Αλέκος Αλέξανδρος Ξένος – Ο Συνθέτης της Εθνικής Αντίστασης (1912- 1995)

Γράφει ο ΦΑΙΔΩΝ ΑΛΚΙΝΟΟΣ (faidonalkinoos)
39 άρθρα στο MusicHeaven

Ο Αλέκος Ξένος γεννήθηκε το 1912 στη Ζάκυνθο. Το 1916, ορφανεύει από πατέρα, στην τρυφερή ακόμα ηλικία των τεσσάρων ετών. Το 1918, ορφανεύει και από μητέρα στην ηλικία των έξι μόλις ετών.

Πατέρας του ήταν ο Διονύσιος Ξένος ή Γονέος (1865–1916) στέλεχος των Ριζοσπαστών και της Λέσχης των Λομβαρδιανών και μητέρα του η Αγγελική Τσουκαλά (1882/1887-1918).

Το 1909, γεννιέται ο αδελφός του Αλέκου, Ιωάννης, αρχιμουσικός στη Φιλαρμονική του Βασιλικού Ναυτικού.

Φτώχεια και προβλήματα υγείας οδήγησαν τη μητέρα του στην αυτοκτονία. Βούτηξε στη θάλασσα και πνίγηκε, στο λιμάνι της Ζακύνθου. Ο πατέρας του είχε πεθάνει από εγκεφαλικό. Οι συγγενείς στέλνουν το μεγαλύτερο παιδί Ιωάννη, στο ορφανοτροφείο, εγκαταλείποντας το μικρότερο Αλέκο Ξένο που περιμαζεύουν οι συντοπίτες.

Ακολουθεί αγώνας επιβίωσης, δουλειές του ποδαριού, τσαγκαράδικο, καμίνι και στην ταβέρνα του καλλίφωνου ταβερνιάρη Σπύρο Μπάστα. Ο Μπάστας ή Μορούλιας ήταν αυτός που τον περιμάζεψε. Εδώ διδάσκεται ο μικρός Αλέκος τις πρώτες νότες του, με την κιθάρα του ταβερνιάρη.

Δεκατεσσάρων χρόνων γράφεται στη Φιλαρμονική του Δήμου Ζακύνθου. Μαθαίνει τρομπέτα, παίζει με τη Φιλαρμονική και συνοδεύει μελοδραματικούς θιάσους.

Οι φιλότιμοι και φιλόξενοι Ζακυνθινοί τον παίρνουν υπό την προστασία τους και η ζωή του μικρού Αλέκου, αρχίζει να χτίζεται μέσα σε φτώχεια, ορφάνια και μοναξιά.

Από τα δεκατέσσερά του, το 1926, παρουσιάζεται ως σπουδαστής της Φιλαρμονικής Δήμου Ζακύνθου όπου διδάσκεται την τρομπέτα. Όπου παίζει και παρουσιάζεται η Φιλαρμονική ακολουθεί και αυτός. Επίσης ακολουθεί και τις διάφορες θεατρικές ομάδες ή θιάσους όπου συνοδεύει μουσικά σε μελοδραματικές δημιουργίες των ρεπερτορίων τους.

Η συνάντησή του με τον μόλις δύο χρόνια μεγαλύτερό του Κ. Πορφύρη (1910), τον επηρεάζει πνευματικά πολιτικά ιδεολογικά.

Το 1930 βρίσκεται ήδη στην δύναμη της Μουσικής μπάντας της Φρουράς Αθηνών και το 1932 εγγράφεται για ανώτερες σπουδές στο Ωδείο Αθηνών. Καθηγητές του ήταν οι Δημήτρης Μητρόπουλος και Φιλοκτήτης Οικονομίδης.

Την ίδια περίοδο βιοπορίζεται παίζοντας σε μουσικά κέντρα, μουσικούς θιάσους, οικογενειακές ταβέρνες και αλλού.

Οι συνδικαλιστικοί αγώνες του κλάδου των μουσικών τον φέρνουν στην πρωτοπορία και στους πρωτοστάτες που ίδρυσαν την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, την Ορχήστρα Σοβαρής Μουσικής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και την Ορχήστρα της Λυρικής Σκηνής. Είναι επίσης ένας από αυτούς που οδήγησαν στην κρατικοποίηση του Ωδείου Αθηνών.

Το 1941, πόλεμος και μεγάλη πείνα, ο Αλέκος Ξένος εντάσσεται στον ΕΑΜ. Η δράση του είναι τέτοια που τον φέρνει να συλλαμβάνεται δύο φορές αλλά και τις δύο να δραπετεύει. Καταζητείται από τις γερμανικές κατοχικές δυνάμεις. Παρανομία, Βουνό.

 Οι φιλαρμονικές και οι χορωδίες είναι το πρώτο του μέλημα. Οργανώνει στα βουνά της Ελλάδας ομάδες από αντάρτες που εμψυχώνουν τον στρατό του ΕΛΑΣ. Συμμετέχει παράλληλα και στο Θέατρο του Βουνού που είχε ιδρύσει ο Βασίλης Ρώτας.

 Το 1943, οι βάρβαροι γερμανοί ετοιμάζουν στη Λυρική Σκηνή συναυλία προς τέρψη τους. Οι μουσικοί της ορχήστρας λόγω της άρνησης των ΕΑΜιτών μελών της, των οποίων ηγείτο ο Αλέκος Ξένος, δεν πήραν μέρος, η συναυλία δε ακυρώθηκε. Αιτία, η ομαδική ασθένεια των ΕΑΜιτών μουσικών. Ο Αλέκος Ξένος καταζητείται και πάλι. Παρανομία Βουνό.

 Ακολουθούν Κουκλοθέατρο, Θέατρο, Συναυλίες, Τραγούδια, ο Ύμνος της Αλληλεγγύης, ο Ύμνος της ΕΠΟΝ, το τραγούδι του Άρη και το τραγούδι για τ' Αετόπουλα.

Το 1944, συμμετέχει στο Α’ Πανελλήνιο Συνέδριο Ανταρτών ΕΠΟΝιτών στο Μικρό Χωριό Ευρυτανίας. Εκεί προτείνει την ίδρυση και ανάπτυξη μουσικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Το ίδιο έτος, κατά την Ορκωμοσία της Κυβέρνησης του Βουνού στις Κορυσχάδες, παρουσιάζει το μελοποιημένο του έργο: Ύμνος της ΠΕΕΑ.

 Κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών το 1944, οργανώνει μικρές μουσικές ομάδες που στέλνονται στα πεδία των μαχών προς εμψύχωση των μαχητών στις οποίες συμμετέχει και ο ίδιος. Πολλοί αξιόλογοι χάθηκαν. Ο ίδιος συνέχισε με πείσμα τον αγώνα του. Τότε ήταν που συνέθεσε τη Λαφίνα.

 Το 1946, τελειώνει την Συμφωνία της Αντίστασης ενώ το Μάρτιο του ίδιου έτους, παρουσιάζεται από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών το έργο Εισαγωγή Λευτεριάς. Το 1947 απολύεται από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών.

Το 1949 κυκλοφορεί το έργο του Τέσσερα Τραγούδια ενώ μέσα στο ίδιο έτος απολύεται ξανά από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ως μη νομιμόφρων. Την επόμενη χρονιά απολύεται και από την Ορχήστρα του ΕΙΡ και πάλι φυσικά για την δράση του ως μη νομιμόφρων.

Το 1951 ήταν η Παγκόσμια Πρώτη του Συμφωνικού Ποιήματος Τζαβέλας, από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τη Διεύθυνση του Θ. Βαβαγιάννη. Ακολουθεί βράβευση για την 1η Συμφωνία της Αντίστασης το 1952, στο Φεστιβάλ Παγκόσμιας Δημοκρατικής Νεολαίας στο Βουκουρέστι.

Το 1952 ο ραδιοφωνικός σταθμός της Μόσχας παρουσιάζει το τραγούδι Εμπρός του Κωστή Παλαμά από την χορωδία Κόκκινου Στρατού. Το ίδιο έτος ήταν και η πρώτη παρουσίαση του συμφωνικού ποιήματος "Ο Διγενής δεν πέθανε", για τη θυσία του Νίκου Μπελογιάννη, υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη μαζί με τη Συμφωνική Ορχήστρα του ΕΙΡ, καθώς και τα δύο πρώτα σκίτσα του έργου Ελεύθεροι Πολιορκημένοι.

Το έργο παρουσιάζεται ξανά στο Λένινγκραντ το 1958 υπό τη διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη. Εκεί μίλησε ενθουσιαστικά ο Ντμίτρι Σοστακόβιτς. Το ίδιο έτος είναι και ο κύκλος Δεκαπέντε Τραγούδια, σε ποίηση Β. Ρώτα, Ν. Βρεττάκου, Κ.Βάρναλη, Γ. Ρίτσου, Γ. Κοτζιούλα, Φ.Αγκουλέ, Α. Κάλβου κ.λ.π. Την επόμενη χρονιά ήταν η παγκόσμια πρώτη του έργου Λαφίνα και πάλι υπό τη διεύθυνση Ανδρέα Παρίδη.

Πλούσιο το έργο του τα επόμενα έτη. Το 1959 γράφει μουσική για τον Καπετάν Μιχάλη του Καζαντζάκη. Το 1963 γράφει τον Σπάρτακο και το 1964 το Κύπρος Ελλάδα μας. Μέχρι το 1991 που υπέστη σοβαρό εγκεφαλικό επεισόδιο, ακολουθούν διεθνείς συνεχείς παρουσιάσεις των έργων του.

Πεθαίνει το 1995 σε ηλικία 83 χρονών ενώ το σύνολο σχεδόν του συμφωνικού του έργου παραμένει ανέκδοτο και απαρουσίαστο.

Έζησε μουσικά, δημιούργησε συνθετικά, πέθανε κομμουνιστής.

Ποτέ του δεν απαρνήθηκε τις ιδέες του και παρέμεινε μέλος του Κ.Κ.Ε. μέχρι την τελευταία ανάσα του.

ΑΛΕΚΟΣ ΞΕΝΟΣ - Συμφωνία Νο1 ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Αλέκος Ξένος (για το Νίκο Μπελογιάννη) - Ο ΔΙΓΕΝΗΣ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕ