Ελένη Καραΐνδρου - Η Ωραία Ελένη της μουσικής

Γράφει η Δέσποινα Κ. (despinakontogianni)
122 άρθρα στο MusicHeaven

Περίοδος πολέμου (’41). Σε ένα ορεινό χωριό της Στ. Ελλάδας, το Τείχιο, γεννιέται η Ελένη Καραΐνδρου. Δένεται με τους ήχους από το χωριό της που της κρατούσαν συντροφιά. Η μελωδία του ανέμου, οι σταγόνες τις βροχής πάνω στη στέγη, το νερό που τρέχει. Μπόρεσε και εκτίμησε το τραγούδι από τα νυχτοπούλια, όμως και τη σιωπή του χιονιού. Τα πρώτα της ακούσματα ήταν τα δημοτικά τραγούδια και οι ψαλμωδίες.«Θυμάμαι έντονα τις Βυζαντινές Μελωδίες. Μπαίνοντας στην εκκλησία άκουγα τις φωνές των αντρών που έψελναν και οι ήχοι αντηχούσαν στην ψυχή μου».

Εφτά χρονών μετακομίζει μαζί με την οικογένειά της στην Αθήνα, όπου ανακάλυψε τον ηλεκτρισμό, το ραδιόφωνο, τα αυτοκίνητα. Το σπίτι τους είναι δίπλα σε ένα κινηματογράφο κι έτσι μπορεί να παρακολουθεί προβολές από το δωμάτιο της. Μέσα από τις ταινίες που έβλεπε βρήκε τους δύο μεγάλους έρωτες της ζωής της: τον κινηματογράφο και το πιάνο! Κι ήταν μόλις 8 χρονών…

Ξεκίνησε μαθήματα πιάνου και θεωρίας στο Ελληνικό Ωδείο. Αυτοδίδακτη καλλιτέχνις… ή μάλλον μια «καθοδηγούμενη από το ένστικτο», χρησιμοποιώντας τα λόγια της.  Εκτός μουσικής σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το 1967με τη Χούντα αναγκάστηκε να αφήσει την Ελλάδα και να μετακομίσει στο Παρίσι μαζί με το γιο της. Εκεί μελετά εθνομουσικολογία.  «Άρχισα να γίνομαι αρκετά συνηθισμένη και δεν ξέφευγα από τις γνώσεις που είχα από πριν.» Αυτό την ωθεί να αρχίσει διεύθυνση ορχήστρας και ενορχήστρωση. Στη Γαλλία τη βρίσκει και ο Μάης του ’68, που φάνταζε εξωπραγματικός στα μάτια της. Ακόμη δεν έχει πάρει υποτροφία και εργάζεται στην μπουάτ "Contrescarpe". Όμως με τις εξελίξεις των απεργιών και τις διαμαρτυρίες στους δρόμους του Παρισιού, πολλοί φοβόντουσαν για τις δουλειές τους κι έτσι η μπουάτ κλείνει. Ο ενθουσιασμός της την πήγαινε μαζί με τους φοιτητές στη Σορβόννη  και το Καρτιέ Λατέν, όπου ζούσε από κοντά την έντονη ατμόσφαιρα διαμαρτυρίας. Αυτό που τη συγκλόνισε ήταν η ομοψυχία των Γάλλων και η πειθαρχία στις συλλογικές αποφάσεις, πράγματα πρωτόγνωρα για την Ελλάδα. Αυτό που μένει ακόμη ζωντανό μέσα της από εκείνη την εξέγερση είναι  η πεποίθηση ότι η δύναμη των ανατροπών βρίσκεται στα χέρια ενός λαού, αρκεί να υπάρχει ομοψυχία, να είναι ενωμένος.

Πίσω στην Αθήνα ιδρύει το «Εργαστήρι Μουσικής Προφορικής Παράδοσης» στο Πνευματικό Κέντρο «Ώρα». Συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι, από το ’77 ως το ’82, στο Γ’ Πρόγραμμα του Ραδιοφώνου, όπου έκανε εκπομπές για την παραδοσιακή και τη μεσαιωνική μουσική.

Γράφει τη μουσική για όλεςσχεδόν τις ταινίες του Θ. Αγγελόπουλου. «Ταξίδι στα Κύθηρα» (η πρώτη τους συνεργασία το 1984), «Ο μελισσοκόμος»(1986, πούλησε πάνω από 50.000 αντίτυπα), «Τοπίο στην ομίχλη»(1988), «Το μετέωρο βήμα του πελαργού»(1991), «Το βλέμμα του Οδυσσέα»(1994). Όπως λέει: «Η εικόνα και η μουσική πρέπει να δέσουν για να πουν αυτά που δεν μπορούν να βγουν με λόγια. Προσπαθώ να δέσω στη σύνθεση το σκηνικό, τους ηθοποιούς, τις εικόνες ως και φωτισμό. Ψάχνω το ρυθμό βαθιά.»

Εξηγεί πως δεν κάνει μουσική επένδυση σε μια ταινία. Η ταινία είναι μόνο η αφορμή. Έχει τη δική της μουσική αυτονομία. Στις ταινίες με το Θ.Αγγελόπουλο η δημιουργία κρύβεται πίσω από τις κάμερες. Στα γυρίσματα. «Στην αρχή μου παρουσιάζεται με αποκρυσταλλωμένες ιδέες. Αυτό για μένα είναι πρόκληση για να μπορέσω να αρπάξω τους ρυθμούς του, να νιώσω, να διαισθανθώ τι είδους ρυθμοί έχουν σφραγίσει το γράψιμό του. Και τελικά να γράψω ένα εντελώς δικό μου έργο σεβόμενη το όραμα του.»

Βραβεύτηκε για τη μουσική της στις ταινίες: «Ρόζα»(του Χ.Χριστοφή, 1982, βραβείο Φεστιβάλ Θεσ/νίκης), "Η τιμή της αγάπης" (της Τ. Μαρκετάκη, 1983, Κρατικό Βραβείο Μουσικής Κινηματογράφου), "Καλή πατρίδα, σύντροφε" (του Λ. Ξανθόπουλου, 1986, βραβείο Φεστιβάλ Θεσ/νίκης), "Ο μελισσοκόμος" (Κρατικό Βραβείο Μουσικής, 1987).

Το 1989 μετείχε στην κριτική Επιτροπή του 46ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και από το 1990 ώς το 1992 ήταν υπεύθυνη μουσικής στο "Εργαστήρι Θεάτρου και Μουσικής" του καλλιτεχνικού Οργανισμού "Φάσμα". Το 1993 έπαιξε έργα της σε μια κατάμεστη Επίδαυρο, κάτι που άλλωστε είχε επαναληφθεί και στο Ηρώδειο (Φεστιβάλ Αθηνών 1988. Ο σχετικός δίσκος έγινε «χρυσός» με πάνω από 50.000 αντίτυπα). Στο έργο της και στις επιλογές της η ίδια είναι ο παραγωγός. Όπως λέει, είναι τελειομανής και θέλει να κάνει τη δουλειά μόνη της.

Τέλος, συνεργαζόμενη με εκλεκτούς σολίστ, εμφανίστηκε με επιτυχία και στο ΜΜΑ (19, 20 και 22 Φεβρουαρίου 1998). Το 1998 κυκλοφόρησε ο δίσκος «Εternity and a day»(Μία αιωνιότητα και μία μέρα) με τη μουσική της στην ομώνυμη βραβευμένη στις Κάννες ταινία του Θ. Αγγελόπουλου.

«Ο Αγγελόπουλος ψάχνει στη σιωπή. Η αίσθηση του χρόνου που έχει και τα μακρινά σκηνικά με κάνουν να αναζητώ.»

Το «Ταξίδι στα Κύθηρα», που ερμήνευσε  ο Γιώργος Νταλάρας είναι σε δικούς της στίχους. Όταν τους έγραφε δε φαντάστηκε ποτέ πως θα μένανε οι ίδιοι. Θα αποτελούσαν ένα οδηγό για τον Αγγελόπουλο, ώσπου να φτιάξει τους δικούς του. Αλλά έμειναν ακέραιοι, όπως τους είχα γράψει αρχικά. Στο αν την ενδιαφέρει το ίδιο και η φωνή απαντάει πως είναι το παν. «Πιστεύω πως όλα τα μουσικά όργανα προσπαθούν να μιμηθούν την ανθρώπινη φωνή».

Όπως λένε πολλοί, αλλά και η ίδια, έδειξε τεράστιο σεβασμό στην ελληνική παραδοσιακή μουσική για να την αφήσει πίσω. Για να χρησιμοποιεί παραδοσιακά όργανα σε μη-παραδοσιακούς δρόμους.  «Πολλές φορές το σαντούρι μπορεί να πάρει τη θέση του πιάνου. Ποτέ δεν αναμιγνύω τη μουσική μου με την παραδοσιακή. Οι μελωδίες και τα χρώματα αυτών των οργάνων υπάρχουν  πάντα μες στο κεφάλι μου. Τα χρησιμοποιώ για να χρωματίσω εικόνες σαν μια δική μου υπαγορευμένη μετανάστευση. Την παραδοσιακή μουσική και τη δουλειά μου ως συνθέτη τα βλέπω σα δύο διαχωρισμένους χειμάρους. Μόνο μια φορά τα έχω ενώσει. Ήξερα κάποιον που έπαιζε φλάουτο, έναν τσιγγάνο και είχα ένα φανταστικό αυτοσχεδιασμό. Προσπάθησα να το βάλω στη μουσική μου. Για τέσσερα μερόνυχτα καταπίεζε τον εαυτό του ώστε να βγάλει αυτό που του έδωσα. Θλιβόμουν. Ένιωθα σα να είχα ένα ξεχωριστό πουλί και ήθελα να το κλειδώσω σε ένα κλουβί. Εκείνος στη μουσική του ήταν τόσο ελεύθερος. Είπα στον εαυτό μου: Μπάστα! Ποτέ ξανά!».

Το 2004 πραγματοποιείται σε παραγωγή του Μεγάρου μουσικής Ρώμης μεγάλο αφιέρωμα στο έργο της συνθέτριας με συμμετοχή της παγκοσμίου φήμης ορχήστρας της Ακαδημίας της Αγίας Καικιλίας (Orchestra dell' Accademia Nazionale di Santa Cecilia) σε διεύθυνση Αλέξανδρου Μυράτ. Αντίστοιχα το 2005 πραγματοποιούνται σε παραγωγή του Μεγάρου Μουσικής της Ταϊβάν δύο συναυλίες αφιερωμένες στο έργο της με συμμετοχή της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της Ταϊβάν και σε διεύθυνση του Wen -Pin Chien. Το 2006 δίνει με επιτυχία δυο μεγάλες συναυλίες στην Τουρκία (Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη) με την τουρκική ορχήστρα Hacettepe Univercity Symphony Orchestra, και με μαέστρο τον Erol Erdinc.

Πλέον ανοίκει στην οικογένεια της δισκογραφικής εταιρίας ECM. Το 2007, με αφορμή το έργο του Μ.Καραγάτση «Το 10», ετοιμάζει τα θέματα που θα ακούγονται στη σειρά που θα προβληθεί. Ο δίσκος κυκλοφορεί από τη «Μικρή Άρκτο». Δεν ήταν η πρώτη φορά που έγραφε για μια τηλεοπτική μεταφορά, αφού στο παρελθόν έχει γράψει τα θέματα που ακούγονται στο «Λωξάντρα» και στο «Γαλήνη». Έτσι, επιστρέφοντας στην τηλεόραση με 10 θέματα, καταφέρνει και δημιουργεί ένα δίσκο 37 κομματιών!

Αναμφίβολα μία μοναδική μορφή της παγκόσμιας ορχηστρικής μουσικής. Δίνεται κυριολεκτικά σε κάθε τι που κάνει βάζοντας σε κάθε μία σύνθεση της κι από ένα κομμάτι του ευατού της. Βάζει την αγάπη, την ανησυχία…και τη σιωπή. Δεν έχει πλέον πατρίδα. Πατρίδα της είναι ο κόσμος!