Συντήρηση κιθάρας

Οι αλλαγές στην ατμόσφαιρα, η ηλικία και ξήρανση του ξύλου στο μπράτσο της κιθάρας μας, προκαλούν, ανάλογα του υλικού κατασκευής, αλλαγές που επηρεάζουν την ποιότητα του παιξίματος μας.

Μερικές φορές αυτή που κάποτε ακουγόταν θαυμάσια και εύκολη στο παίξιμο, καταντά να καταστεί κιθάρα Buzz (με ταστάρισμα).

Απότομη άνοδος της θερμοκρασίας ή της υγρασίας προκαλεί απότομη διαστολή στο ξύλο της κιθάρας δημιουργώντας ρωγμές στις ενώσεις της και στο ξύλο.

Σε περίπτωση έκθεσης σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, καλύτερα να επανέλθει σε θερμοκρασία δωματίου μέσα στη θήκη της.

Η ρύθμιση της υγρασίας (ιδανικές τιμές 45 % - 55 % )μέσα στην κιθάρα γίνεται από συσκευές που λέγονται υγροποιηντές (humidifiers). Δείτε ΕΔΩ : Ειδικά αν η υγρασία είναι κάτω από 25% είναι τελείως απαραίτητοι.

Το σωστό είναι να αποθηκεύετε την κιθάρα σας στη θήκη της όταν δεν την χρησιμοποιείτε, καθώς η υγρασία ελέγχεται ευκολότερα στο χώρο της θήκης.

Απ' την άλλη μεριά η ξηρασία συστέλλει τα κύτταρα του ξύλου και σε συνδυασμό με κάποιο χτύπημα ή πτώση, προκαλεί ευκολότερα ραγίσματα.

Αν μεταφέρετε τη κιθάρα σας με αυτοκίνητο να αποφεύγετε να την αφήσετε στο πορτμπαγκάζ για αποφυγή υψηλής θερμοκρασίας. Καλύτερα στο εσωτερικό του αυτοκινήτου και μέσα στη θήκη της.

Αν χρησιμοποιείτε καθημερινά την κιθάρα, είναι καλύτερο να μένει εκτός θήκης, μακριά όμως από κλιματιστικά, καλοριφέρ αλλά και από τον ήλιο.

Μην την ξεκουρδίζετε μετά τη χρήση, εκτός αν δεν έχετε σκοπό να την χρησιμοποιήσετε για πάνω από ένα μήνα, διότι το συνεχόμενο σφίξιμο / χαλάρωμα των χορδών καταστρέφει τον ήχο τους.

Αν για πρώτη φορά θέτω νέες χορδές (δεν υπήρχαν παλιές) ή όταν τις αλλάζω όλες, βάζω αυτές σταυρωτά (πχ την Ε και μετά την Β…) για να αποφύγω την πίεση στο μπράτσο.

Αν μένει στη θήκη της για μεγάλο χρονικό διάστημα ανά τακτά χρονικά διαστήματα να ανοίγει και να αερίζεται.

Αν ‘’πιάνουν τα χέρια σας’’ ή η κιθάρα σας είναι μικρής αξίας τότε μπορείτε να κάνετε μόνοι σας μερικές ή και όλες απ’ τις παρακάτω αναφερόμενες ενέργειες συντήρησης. Διαφορετικά, μη τολμήσετε τη διορθωτική συντήρηση γιατί η ζημιά μπορεί να είναι πολλαπλάσια.

ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ

- Λιπαίνουμε κάπου-κάπου όλα τα κινητά μεταλλικά μέρη του οργάνου (κλειδιά,truss rod nut..) για να ελαττώσουμε την επίδραση της οξείδωσης και να ελαχιστοποιήσουμε την περίπτωση να κολλήσουν οι βίδες.

- Χρησιμοποιούμε, ένα συντηρητικό, όπως της φωτογραφίας (δείτε εδώ συντηρητικά της ελληνικής αγοράς) και μετά με πανάκια που δεν βγάζουν χνούδι σκουπίζουμε όλο το σκάφος και μετά με άλλο στεγνό πανάκι στεγνώνουμε ώστε να μη μείνουν θαμπάδες.

-Μόλις τελειώνετε το παίξιμο να σκουπίζετε και τις χορδές με ένα στεγνό πανάκι ή πανάκι με μικρο-ίνες για να μην προλαβαίνει να στεγνώνει ο ιδρώτας, έτσι οι χορδές παρατείνουν τη ζωή τους. Η καλή ηχητική διάρκεια των χορδών είναι 3- 5 ή και περισσότερους μήνες και εξαρτάται και από το όξινο του ιδρώτα.

- Αντικατάσταση μόνο μιας σπασμένης χορδής πιθανόν να αλλάξει το ηχητικό αποτέλεσμα των ακόρντων. Καλόν είναι η αλλαγή να γίνεται σ’ όλες τις χορδές (αν αντέχει και η τσέπη μας). Αν ο ήχος είναι μουντός (θέμα χρόνου να το καταλαβαίνουμε) σίγουρα απαιτείται αλλαγή χορδής. Ειδικά πρέπει να αλλαχθεί όταν φθαρεί πάνω από το τάστο γιατί θα σπάσει κάποια στιγμή που δεν θα το θέλουμε.

-Ποτέ χορδές ακουστικής σε κλασσική. Θα δημιουργηθεί πρόβλημα και στο μπράτσο αλλά και στα κλειδιά.

-Στο εμπόριο υπάρχουν και σπρεϋ χορδών όπως το ‘’string cleaner and lubricant- DR Stringfellon’’ που κυκλοφορεί στην ελληνική αγορά.

-Σε περίπτωση οργάνων με ματ ή σατινέ φινίρισμα δεν χρησιμοποιούμε γυαλιστικό, ένα ελαφρώς νωπό πανί αρκεί.

-Τα μεταλλικά μέρη είναι συνήθως επιστρωμένα με κάποιο μέταλλο. Chrome, Nickel, Gold plating και απλά ένα σκούπισμα αρκεί.

-Τα τάστα επειδή συγκεντρώνουν τον περισσότερο ιδρώτα να καθαρίζονται και να γυαλίζονται κάπου-κάπου με τα ειδικά Fret-Polishing συντηρητικά.

- Οι ηλεκτρικές κιθάρες και τα μπάσα έχουν πολλές δυνατότητες ρυθμίσεων, που μπορεί να κάνει και πρέπει να μάθει να το κάνει ο κάθε κιθαρίστας, για να φέρει το όργανο στο προσωπικό του στυλ. Το πιο εύκολο είναι η ρύθμιση του ύψους των χορδών που γίνεται ανεξάρτητα για κάθε χορδή από την γέφυρα (το γνωστό action). Θεωρητικά όσο πιο μεγάλη δύναμη ασκείς στις χορδές τόσο πιο ψηλά πρέπει να σετάρονται οι χορδές από την ταστιέρα ώστε να αποφεύγεται το buzzing (ταστάρισμα).

Μπορείτε όμως, αν κάνει buzzing, μόνοι σας πριν την πάτε σε εξειδικευμένο τεχνικό να δείτε μήπως:

1. έχετε αντικαταστήσει κάποια συγκεκριμένη χορδή με αντίστοιχη πολύ μικρής/μεγάλης διατομής.
2. ο ζυγός (το πλαστικό ή κοκάλινο εξάρτημα μετά τα κλειδιά) σε κάποια συγκεκριμένη χορδή έχει – λόγω φτηνιάρικου εξαρτήματος - αποκτήσει μεγαλύτερη εγκοπή; Κάνε δοκιμές θέτοντας στην εγκοπή ένα χαρτονάκι, σκληρό χαρτάκι….και επανακουρδίστε αρκετές φορές μέχρι να πετύχετε.

Δείτε μερικά συμπτώματα στον παρακάτω πίνακα:

ΔΙΟΡΘΩΤΙΚΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ

Επειδή έχω επισκευάσει πολλές κιθάρες με προβλήματα τασταρίσματος (buzzing – θα χρησιμοποιώ αυτή τη λέξη γιατί δεν μ’ αρέσει προσωπικά η λέξη ‘’ταστάρισμα’’) που μπορεί να οφείλονται σε πολλές διαφορετικές αιτίες ( σκεύρωμα οπότε απαιτείται ρύθμιση της truss rod – φθαρμένα τάστα ή ‘’σηκωμένο’’ τάστο, τότε θέλει αντίστοιχα fret dressing ή ξύσιμο των ‘’σηκωμένων’’ τάστων - Δείτε εδώ πολλές φωτογραφίες - ή φθαρμένος ζυγός τότε απαιτείται οπωσδήποτε αλλαγή) και πρέπει να δοθεί σε ειδικό τεχνίτη, ειδικά αν η κιθάρα είναι αξίας, γιατί αλλιώς μπορεί να προκαλέσετε μεγαλύτερη ζημιά.

Διάφορες περιπτώσεις τασταρίσματος (Fret buzzing)

Το buzzing μπορεί να προκληθεί από:

• Χαμηλό action (ρύθμιση των βιδών της γέφυρας στην ηλεκτρική κιθάρα που αλλάζει το ύψος των χορδών)
• Μη επίπεδα τάστα
• Χορδές χαλαρές
• Μη σωστή ρύθμιση της truss rod

Truss Rod

Καλόν είναι η κιθάρα που θα αγοράσετε να έχει truss rod (Ηλεκτρική, ηλεκτρακουστική, ακουστική- γιατί συνήθως οι κλασσικές δεν έχουν) που είναι μια ατσάλινη ράβδος στο εσωτερικό του μπράτσου της ταστιέρας που χρησιμεύει να σταθεροποιεί την τάση των χορδών αλλά και να ρυθμίζει (με βίδα allen που έχει στο εσωτερικό της κιθάρας) την καμπυλότητα της ταστιέρας. (αν κάποτε σκευρώσει να έχετε δυνατότητα ρύθμισης)

Δείτε εδώ ένα σχετικό καλό Video.

Αν το truss rod δεν είναι σωστά ρυθμισμένο για τη διατομή των χορδών που χρησιμοποιείτε, αργά αλλά σταθερά θα καμπυλώνεται το μπράτσο της ταστιέρας.

Θέτοντας την κιθάρα σε μια επίπεδη επιφάνεια- χωρίς τις χορδές-παρατηρήστε το μπράτσο της και θέστε ένα χάρακα στα τάστα κι αν κάπου ‘’μπαλαντζάρει’’ σημαίνει ότι απαιτείται επιπεδοποίηση με ειδική πλάνη από εξειδικευμένο τεχνικό. (εκτός αν προμηθευτείτε τέτοια πλάνη και εργαλεία όπως εδώ:). Φυσικά μετά από κάθε επιπεδοποίηση των τάστων το ύψος τους μειώνεται και αν αυτό συνεχιστεί 2-3 φορές μετά η ταστιέρα είναι άχρηστη ή απαιτείται refreting (να τοποθετηθούν καινούρια τάστα).

Αν παρατηρήσετε καμπυλότητα απαιτείται ρύθμιση με το κλειδί Allen. Μια καλή εταιρεία που φτιάχνει Trust rods εδώ:

Συνήθως οι κλασσικές κιθάρες, όπου λόγω των νάϋλον χορδών η τάση που ασκούν οι χορδές είναι μικρότερη (2-3 φορές)απ’ ότι στις συρμάτινες, δεν έχουν truss rods. Όμως μερικές εταιρείες όπως η Takamine κατασκευάζουν κλασσικές κιθάρες και με truss rods.

Τα Truss rods επίσης επιτρέπουν την κατασκευή του μπράτσου της κιθάρας από λιγότερο ανθεκτικό υλικό ( rosewood -παλλίσανδρος και Ebony για τις ακριβές και φτηνή ξυλεία ή συνθετική ξυλεία για τις φτηνές) που αν δεν είχαν Truss rods δεν θα αντέχανε την τάση των χορδών.

Επίσης λόγω του Truss rod το μπράτσο φτιάχνεται λεπτότερο γεγονός που διευκολύνει το παίξιμο (ειδικά των ακόρντων).

Dual action truss rod

Μπράτσο με διπλό truss rod θεωρείται πιο σταθερό και ότι επηρεάζεται ελάχιστα από κλιματικές αλλαγές. Πάντως (υποκειμενικές απόψεις) μερικοί πιστεύουν ότι επηρεάζει την τονική εκφραστικότητα του οργάνου λόγω του βάρους της δεύτερης ράβδου και της επιπλέον αφαίρεσης ξύλου απ’ το μπράτσο για την τοποθέτηση του.

intonation

Αν λοιπόν η ρύθμιση της Truss rod είναι η σωστή τότε ακολουθεί η ρύθμιση του intonation, που σημαίνει ότι η κιθάρα πρέπει να παίζει τις ίδιες νότες με την οκτάβα της στο δωδέκατο τάστο. Δηλαδή ο τελικός έλεγχος κουρδίσματος είναι το τσεκάρισμα της νότας κάθε ανοιχτής χορδής με τη νότα που παίρνουμε πατώντας την ίδια χορδή στο δωδέκατο τάστο

Απαιτείται ένα καλό ηλεκτρονικό κουρδιστήρι το οποίο θα δείξει αν υπάρχει διαφορά. Αν υπάρχει διαφορά τότε:

• Στην ηλεκτρική η γέφυρα της κάθε χορδής μπορεί να μετακινηθεί μπρος - πίσω και το πρόβλημα να διορθωθεί.
• Στην ακουστική κιθάρα αν οι νότες δεν είναι ίδιες τότε απαιτείται από καλό γνώστη η ανάλογη μετακίνηση του saddle (της κοκάλινης ράβδου του καβαλάρη) ή προς το μέρος της ταστιέρας ή αντίθετα.

Τάστα (Frets )

Αν έχετε Fret buzzing ένα πολύ καλό video για επισκευή:

Αν τα τάστα παρουσιάζουν βαθουλώματα τότε σημαίνει ότι χρειάζονται επισκευή (Fret dressing) από εξειδικευμένο τεχνικό ή αν ‘’πιάνουν τα χέρια σας ασχοληθείτε πρώτα με μια φτηνή κιθάρα..

Αν θέλουμε με δικά μας εργαλεία να κάνουμε την επισκευή, θέτουμε ένα πολύ ψιλό γυαλόχαρτο σε έναν επίπεδο τάκο και τρίβουμε τα τάστα ελαφρά, ελέγχοντας τα, όπως είπαμε, ανά τρία.

Μετά απαιτείται να ξαναστρογγυλέψουμε (crowning) τα εν λόγω τάστα, αν με το λιμάρισμα έγιναν επίπεδα, και για την εργασία αυτή υπάρχουν ειδικές λίμες. Καλόν είναι να μετρούμε πόσα περάσματα κάναμε με τη λίμα ώστε να λιμάρουμε με τον ίδιο αριθμό όλα τα τάστα!!

Ζυγός (Nut)

Οι φτηνιάρικοι πλαστικοί ζυγοί μετά από κάποιο χρονικό διάστημα φθείρονται ή και σπάνε σε κομματάκια. Αν φθαρούν, μερικές ή όλες οι χορδές ακουμπούν στα πρώτα κυρίως τάστα. Αν η αιτία επαφής των χορδών με τα τάστα είναι ο ζυγός αυτό διαπιστώνεται με μια απλή ματιά. Τότε αντικαταστήστε το ζυγό με κάποιον από καλύτερης ποιότητας πλαστικό, κόκκαλο ή και από ακριβότερο υλικό, όπως ελεφαντοστό.

Κλειδιά

Αν παρατηρήσετε ότι χάνει συχνά κούρδισμα, τότε απαιτείται αλλαγή κλειδιών. Εύκολη διαδικασία ακόμα και από αδαή.

Καβαλάρης ή γέφυρα (bridge)

Ο καβαλάρης είναι κι αυτό ένα εξάρτημα που δημιουργεί προβλήματα με το ύψος των χορδών. Τότε απαιτείται εξειδικευμένος τεχνίτης. Αν όμως ο καβαλάρης είναι ρυθμιζόμενος όπως στις περισσότερες Fender Stratocasters τότε το ύψος κάθε επί μέρους καβαλάρη ρυθμίζεται με ένα κλειδί Allen.

Σετάρισμα (Guitar setting up)

Επομένως το σωστό σετάρισμα, θεωρείται πιο σημαντικό ακόμη και από το υλικό που είναι φτιαγμένη η κιθάρα.

Μπορεί πολλές φημισμένες κιθάρες να είναι δυσκολόπαιχτες ενώ πολλές υποδεέστερες, όμως με σωστό σετάρισμα να "γαζώνουν" και να ‘’κεντούν’’.

Γι αυτό και πολλοί κατασκευαστές διαφημίζουν, πρώτα το πόσο ευκολόπαιχτη και το πόσο σωστά σεταρισμένη είναι η κιθάρα τους, και αφήνουν στον αγοραστή να κρίνει τον ήχο της.

Το σετάρισμα συμπεριλαμβάνει:

1. Το σωστό ύψος του ζυγού και του καβαλάρη
2. Το μήκος κλίμακας της κιθάρας
3. Τα αυλάκια του ζυγού
4. Το σωστό λιμάρισμα και στρογγύλευμα των τάστων (crowning)
5. Το intonation

Σαν παράδειγμα την κλασική κιθάρα:

Το ύψος της χορδής στην ταστιέρα, έχει άμεση ευθύνη για την αίσθηση σκληρότητας της κιθάρας - όσο μεγαλύτερο τόσο περισσότερη πίεση με το δάκτυλο μας.

Το μεγάλο ύψος, δίνει αίσθηση σκληρής και άρα κουραστικής κιθάρας, ενώ το μικρό ύψος δίνει την αίσθηση μαλακής και άρα ξεκούραστης κιθάρας.

Το ύψος αυτό είναι μετρήσιμο (συστήνεται η μέτρηση να γίνεται από το 1ομέχρι το 12οτάστο) και συνήθως είναι στα όρια των 6 mm.

Η δική μας επέμβαση (αν ‘’πιάνουν’’ τα χέρια μας) γίνεται στο ζυγό και καβαλάρη για αυξομείωση αυτού του ύψους. Η επέμβαση στον καβαλάρη είναι πιο μεγάλη αφού το ύψος μέχρι το καπάκι είναι της τάξεως των 10 – 15 mm με σύνηθες τα 12mm.

Σαν Δείκτης Ύψους = { Ύψος στον καβαλάρη (H) / Ύψος μέχρι το 12ο τάστο(h) } Χ 100

(Στο παράδειγμα μας ο Δείκτης Ύψους = {12/6}Χ100 = 200).

Έτσι κιθάρα με Δείκτη Ύψους μικρότερο από 200 – φαίνεται απ’ τον μαθηματικό τύπο ότι θεωρείται υψηλή και άρα σκληρή στο παίξιμο με σταδιακά μειωμένες δυνατότητες ρύθμισης του καβαλάρη και κοντά στο 100 να θεωρείται πλήρως σκευρωμένη (κι εδώ επειδή δεν υπάρχει truss rod η κιθάρα καθίσταται ‘’άχρηστη’’).

Το αντίθετο συμβαίνει αν ο Δείκτης Ύψους είναι μεγαλύτερος από 200.

Πρακτικά

• Ο Δείκτης Ύψους μας δείχνει τι κλίση υπάρχει μεταξύ του μπράτσου της και του καπακιού της.
• Για μαλακή κιθάρα: Αν τρίζει (buzzing) έχει μικρό ύψος χορδών (h) απαιτείται αλλαγή του καβαλάρη με υψηλότερο ή σήκωμα μόνο απ’ την πλευρά των buzzing χορδών (κυρίως των μπάσων) ή χρήση χορδών μεγαλύτερης διατομής οπότε ο ήχος γίνεται και πιο λαμπερός.
• Για σκληρή κιθάρα: Αν έχει μεγάλο ύψος (h)να αλλαχθεί ο καβαλάρης ή ο ζυγός με τέτοιον που να μη γίνεται buzzing. Αν όμως το ύψος (h) είναι μεγάλο –σκληρή- και ταυτόχρονα έχουμε και buzzing τότε να εξεταστεί αν τα τάστα είναι επιπεδοποιημένα ( ή μερικά ή ένα μόνο απ’ αυτά). Τα ίδια επίσης τα τάστα μπορούν να προσδώσουν σκληρότητα αν ναι μεν είναι επιπεδοποιημένα, όχι όμως και στρογγυλευμένα (crowning).

Επίλογος

Μην αγοράζετε κιθάρα από το ‘’όνομα’’, αλλά ανάλογα με τις ανάγκες σας και το στυλ σας. Επισκεφτείτε το μουσικό κατάστημα με κάποιον έμπειρο κιθαρίστα. Με κάτι φτηνό μπορεί να έχετε σύντομα, ακόμα και μόλις την αγοράσατε να προυπήρχαν, προβλήματα που αναφέρθηκαν με λεπτομέρειες παραπάνω.

Στο ερώτημα ποια κιθάρα να αγοράσω; Απαντώ: Σήμερα έχεις πολλές επιλογές για αγορά κιθάρας ανάλογα με τα χρήματα που διαθέτεις : Χωρίς καμιά διάθεση διαφήμισης απλά αναφέρω μερικές:

Takamine (η δική μου), Walden, Yamaha, Αrt & lutherie, Simon & patrick, Ibanez, Epiphone, Fender αλλά και A6 Ultra, Furch D-20-CM Natural, Larrivee D-03, Guild D-40 Standard.

Για σιγουριά εμπιστέψου κάποιον φίλο σου ή γνωστό σου επαγγελματία κιθαρίστα και πηγαίνετε μαζί στο μουσικό κατάστημα.

Προτείνω να μελετηθούν από τους αρχάριους και τα άρθρα :

- Μπορώ να μάθω κιθάρα μόνος;

- Συστήματα στις κιθάρες σήμερα