια μετά την πρώτη παράσταση, τον Οκτώβριο του ΄65) .

Την ίδια εποχή, (άνοιξη του ΄48) δίνει την περίφημη διάλεξη στο θέατρο Τέχνης, περί Ρεμπέτικου. Ο Χατζιδάκις έφερε τα μπουζούκια στα σαλόνια, σχολιάζουν για να ακολουθήσουν οι ΄Εξι λαϊκές ζωγραφιές (χοροί που βασίζονται σε έξι γνωστά λαϊκά τραγούδια) με το… αναμενόμενο σχόλιο του Μάνου: ΄Ολοι νόμισαν πως εξευγένισα επιτυχώς τα μπουζούκια. Μεσολαβούν η ίδρυση του Ελληνικού Χοροδράματος της Ραλλούς Μάνου, το 1951 (του οποίου ο Μάνος Χατζιδάκις είναι καλλιτεχνικός διευθυντής και στέλεχος) , εκεί δηλαδή όπου παρουσιάζονται τα μπαλέτα Μαρσίας, ΄Εξι λαϊκές ζωγραφιές, Το καταραμένο φίδι και Ερημιά, αλλά και η επίσης περίφημες διαλέξεις του για τους σύγχρονους κλασικούς συνθέτες (Σοστακόβις, Προκόφιεφ, Κόπλαντ κ. α. ) .

Ο κινηματογραφικός Χατζιδάκις, ένα από τα πρόσωπά του που αγαπήσαμε πολύ και με όλη μας την καρδιά, έχει ήδη εμφανιστεί στο προσκήνιο. Το ΄54 γράφει τις μουσικές και τα τραγούδια για τις ταινίες Μαγική Πόλις του Νίκου Κούνδουρου, το Κυριακάτικο Ξύπνημα του Μιχάλη Κακογιάννη και την Κάλπικη Λίρα του Γιώργου Τζαβέλλα. Μα την επόμενη χρονιά (1955) η Μελίνα Μερκούρη μαγεύει όλη την Ελλάδα τραγουδώντας το Αγάπη που ΄γινες δίκοπο μαχαίρι, στην Στέλλα του Μ. Κακογιάννη. Στην ίδια ταινία, η Σοφία Βέμπο τραγουδάει Το φεγγάρι είναι κόκκινο.

Το ΄56 γράφει τη μουσική της εξαιρετικής ταινίας Ο δράκος του Νίκου Κούνδουρου και πάλι (η Μελίνα εδώ τραγουδά τον Ιλισό) και ο κατάλογος μοιάζει ατέλειωτος (Λατέρνα, φτώχια και φιλότιμο -1955 και την Μαίρη Λω να τραγουδά τη Φούστα Κλαρωτή, Λατέρνα, φτώχια και γαρύφαλλο -1957, Το τελευταίο ψέμα -1957, Μια ζωή την έχουμε -1958, το Ποτάμι -1959, για το οποίο κερδίζει το βραβείο μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Το νησί των γενναίων με την Τζένη Καρέζη να τραγουδά το Μην τον ρωτάς τον ουρανό, Το ξύλο βγήκε απ΄ τον παράδεισο -1959 και την Αλίκη Βουγιουκλάκη στο Γκρίζο Γατί. Το 45άρι δισκάκι που κυκλοφόρησε τότε φέρεται να πούλησε πάνω από 200. 000 αντίτυπα) .

--------------------------------------------------------------------------------
Αρκετά αργότερα ο Μάνος Χατζιδάκις αποκήρυξε το κινηματογραφικό του έργο, λέγοντας ότι έγραψε τραγούδια για λαϊκή κατανάλωση.
--------------------------------------------------------------------------------

Το Παραμύθι χωρίς όνομα το έγραψα το 1959 για να κερδίσω οκτώ χιλιάδες δραχμές. Πήρα τέσσερις χιλιάδες μα τις υπόλοιπες, όσες φορές κι αν πήγα, δεν τις έλαβα ποτέ, μια και το θέατρο δεν έβγαλε ούτε τα έξοδά του εκείνη τη χρονιά. Κι έτσι αποφάσισα να τις ξεχάσω- και τις ξέχασα. ΄Οπως μαζί, ξέχασα και το έργο και την παράσταση και τα τραγούδια που είχα γράψει σημειώνει ο συνθέτης στο δίσκο. Το Παραμύθι χωρίς όνομα του Ιάκωβου Καμπανέλλη (η θεατρική απόδοση του ομώνυμου έργου της Πηνελόπης Δέλτα) παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβρη έως τον Δεκέμβρη του ΄59 από το Νέο Θέατρο, σε σκηνοθεσία Βασίλη Διαμαντόπουλου και σκηνικά-κοστούμια του Γιώργου Βακαλό. Ο Λάκης Παππάς ήταν αυτός που συγκράτησε τραγούδια σαν το Ρίχνω την καρδιά μου στο πηγάδι ή το Στην ποταμιά σωπαίνει το κανόνι, τραγουδώντας τα σε μικρά μαγαζιά της εποχής. Εκεί όπου τ΄ άκουσαν κάποιοι φίλοι του Μάνου Χατζιδάκι και τον παρότρυναν να τα ηχογραφήσει, ενώ ο ίδιος τα ΄χε κιόλας ξεχάσει.

--------------------------------------------------------------------------------
Το 1960 τα βλέμματα όλου του πλανήτη στρέφονται πάνω του. Τα παιδιά του Πειραιά που ακουγόταν στην ταινία Ποτέ την Κυριακή του Ζυλ Ντασέν, με πρωταγωνίστρια την Μελίνα Μερκούρη, κερδίζει το ΄Οσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού.


ΠΗΓΗ: music.gr