In Parallel: Το κλαρίνο και η ηλεκτρική κιθάρα σε δρόμους παράλληλους

Γράφει ο Σωτήρης (beatlus)
20 άρθρα στο MusicHeaven

Βεβαίως, θα πει κάποιος για ποιό λόγο το εξώφυλλο του cd (El Capitan) φέρει τον τίτλο «TAKIS BARBERIS – PETROLOUKAS CHALKIAS – guitar and clarinet»; Θα απαντήσω πως αρχικά διαφώνησα κι εγώ, όμως η ακρόαση δίνει την απάντηση. Όχι, τόσο αυτονόητα όσο να εξηγήσουμε πως αυτό το άκουσμα είναι παγκόσμιο κ.λπ. Που είναι. Ωστόσο, συμβαίνει να είναι και τόσο απολαυστικό, που πάρα πολύ σύντομα έχεις ξεχάσει ολωσδιόλου τον προβληματισμό που σε διακατείχε περί αγγλικότητας τίτλου και τα τοιαύτα.

Λοιπόν, έχουμε και λέμε. Πρόκειται για μία σπουδαία –ως συγκυρία και τεράστια τύχη όσων παραβρέθηκαν- «ζωντανή» εμφάνιση του «μύθου» του κλαρίνου, Πετρολούκα Χαλκιά με τον συνθέτη και κιθαρίστα της τζαζ, Τάκη Μπαρμπέρη, στο ιστορικό –πλέον- Jazz club «Παράφωνο», τη Μεγάλη Πέμπτη του 1996. Το κλαρίνο και η ηλεκτρική κιθάρα συνομιλούν σε δρόμους παράλληλους, πάνω σε παραδοσιακά κυρίως κομμάτια της ηπειρώτικης μουσικής, με τη βοήθεια τυμπάνων και των ινδικών τάμπλα που παίζει ο Κώστας Καλογήρου. Η ειδική ατμόσφαιρα της ημέρας (κορύφωση του Μαρτυρίου του Χριστού κλπ) έχει τη σημασία της και καθορίζει τα πράγματα, υπό την έννοια ότι οι μουσικοί διακατέχονται από μία εσωτερικότητα στο παίξιμό τους, προς τέρψιν των ακροατών, θα συμπληρώναμε εμείς.

Μα, και πως θα μπορούσε να συμβεί διαφορετικά; Για να ακολουθήσεις τα μονοπάτια της πεντατονίας και τους αυτοσχεδιασμούς του Πετρολούκα, δεν αρκεί να είσαι κι εσύ σπουδαίος δεξιοτέχνης-μουσικός, όπως είναι ο Μπαρμπέρης. Μία τέτοια διαδικασία απαιτεί από τον «συνοδοιπόρο» να αφεθεί στο «ταξίδι» και να ακολουθεί τα «μονοπάτια», που ανοίγει ο μπροστάρης. Ο προορισμός; Μία όαση πραγματική. Μία αγαλλίαση ψυχής. Δεν έχει σημασία αν σου είναι οικεία ή όχι η μουσική της Ηπείρου. Εδώ, θα νιώσεις πράγματα που κάποτε σε συγκίνησαν κρυφά ή σε έκαναν να θέλεις να πετάξεις παίρνοντας φόρα από την πλαγιά ενός βουνού. Από το στοιχείο της –σκληρής- γης, σε αυτό το αγέρα. Κατευθείαν.

Ο Πετρολούκας αραδιάζει, σιγά-σιγά μέχρι να «λιώσουν» στην ψυχή σου, μερικά από τα «διαμάντια» της ηπειρώτικης μουσικής. Τα πιο πολλά ευρέως γνωστά, όπως το «Βασιλικός θα γίνω», η «Κοντούλα λεμονιά» ή το «Ένα βράδυ βγήκε ο Χάρος» του μέγιστου Τάσου Χαλκιά, του «παππού», όπως τον αποκαλούσαν με μεγάλο σεβασμό οι νεότεροι μουσικοί της γενιάς του. Να σημειώσουμε εδώ πως ο Πετρολούκας δεν προέρχεται από την ίδια οικογένεια με τον Τάσο Χαλκιά, παρά τη συνωνυμία. Ωστόσο, και οι δικές του μουσικές ρίζες είναι πάρα πολύ σπουδαίες. Μοναδικός δάσκαλος του Πετρολούκα Χαλκιά, ήταν ο μεγάλος μουσικός και οργανοπαίχτης, Φίλιππας Ρούντας, που είχε ξακουστή κομπανία στα Ζαγόρια και του «ανήκει» η μία ιστορική περίοδος στα «Τακούτσια». Η γιαγιά του Πετρολούκα και η μάνα του Ρούντα ήταν αδερφές. Παράλληλα, δάσκαλος του Φίλιππα Ρούντα και μυθική φυσιογνωμία στο ηπειρώτικο κλαρίνο, ήταν ο Κίτσος Χαρισιάδης, ο οποίος είχε –επίσης- συγγενική, εξ αίματος, σχέση με τον Πετρολούκα, αφού ήταν πρώτος ξάδερφος με τον παππού του, από τη μεριά της μάνας του.

Η μοναδικότητα του ίδιου του Πετρολούκα Χαλκιά, ωστόσο, έγκειται βασικά σε δύο λόγους (πολύ γενικά ασφαλώς, γιατί θα μπορούσαμε να αναλύουμε επί μακρόν). Καταρχάς, φεύγοντας το 1960 για τις ΗΠΑ κουβάλησε μαζί του όλο το ατόφιο μουσικό «χρώμα» της Ηπείρου, έτσι όπως ο ίδιος το είχε ζήσει και το είχε ζυμώσει μέσα του, αλλά και του είχαν μεταλαμπαδεύσει οι δάσκαλοί του. Εκεί, δεν άλλαξε αυτό το ύφος. Αντίθετα, πολύ συχνά συνευρισκόμενος με σπουδαίους Αμερικανούς ή άλλης εθνικότητας καλλιτέχνες πάτησε και σε τοπία της τζαζ ή της καθαρά ανατολίτικης μουσικής. Όλο αυτό το μάγμα το μετέφερε μαζί του έπειτα από 20 χρόνια όταν και επέστρεψε στην Ελλάδα και με έκπληξη διαπίστωσε αλλοίωση στο ηπειρώτικο ύφος των μουσικών που έπαιζαν επαγγελματικά στην Αθήνα (κυρίως), μιας και το «σανίδι» τους είχε «γλυκάνει» και είχαν υποκύψει σε μουσικούς πειρασμούς. Ο ίδιος, ωστόσο, αυτό που ήξερε να παίζει προέρχονταν κατευθείαν από το 1960 και πιο πίσω. Αυτό είχε στο αυτί του και αυτό συνέχιζε να παίζει, ευτυχώς για όλους εμάς, που τον απολαμβάνουμε από τότε.

Ο δεύτερος λόγος που κάνει τόσο ιδιαίτερη την περίπτωση του Πετρολούκα Χαλκιά είναι ότι κουβαλώντας τις επιρροές εξ Αμερικής, που προαναφέραμε, και βεβαίως ποτισμένος με μία διαφορετική, φιλελεύθερη -με την καλύτερη έννοια- νοοτροπία δεν φοβήθηκε ποτέ τις μουσικές προκλήσεις που βρέθηκαν μπροστά του. Αυτή ακριβώς η τόλμη του μας έχει ήδη αφήσει αριστουργήματα, όπως είναι οι ηχογραφήσεις και οι συνεργασίες του είτε με μουσικούς εκτός παραδοσιακής μουσικής, που είναι η περίπτωση του Τάκη Μπαρμπέρη, είτε το αντάμωμά του με τους Ινδούς μουσικούς, που μας άφησε μία σειρά από εκπληκτικά cd, καθώς και το ακόμα πιο πρόσφατο με την Ουγγαρέζα Marta Sebestyen το «απόσταγμα» του οποίου αναμένεται το ερχόμενο φθινόπωρο.

Στο «In Parallel», λοιπόν, ο Πετρολούκας μας χαρίζει μία… σύνοψη της Τέχνης και της τεχνικής του, ενώ στο ανάμεσα των πιο γνωστών κομματιών προσθέτει «στιγμιότυπα» από εξίσου πολύ γνωστά ηπειρώτικα τραγούδια –περισσότερο, ωστόσο στους ίδιους τους Ηπειρώτες- όπως είναι το «Δεν μπορώ μανούλα μ’» μέσα στη «Δριμινίτσα» (κάπου στα… 5.30), ο «Ηπειρώτικος καημός» μέσα στη «Γκάιντα μονή» (στα 2.21), ενώ ο Πετρολούκας τιμά την περίοδο συνεργασίας του, με τον μεγάλο Ηπειρώτη τραγουδιστή, Δημήτρη Βάγια, αφού τόσο η ίδια η μελωδία από τη «Γκάιντα μονή» είναι το τραγούδι που από κοινού ηχογράφησαν «Ήρθαν και μου είπαν», όπως και το «Λίρες και φλουριά», που εδώ στο «In Parallel» εμπεριέχεται στο «Βασιλικός θα γίνω».

Ο Τάκης Μπαρμπέρης, από την άλλη μεριά, πιάνει και περνάει αδράχτι, σε ό,τι πλέκει ο Πετρολούκας. Σιγοντάρει με γνώση και σεβασμό. Πατάει απάνω (όπως θα λέγαμε και στην Ήπειρο) στη μελωδική γραμμή και ακολουθεί. Κι εκεί κάπου μετά το πρώτο σόλο του Πετρολούκα, αφήνει την κιθάρα του να πιάσει τα δικά της ριφαρίσματα και να αυτοσχεδιάσει πάνω στον ηπειρώτικο δρόμο. Νέος –τότε- μουσικός ο Μπαρμπέρης, φαντάζομαι ότι πρέπει να αξιολογεί ως υπερπολύτιμη την συγκεκριμένη εμπειρία. Σαν αυτά τα πολύ προσωπικά δώρα που κάποτε μας έκαναν ή προσφέραμε οι ίδιοι στον εαυτό μας και η πραγματική τους ομορφιά μας αποκαλύπτεται έπειτα από αρκετά χρόνια όταν ξανανοίξουμε το σεντούκι. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα βρίσκεται στο 8.01 του «Βασιλικός θα γίνω», όπου το μπλουζάρισμα του Μπαρμπέρη το «πιάνει» όπως το ρυάκι ο ποταμός το κλαρίνο του Πετρολούκα.

Όλο αυτό το σεβασμό, ανταποδίδει κι ο Πετρολούκας στη σύνθεση του ίδιου του Μπαρμπέρη, «Bhairava». Ένας τζαζ-έθνικ ακροβατισμός, όπου ισορροπεί με μεγάλη δεξιοτεχνία και ο Χαλκιάς.

Εν κατακλείδι, ένα μοιρολόι. Δεν θα μπορούσε κι αλλιώς να γίνει. Όλα στην Ήπειρο αρχίζουν και τελειώνουν εκεί. Όχι, στη μελαγχολία. Εκεί ακριβώς είναι το ζήτημα. Στον πόνο του «αχ», που βγαίνει από μέσα μας και απλώνεται τριγύρω. Θα θυμηθούμε αυτούς που λείπουν, θα τους τμήσουμε και κατόπιν θα αποθεώσουμε τη ζωή. Δηλαδή, την ανάσα μας…