Αποκλειστική συνέντευξη: Ηλίας Κατσούλης

Γράφει ο Σπύρος Αραβανής (Spiroos)
63 άρθρα στο MusicHeaven

Πριν ξεκινήσει η ανάγνωση της συνέντευξης, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Jorge, αρχικά για τη δυνατότητα που προσφέρει μέσω του MusicHeaven, τόσο σε μένα όσο και στα άλλα μέλη να ερχόμαστε σε επαφή με ανθρώπους σημαντικούς, κατά δεύτερον για τη συμβολή του με τις ερωτήσεις του κατά τη διάρκεια της συνομιλίας και τέλος για τα χρέη φωτογράφου που ανέλαβε.

Spiroos: Ας ξεκινήσουμε με την πρώτη ιδιότητά σας, την επαγγελματική. Σπουδάσατε φιλολογία και εργαστήκατε ως φιλόλογος σε σχολεία. Ποια ήταν τα ερεθίσματα για να επιλέξετε αυτό το επάγγελμα;
Αν και η οικογένειά μου δεν είχε καμία εκπαιδευτική παράδοση, δεν θυμάμαι τον εαυτό μου να θέλει να γίνει κάτι άλλο από καθηγητής, έβλεπα το δάσκαλο και έλεγα: "αυτό θα γίνω". Με γοήτευε να έχω μπροστά μου ανθρώπους, να μιλάω μπροστά στα παιδιά, να συζητώ μαζί τους. Μάζευα τα παιδία της γειτονιάς, θυμάμαι, και παρίστανα το δάσκαλο. Παίζαμε, δηλαδή, διάφορα παιχνίδια και όταν αποφασίζαμε να παίξουμε "σχολείο", εγώ ήμουν πάντα ο δάσκαλος. Το φιλόλογος, τώρα, το διάλεξα γιατί στο γυμνάσιο, στη β΄ τάξη, είχαμε έναν πολύ αυστηρό μαθηματικό…που μας έκανε να αντιπαθήσουμε τα μαθηματικά κι έτσι μοιραία στράφηκα στη φιλολογία. Το "μοιραία", βεβαίως είναι μεταφορικό, αφού από μικρό παιδί μου άρεσε να διαβάζω λογοτεχνία, να διαβάζω ποίηση, να ακούω στίχους τραγουδιών. Κάποια σουρεαλιστικά, έτσι τουλάχιστον τα άκουγα εγώ, τραγούδια και στίχοι, για παράδειγμα: "Στου παπά Λάμπρου την αυλή γιατί είναι μαζεμένοι" ή "Κόκκιν' αχείλι φίλησα" με γοήτευαν για τις εικόνες που δίνανε.

S: Πάθος, λοιπόν, και η φιλολογία όπως η στιχουργική; Να σας θυμίσω εδώ το αυτοβιογραφικό σημείωμα στο βιβλίο που περιέχει μια επιλογή των στίχων σας μέχρι το 2003 ("Με τα φτερά του έρωτα κι απόψε θα σ' αγγίξω", εκδόσεις Παπαϊωάννου): "Μου άρεσε πολύ η δουλειά μου μέχρι αυτοκαταστροφής θα έλεγα".
Ακριβώς. Θα σου εξηγήσω τι εννοώ: Δινόμουν τόσο πολύ που μπορούσα να κάνω πέντε ώρες προετοιμασία για μια ώρα διδασκαλίας. Να εξαντλήσω και το παραμικρό σημείο, ένα ντοκουμέντο, ένα σημείωμα που θα βοηθήσει στο μάθημα της Λογοτεχνίας ή της Ιστορίας. Θυμάμαι κάποτε η οικογένειά μου ετοιμαζόταν να πάει εκδρομή και εγώ κάθισα στο σπίτι για να βρω ένα ποίημα του Ρίτσου για να το διαβάσω ως επίλογο σε κάποιο μάθημα. Έχανα τον ύπνο μου, πήγαινα με κομμένα πόδια στο σχολείο, μάλιστα μέχρι που πήρα σύνταξη, πήγαινα λες και έδινα εξετάσεις, δεν υπερβάλλω! Κι αν δεν έμενα ικανοποιημένος, το απόγευμα δεν ήμουν καλά.

S: Ποια ήταν η σχέση σας με τους μαθητές;
Εδώ πρέπει να ρωτήσεις τους ίδιους τους μαθητές… Η σχέση μου ήταν συγκινητική. Δεν επιδίωκα λαϊκισμούς, δεν τους έκανα τα χατίρια, όπως κάνουν ορισμένοι καθηγητές, γιατί για αυτούς μετά οι μαθητές λένε "τον βλάκα"…Τους καθηγητές που μας άφηναν να αντιγράφουμε δεν τους θυμάμαι με νοσταλγία, ένιωθα οίκτο για αυτούς, ενώ θυμάμαι νοσταλγικά τους καλούς καθηγητές ας ήταν και αυστηροί.

S: Να υποθέσω ότι η καλύτερη ώρα τόσο η δική σας όσο και των μαθητών ήταν κατά τη διδασκαλία των Νεοελληνικών Κειμένων Λογοτεχνίας;
Και της Ιστορίας, μη σου πω περισσότερο την ώρα της Ιστορίας, γιατί ίσως είχα μεγαλύτερο πάθος με αυτή. Έκανα το μάθημα με ντοκουμέντα, η αφήγησή μου ήταν ελάχιστη και συμπληρώνονταν με κείμενα.

Έκανα το μάθημα με ντοκουμέντα, η αφήγησή μου ήταν ελάχιστη

S: Και χάρτες…
Με χάρτες και με ηχητικά κείμενα.

S: Γνώριζαν οι μαθητές ότι οι στίχοι που τραγουδούσαν ήταν δικοί σας;
Το απέφευγα, ενώ έγραφα στίχους, δεν το έλεγα. Το είχαν ανακαλύψει μόνοι τους. Δυο μαθήτριες είχαν έρθει, θυμάμαι, κάποια φορά με ένα cd που περιείχε στίχους μου, αλλά το πιο ενδιαφέρον ήταν η πρώτη φορά που με υποδέχτηκαν σαν να ήμουν ένας ξεχωριστός: είχα εμφανιστεί στην τηλεόραση… Με υποδέχτηκαν με ανθοδέσμες…

S: Αισθανθήκατε ποτέ το βάρος του δασκάλου, του καθοδηγητή; Το λέω αυτό γιατί ενώ υπήρξατε καθηγητής για πολλά χρόνια, οι στίχοι σας δεν έχουν καθόλου διδακτικό χαρακτήρα.
Ήξερα να διαχωρίσω τα πράγματα. Το σχολείο ήταν ένα άλλο πράγμα. ήταν πράξη, ας το πούμε, που κάθε μέρα διαμορφωνόταν διαφορετικά. Το τραγούδι το γράφεις στο σπίτι σου, στο δρόμο…Τα πιο πολλά τραγούδια τα έχω γράψει στο δρόμο…

S: Περπατώντας;
Περπατώντας…

S: Πάνω σε πακέτα τσιγάρων;
Ναι….Για να γυρίσουμε όμως στο θέμα του καθοδηγητή, το ένιωσα πολλές φορές όμως δεν το επεδίωξα, αλλά φαινότανε από τα πράγματα. Θα σας πω ένα παράδειγμα:
Συναντάω σε ένα θεατρικό έργο, δύσκολο έργο, αυτά που συνήθως δεν έχουν εμπορική απήχηση, ένα μαθητή μου που δεν ήταν καλός στο σχολείο και του λέω: "Μπα, εσύ εδώ;" και μου απαντά: "Εσείς με φέρατε…".

S: Περνάμε τώρα στη δεύτερη μεγάλη σας αγάπη, τη στιχουργική. Σε ποια ηλικία γράφετε τα πρώτα σας στιχάκια;
40 χρονών κυκλοφορούν.

S: Παιδί δεν γράφατε;
Πάντα έγραφα, από το σχολείο. Θυμάμαι όταν είχαμε Νέα Ελληνικά και μας έβαζε εργασίες ο φιλόλογος, εγώ πάντα έκανα πράγματα λίγο αυθαίρετα, δηλαδή δεν απαντούσα ακριβώς αυτά που με ρωτούσε, αλλά έγραφα με ένα δικό μου τρόπο και πολλές φορές με στιχουργική. Οι συμμαθητές μου με είχαν πάρει είδηση και τους άρεσε. Θυμάμαι πάλι, όταν ήμασταν στη Γ Γυμνασίου, είχα γράψει ένα στιχάκι, πάνω σε μια άσκηση, να κάνουμε το ποίημα πεζό, μια ανόητη άσκηση κατά τη γνώμη μου, που λεγόταν "Μελαγχολία". Εγώ ντρεπόμουν να το διαβάσω, σπρώχνανε οι άλλοι, λέγανε στον καθηγητή ότι έχω γράψει κάτι πολύ ωραίο. Το διαβάζω στον καθηγητή και μου λέει: "Πάρα πολύ ωραίο, αλλά πρόσεχε μην αυτοκτονήσεις σαν τον Καρυωτάκη…".

Το διαβάζω στον καθηγητή και μου λέει: "Πάρα πολύ ωραίο,
αλλά πρόσεχε μην αυτοκτονήσεις σαν τον Καρυωτάκη…"

S: Είχατε σκεφτεί μικρός ότι κάποτε αυτά που θα γράφατε θα βρισκόντουσαν τραγουδημένα στα χείλη των ανθρώπων;
Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ, όποτε όμως έβλεπα γραμμένο και τραγουδημένο στίχο, ζήλευα. Το είχα μέσα μου φαίνεται και δεν το είχα ανακαλύψει. Κάποια στιγμή ήμουν στην Κρήτη καθηγητής, το 1969-70, επί δικτατορίας δηλαδή, και διάβασα ένα βιβλίο που μου άρεσε και μου αρέσει ακόμα, του Κοσμά Πολίτη "Στου Χατζηφράγκου" και γοητεύτηκα από τις περιγραφές της Σμύρνης…

S: Τα Σμυρναίικα τραγούδια…
Άλλο παράδοξο κι αυτό! Καμία σχέση με αυτά τα μέρη κι όμως στο βάθος βαθιά και ουσιαστική σχέση. Δεν μπορώ να το εξηγήσω…

Jorge: Έχετε ταξιδέψει εκεί;
Έχω πάει μόνο στην Πόλη. Άσε, μην αρχίσω να σας λέω για αυτή, γιατί εκεί έπαθα αυτό που ο Γιάλομ νομίζω λέει: "αυτήν την πόλη δεν ξέρεις αν την βλέπεις ή αν την ονειρεύεσαι". Περπατούσα σε μια μεγάλη λεωφόρο και ένιωθα ότι θα καταρρεύσω από το άγχος να προλάβω να δω τα πάντα, να τα βάλω μέσα στα μάτια μου, να τα χορτάσει το μυαλό μου…

J: Εμπνευστήκατε στίχους εκεί;
Έγραψα ένα τραγούδι για τον Νικολόπουλο για το δίσκο που κάναμε τότε με τον Μαργαρίτη, μέσα στο δωμάτιο του ξενοδοχείου σε έναν κασσετοφωνάκι, που είναι και το καλύτερο του δίσκου…Για να επιστρέψουμε όμως σε αυτό που λέγαμε. Γράφω τότε μερικά τραγούδια που αναφέρονταν στη Μικρά Ασία, τα θεωρώ ακόμη καλά, αλλά τι γίνεται; Βγήκε τότε ο Πυθαγόρας, βγήκε το ίδιο θέμα.

S: Και ο "Άγιος Φεβρουάριος" του Ελευθερίου.
Ο "Άγιος Φεβρουάριος ήταν λίγο πιο μετά..

S: Το 1972.
Ναι, εγώ τα έγραψα το 1969 με 1970. Δεν έχω πρόχειρα να σας διαβάσω κανένα, ήταν πάρα πολύ ωραίοι στίχοι, το λέω εγώ που είμαι πολύ αυστηρός με τα παλιά και δεν τα θέλω καθόλου.

S: Ποιος θα μπορούσε να τα μελοποιήσει;
Τότε ο Καλδάρας.

S: Τώρα;
Τώρα, δεν υπάρχει περίπτωση, είναι ξεπερασμένα κατά πολύ. Τα είχα στείλει τότε στον Λευτέρη Παπαδόπουλο μαζί με κάποια άλλα στιχάκια. Μου απάντησε με ένα πολύ ευγενικό γράμμα. Μου έγραφε παρατηρήσεις: "αυτό επίδραση Γκάτσου, αυτό επίδραση Λειβαδίτη, αυτό επίδραση δικιά μου". Εγώ όταν έβλεπα επιδράσεις τέτοιες το θεωρούσα πολύ κολακευτικό. Έκτοτε τα εγκατέλειψα, ήρθα στην Αθήνα το 1973, δεν ασχολήθηκα, ντρεπόμουνα, τα άφησα…

S: Γιατί όμως στίχους και όχι ποίηση δεδομένου ότι διαβάζετε και αγαπάτε τους ποιητές και την ποίηση;
Κοίταξε διαβάζω την ποίηση, μου αρέσει πάρα πολύ γιατί όπως κάπου πρόσφατα διάβασα, νομίζω στα "Νέα", στον Γεωργουσόπουλο, είναι παυσίλυπη, παυσίπονο, παρηγοριά…και το πιστεύω αυτό. Τα περισσότερα βιβλία που διαβάζω είναι ποιητικά και με βοηθάνε να γράψω. Δηλαδή, αν δεν διαβάσω ποίηση δεν μπορώ να γράψω. Είναι κέντρισμα. Μια λέξη, μια εικόνα, ένα συναίσθημα θα με κεντρίσει ώστε να γράψω και εγώ. Ωστόσο η ποίηση από το στίχο διαφέρει. Το ποίημα γράφεται ερήμην του αναγνώστη, ο ποιητής δεν έχει στο μυαλό του τον αναγνώστη οπωσδήποτε να το διαβάσει. Το γράφει και είναι ελεύθερος. Ο στιχουργός πρέπει οπωσδήποτε να σκεφτεί τον ακροατή…

Το ποίημα γράφεται ερήμην του αναγνώστη, ο ποιητής δεν έχει στο μυαλό
του τον αναγνώστη οπωσδήποτε να το διαβάσει. Το γράφει και είναι ελεύθερος.

S: Και τη χρονική διάρκεια.
Και τη χρονική διάρκεια και πρέπει να ακολουθήσει κάποιους κανόνες: να είναι άμεσος, να είναι ευφυής, να περνάει το τραγούδι στο στόμα του ακροατή, σκέφτεται πάντα λοιπόν τον ακροατή και βέβαια το συνθέτη, τον τραγουδιστή, την εταιρεία...σκέφτεται πολλά πράγματα.

J: Κατά πόσον εσείς έχετε στο μυαλό σας τον ερμηνευτή;
Αν μου έχουν πει για ποιόν γράφω τον σκέφτομαι. Αυτήν την εποχή μου έχουν πει για δύο τραγουδιστές να γράψω και σκέφτομαι: "μπορεί να τα πει η Μόρφω Τσαϊρέλη και ο Νίκος Κουρουπάκης"; Σκέφτομαι δηλαδή τη φωνή τους και αν μπορούν να τα πουν.

S: Ποιοι είναι οι δάσκαλοι σας στη στιχουργική;
Το δημοτικό τραγούδι, από τις μαντινάδες μέχρι τις παραλογές, η Παπαγιαννοπούλου, ο Γκάτσος, ο Παπαδόπουλος, ο Ελευθερίου προπαντός ο Ελευθερίου, είναι το κλίμα μου…

S: Δεν έχετε όμως, κατά τη γνώμη μου, άμεση σχέση με τον Ελευθερίου.
Έχουν πει, νομίζω ο Νοταράς στο "Δίφωνο" ότι ξεκίνησα ως "ο Ελευθερίου των φτωχών και τώρα έχω βρει μια δική μου γλώσσα". Μάλλον έχουμε κοινά ως προς τη μελαγχολία των στίχων και εγώ δεν έχω ένα χαρούμενο τραγούδι αν ψάξεις…
Πάντως ως προς τους στιχουργούς θα σου αναφέρω τους πέντε που στα νεότερα χρόνια έχουν φέρει μια ανατροπή, όχι με αξιολογική σειρά: Πρώτος, ο Κώστας Τριπολίτης, έχει κάνει τραγούδι, ας το πούμε, ρεπορτάζ και δεν έχει μιμητές. Αν θέλουμε ίσως να βρούμε κάποιον που μοιάζει σε αυτόν είναι ο Άλκης Αλκαίος, αν και είναι αυτόνομη προσωπικότητα.

S:Και είναι περισσότερο φιλοσοφικός τα τελευταία χρόνια κυρίως.
Ναι, είναι και πιο λυρικός, ενώ ο Τριπολίτης είναι πιο ρεαλιστής. Ο Αλκαίος, λοιπόν, είναι ο δεύτερος. Ο Ρασούλης είναι ο τρίτος. Έχει γράψει υπέροχα τραγούδια. Τα είδα στην εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου και έλεγα: "Και αυτό το έχει γράψει και αυτό είναι δικό του!!!". Μετά, η "κινηματογραφική" Νικολακοπούλου.

S: Κι αυτή έχει δική της σχολή με κακούς όμως μιμητές…
Και πέμπτος ο Γκόνης που έχει ένα δικό του στοιχείο: κάνει τραγούδια-παραμύθια. Παραμύθια που τα φέρνει στο σήμερα.

S: Με μνήμες επαρχίας…
Ναι, έχει ένα γοητευτικό λόγο γραφής. Αυτοί οι πέντε ξεχωρίζουν. Υπάρχουν βεβαίως και άλλοι, αλλά μοιάζουν και λίγο με τον Παπαδόπουλο, μοιάζουν με τον Γκάτσο…

S: Σύγχρονοι στιχουργοί;
Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Γιάννης Αγγελάκας, Παύλος Παυλίδης.

S: Γράφετε εν θερμώ ή αφήνετε να βρει το χρόνο του μέσα σας ό,τι σας συγκίνησε και μετά το επεξεργάζεστε στο χαρτί;
Κοίτα, μπορείς να γράψεις δέκα τραγούδια μέσα σε ένα διήμερο και μετά να σιγήσεις και να παιδεύεσαι. Να για παράδειγμα, θέλω να γράψω τώρα ένα τραγούδι-αφιέρωση στον Σταύρο Κουγιουμτζή για μια δουλειά που ετοιμάζω με τον Νότη Μαυρουδή, αλλά έχω κολλήσει. Έχω βρει το θέμα, αλλά δεν προχωράει.

S: Έχω την εντύπωση ακούγοντας και διαβάζοντας τους στίχους σας ότι αν δεν κάνετε στίχο τη μεγάλη σας χαρά ή λύπη ή γενικά ό,τι σας άγγιξε, θα χαθεί; Μια θεατρική παράσταση, μια κινηματογραφική ταινία που είδατε, ένα ταξίδι που σας χάραξε…
Ναι, έτσι είναι όπως και όταν ακούω ένα τραγούδι που μου αρέσει. Να για παράδειγμα, όταν ακούω κάποια τραγούδια του Θανάση Παπακωνσταντίνου αισθάνομαι μεγάλη συγκίνηση, νιώθω ότι καταρρέω, θέλω ηρεμιστικό…Και λέω τότε θα γράψω και εγώ. Αλλά κάτι καλύτερο από μένα, όχι από αυτούς. Αυτοί αποτελούν ερεθίσματα ώστε να γράφω καλύτερα. Και βέβαια δεν αισθάνομαι καμία αντιπαλότητα για κανένα στιχουργό.

J: Στον Θανάση Παπακωνσταντίνου το έχετε πει ποτέ αυτό;
Έχουμε μιλήσει μια φορά, εγώ δεν του είπα καν ότι γράφω στίχους, δεν ξέρω αν κατάλαβε ποιος είμαι. Ο άνθρωπος αυτός κουβαλάει κάτι από τον κάμπο της Θεσσαλίας, τις καλαμιές, το ποτάμι, τα θροΐσματα των δέντρων…

...όταν ακούω κάποια τραγούδια του Θανάση Παπακωνσταντίνου
αισθάνομαι μεγάλη συγκίνηση, νιώθω ότι καταρρέω, θέλω ηρεμιστικό…

S: Και από τους ποιητές που διαβάζει…
Ναι διαβάζει πολύ ινδιάνικη ποίηση, Πεσσόα, Ομάρ Καγιάμ.

S: Καρούζο και Λόρκα που μελοποιεί και στον τελευταίο του δίσκο.
Ναι, ναι είμαι μεγάλος θαυμαστής του Θανάση.

S: Γράφετε πάνω σε μουσικές που σας δίνονται;
Γράφω, έχω γράψει, όχι όμως τα καλύτερά μου. Τα πιο καλά τραγούδια μου είναι αυτά που μελοποιήθηκαν στίχοι μου. Πιστεύω ότι ένας συνθέτης που δεν μπορεί να μελοποιήσει πάνω σε στίχο είναι ένας ανάπηρος συνθέτης…

S: Ένας στιχουργός όμως που δεν μπορεί να γράψει πάνω σε μελωδίες;
Θα το συζητήσουμε αυτό. Πρώτα όμως να πούμε για το συνθέτη. Θα πρέπει να ανακαλύπτει τη μουσικότητα που έχει ο στίχος και εκεί φαίνεται πόσο μαέστρος είναι…Από την άλλη μεριά το να γράψεις πάνω στη μουσική σε αγχώνει πάρα πολύ. Όταν δίνεις το στίχο λες: "του άρεσε του συνθέτη; Θα το κάνει". Από εκεί και πέρα παίρνει το δρόμο του. Όταν όμως γράφεις πάνω στη μελωδία, θα πρέπει να αρέσει στο συνθέτη, στον τραγουδιστή, στον παραγωγό, σε πιάνει ένα άγχος, λες: "θα πετύχω αυτό που έχει στο μυαλό του;". Να για παράδειγμα μου είχε δώσει ο Ρεμπούτσικας μια πολύ όμορφη μελωδία, που την είχε εμπνευστεί από το μύθο του Σίσυφου που ανεβοκατέβαζε την πέτρα, εγώ όμως δεν είχα τι να γράψω με βάση αυτό.

S :Νομίζω όμως ότι και δεν θα έπρεπε να σας ενδιαφέρει, αφού το θέμα είναι τι βγάζει σε εσάς η μελωδία.
Βέβαια σε μένα τι βγάζει, όμως αυτός, ενώ του έδωσα πολλούς στίχους, τους απέρριπτε γιατί έλεγε ότι δεν είναι αυτό που έχει στο μυαλό του.

S: Άλλοι στιχουργοί γράφουν, αν ξέρετε πάνω σε μελωδίες;
Η Λίνα Νικολακοπούλου γράφει. Έχει δηλώσει μάλιστα ότι η μουσική την ταξιδεύει, την οδηγεί πάνω στον στίχο. Ο Παπαδόπουλος έχει γράψει πολλά τέτοια τραγούδια με τον Σπανό, ο Γκάτσος έγραφε τα περισσότερα πάνω σε μελωδίες.

S: Ας γυρίσουμε τώρα, στο 1984, στην είσοδό σας στη δισκογραφία.
Όλα έγιναν τυχαία…

S: Έγιναν τυχαία όμως; Γίνεται κάτι τυχαία αν δεν το επιθυμούμε;
Έγιναν μεν τυχαία, υπήρχε όμως σε μένα μια προδιάθεση, έπρεπε όμως να βρεθεί και ο άνθρωπος που θα ξεκλειδώσει την επιθυμία μου. Όλα ξεκίνησαν όταν ένας μαθητής, το 1984, σε μια σχολική γιορτή που κάναμε -γράφαμε τραγούδια και στίχους δικούς μας σε αυτές τις γιορτές- μου είπε ότι γράφω πολύ ωραίους στίχους και ότι γνωρίζει ένα συνθέτη, τον Νίκο Τάτση. Τον ήξερα, ήταν καταπληκτικός, είχε βγάλει το "Ανεστάκι" και άλλα. τραγούδια. Πήγαμε, λοιπόν, στον Τάτση και έτσι ξεκίνησε η ιστορία με τους στίχους και τη δισκογραφία… Του έδωσα ορισμένους στίχους μου του άρεσαν, συγκεκριμένα το τραγούδι "Δεν την αντέχεις εύκολα την άνοιξη".

S: Που τραγούδησε η Αλεξίου.
Ναι, στο τέλος του 1984 και το "Νιώθω τη ζωή να φεύγει". Αυτά ήταν τα πρώτα. Μετά κάναμε μια σειρά άλλα, κάποια βγήκαν με τον Νταλάρα, κάποια με ένα άγνωστο τραγουδιστή και πήγαν άπατα, κάποια με την Νάντια Καραγιάννη και υπάρχουν και κάποια, γραμμένα τότε, που ετοιμάζει ο Νταλάρας σε μια παραγωγή που επιμελείται και πρόκειται να κυκλοφορήσει.

S: Παρόλο που όλα αυτά τα χρόνια στίχοι σας μελοποιήθηκαν από πολλούς και σημαντικούς συνθέτες ενδεικτικά αναφέρω τον Παπαδημητρίου στις πρόσφατες "Μάγισσες της Σμύρνης", τον Νικολόπουλο, τον Περίδη, τον Γκρου, τον Νικολούδη, τον Αρσενίδη και άλλους, σας έχω συνδέσει κυρίως με τον Παντελή Θαλασσινό όχι μόνο γιατί έχετε συνεργαστεί στις περισσότερες και μεγαλύτερες επιτυχίες σας, αλλά γιατί νομίζω ότι η χημεία σας δένει. Να περιμένουμε ξανά ολοκληρωμένη δουλειά των δύο σας;
Τώρα θα κάνουμε ένα δίσκο, που ήταν να βγει πέρυσι, αλλά επειδή βγήκε ό άλλος δίσκος με τον Νικολάου, "Οι Άγγελοι του Έρωτα", καθυστέρησε και θα κυκλοφορήσει περίπου στο τέλος του χρόνου. Πρόκειται για μελοποιήσεις που έκανε ο Θαλασσινός πάνω στα τραγούδια μου για τους μήνες, που δημοσιεύτηκαν στο "Δίφωνο". Δεν έχουμε βρει ακόμη τίτλο, διότι υπάρχει ο δίσκος του Παπαδημητρίου "Τραγούδια για τους μήνες". Βέβαια, οι δικοί μου στίχοι δεν είναι μόνο για τους μήνες, οι μήνες είναι το ερέθισμα, έχουν μέσα και κοινωνικό και ερωτικό στοιχείο.

S: Τραγουδάει ο Θαλασσινός;
Ναι, τραγουδάει ο ίδιος.

S: Έχει εξαιρετική φωνή πιστεύω.
Ο Θαλασσινός έχει πετύχει για τρεις λόγους: ο ένας είναι η φωνή του, που δεν μοιάζει με κανενός άλλου, έχει αίσθημα, είναι διαφορετική. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ξέρει να διαλέγει και να γράφει ωραίους στίχους και ο τρίτος, το επικοινωνιακό χάρισμα του. Ανεβαίνει πάνω στη σκηνή και δεν το παίζει βεντέτα, είναι χαλαρός και επικοινωνεί πολύ ωραία με τον κόσμο.

...με είχε πικράνει η Αρβανιτάκη όταν έκανε το δίσκο με τον Χατζηγιάννη...

S: Με ποιο τραγουδιστή-τραγουδίστρια θα θέλατε να συνεργαστείτε;
Έχω συνεργαστεί με πάρα πολλούς. Θα ήθελα όμως πολύ να συνεργαστώ με την Ελευθερία Αρβανιτάκη, την Μελίνα Κανά, τον Νίκο Πορτοκάλογλου, τη Γιώτα Νέγκα και με άλλους που δεν θυμάμαι τώρα.

S: Εκτός από τα τραγούδια για τους μήνες, έχετε γράψει μια σειρά από στίχους, δημοσιευμένους στο Δίφωνο, εμπνευσμένους είτε από τον τίτλο και το περιεχόμενο αγαπημένων σας βιβλίων της νεοελληνικής πεζογραφίας είτε από τη ζωή και το έργο ανθρώπων της τέχνης του τραγουδιού που εκτιμάτε. Υπάρχει η σκέψη να μελοποιηθούν και αυτοί;
Οι στίχοι για τα πρόσωπα, έχουν μελοποιηθεί από τον Νότη Μαυρουδή και θα κυκλοφορήσουν μάλλον τον Οκτώβρη, με δύο ερμηνευτές, και θα έχουν μια θεατρικότητα στο ύφος.

S: Η σημερινή στήλη σας στο Δίφωνο "σελίδες από ένα ημερολόγιο τραγουδιών" είναι κατά τη γνώμη μου καθαρά πολιτική κι ας ξενίζει λίγο ο όρος. Το λέω αυτό γιατί μέσω των προσωπικών σας σκέψεων με βάση γεγονότα που σας σημάδεψαν κάθε μήνα από το χώρο του ελληνικού τραγουδιού παρουσιάζετε, χωρίς κανένα δισταγμό, τα "κακώς κείμενα", αλλά δε μένετε μόνο σε αυτά. Τα αποσπάσματα που παραθέτετε από άρθρα εφημερίδων, ραδιοφωνικές εκπομπές, βιβλία, προσωπικές στιγμές δείχνουν ότι υπάρχει και κινείται δίπλα μας ένας πολιτισμός που δεν έχουμε παρά απλώσουμε και να τον αγγίξουμε κι όχι να μεμψιμοιρούμε, ως συνήθως, ότι κυριαρχεί το ευτελές και το φθηνό. Συμφωνείτε;
Χαίρομαι που το λες αυτό. Ξέρεις τη στήλη αυτή την ήθελα για να μπορώ να πω καλά λόγια για ανθρώπους που αξίζουνε, να για παράδειγμα για τη Στέλλα Βλαχογιάννη, τον Γιώργο Τσάμπρα…

S: Πράγματι, εξαιρετικές οι ραδιοφωνικές εκπομπές τους.
Αλλά και για να πω και καμία κακία για όλη αυτήν την ευτέλεια που υπάρχει…

S: Ναι, αλλά δε μένετε μόνο στους εμπορικούς, σχολιάζετε αρνητικά και τους έντεχνους και αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Ε ναι, με είχε πικράνει η Αρβανιτάκη όταν έκανε το δίσκο με τον Χατζηγιάννη. Για να μην παρεξηγηθώ, ο Χατζηγιάννης στο είδος του, στο ποπ, είναι ο καλύτερος, έχει τραγουδήσει μάλιστα και ένα δικό μου τραγούδι, το "Δάκρυ", στο δίσκο του "Παράξενη Γιορτή", σε μουσική του Ρεμπούτσικα.

S: Και ο Γιάννης Πλούταρχος έχει τραγουδήσει σε δίσκο του ορισμένα τραγούδια σας…
Κοίταξε να δεις τη έγινε στην περίπτωση του Πλούταρχου, έγινε μια πολιορκία. Είδε κάποιους στίχους μου μελοποιημένους από τον Τάσο Γκρου κι άρχισε μια πολιορκία από αυτόν και τον παραγωγό του, ήρθαν εδώ και μου είπαν ότι ετοιμάζουν δίσκο με σπουδαία ονόματα, τον Σπανό και άλλους και έτσι δέχτηκα. Τελικά, δεν μπήκαν αυτά τα τραγούδια, μπήκαν όμως τα δικά μου, τα οποία υπέστησαν κάποιες αλλαγές και που για να είμαι ειλικρινής με κάλεσε και μου τις είπε.

S: Και ο Πλούταρχος είναι έντιμος και αξιοπρεπής σε αυτό που κάνει, διαθέτει μάλιστα καλή λαϊκή φωνή.
Σε όλα αυτά συμφωνώ. Δεν έχει όμως τη διάθεση και δεν τον αφήνει η εταιρεία να πει τραγούδια άλλα.

S: Την ώρα όμως που οι περισσότεροι μιλάνε για κρίση στο χώρο της σημερινής δισκογραφίας βλέπουμε ότι ο Λιδάκης έβγαλε ένα δίσκο με κρητικό ηχόχρωμα, ο Ιωαννίδης ετοιμάζει τραγούδια από την Κύπρο, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, με καινούριο υλικό, οι Χαίνηδες με ένα διπλό δίσκο, οι Χειμερινοί Κολυμβητές με 14 ιστορικά τραγούδια, η Μικρή Άρκτος με τις "100 μικρές ανάσες", ένα δίσκο τριών πολύ ταλαντούχων νέων-κυριολεκτικά- παιδιών, όλα αυτά αποτελούν εξαιρέσεις του δισκογραφικού κανόνα, πιστοποιούν τη λεγόμενη κρίση;
Όχι, εγώ πιστεύω ότι η κρίση είναι φαινομενική, γιατί αυτό που βλέπουμε, αυτό που προβάλλεται, το εμπορικό. Σήμερα, είναι πολλά τα κακά πράγματα και φαίνονται αυτά, υπάρχουν όμως και βγαίνουν σπουδαία πράγματα, άλλωστε τα καλά πράγματα πάντα ήταν λίγα.

S: Μήπως ζητάμε περισσότερα από όσα έχουν να προσφέρουν ορισμένοι καλλιτέχνες;
Ναι, είναι πολύ καλό αυτό που λες. Δεν συμφωνώ με τους δισκοκριτικούς που όταν βγάζει ένα δίσκο πχ ο Μάλαμας, ο Ξυδάκης βγαίνουν και λένε "τίποτα καινούριο, επαναλαμβάνεται". Προτιμώ να βγαίνουν αυτά τα τραγούδια και να μοιάζουν, άλλωστε αυτό είχε να δώσει ο καλλιτέχνης, στην ουσία ένα τραγούδι γράφουμε σε όλη μας τη ζωή. Μου αρέσει να επαναλαμβάνεται το καλό.

J: Ταξιδεύετε; Σας αρέσουν τα ταξίδια; Μέσα στους στίχους σας βρίσκουμε πολλά τοπωνύμια: Χαλκίδα, Αλεξανδρούπολή…
Αίγυπτο, Κάιρο…

J: "Εισιτήριο στη τσέπη σου", "Χιώτικα καράβια", πάλι ταξίδι.. Είναι απωθημένο;
Όχι, όχι δεν είναι απωθημένο. Περισσότερο με ενδιαφέρει ο τόπος ως τόπος αλλά οι άνθρωποι που έχουν σχέση με τον τόπο. Θα δώσω ένα παράδειγμα: τη "Χαλκίδα" την έγραψα για τον Σκαρίμπα, όχι για τη Χαλκίδα. Μάλιστα το συγκεκριμένο τραγούδι έχει και ενδιαφέρουσα ιστορία. Αφού το έγραψα, το έδωσα στον Γκρου χωρίς να ξέρω, σημειωτέον, ότι αυτός υπηρετούσε στη Χαλκίδα, στο Υπουργείο Γεωργίας. Το μελοποιεί και ένα βράδι που μας κάλεσε στο σπίτι του, εμένα με τη γυναίκα μου, τη Βενετσάνου και κάποιους παραγωγούς ραδιοφώνου, αρχίζει να παίζει στο πιάνο. Όταν ξεκίνησε να παίζει τη "Χαλκίδα", εμείς συζητάγαμε μεταξύ μας, μια νεαρή κοπέλα που ήταν εκεί, τον κοίταζε στα μάτια και είπε: "Παιδιά σταματήστε, αυτό είναι μεγάλο τραγούδι". Έχει ένα τραγικό στοιχείο μέσα που το κάνει μεγάλο. Τελικά το τραγούδησε ο Μανώλης Χατζημιχάλης, το 1989, δεν ακούστηκε όμως, χάθηκε το τραγούδι. Στενοχωρήθηκα γιατί δεν ήθελα να χαθεί. Μου λέει, όμως, η γυναίκα μου "Μη στενοχωριέσαι, θα το ακούσει κάποιος το τραγούδι και θα αναδειχτεί. Ο Νταλάρας ίσως, που τα ανακαλύπτει όλα…".Τελικά, το άκουσαν, τους άρεσε και το έδωσαν στον Λιδάκη που και το απογείωσε…

S: Το "Κράτα για το τέλος" που τραγούδησε ο Θαλασσινός και η Αλεξίου και περιέχει τους εξαιρετικούς στίχους "Καλή τύχη γεια χαρά σου/μην πετάς τα όνειρά σου/μην τα βρω ποτέ στο δρόμο/και σε λυπηθώ" έχει, αν δεν κάνω λάθος, κι αυτό μια "περίεργη" ιστορία;
Ναι, πήγαινα στο σχολείο του γιου μου για να πάρω τους βαθμούς του και αναρωτιόμουνα καθώς βρισκόμουνα μέσα στο λεωφορείο: "Τι βαθμούς θα πάρω;" και έλεγα τη φράση "Κράτα για το τέλος…", "Στο τέλος θα δούμε.." κάπως έτσι, και μετά το έγραψα…Αλλά και η ιστορία του τραγουδιού "Εισιτήριο για την τσέπη σου" έχει ενδιαφέρον: Είχα δώσει τους στίχους σε κάποιον πολύ γνωστό παραγωγό. Πήρε τηλέφωνο μετά από καιρό στο σπίτι μου και είπε στην γυναίκα μου: "Τι βλακείες είναι αυτά που μας έδωσε, είναι φιλόλογος και γράφει φιλολογικά..". Το παρατάω, λοιπόν. Όταν όμως το πήρε ο Θαλασσινός, το βράδι το είχε ήδη μελοποιήσει και ήταν έτοιμο τραγούδι…

Όταν όμως το πήρε ο Θαλασσινός, το βράδυ το είχε ήδη μελοποιήσει
και ήταν έτοιμο τραγούδι…

S: Να περάσουμε λίγο στο "κεφάλαιο Νταλάρα" μια και αναφέρθηκε το όνομά του πριν λίγο;
Με τον Νταλάρα είχαμε συστηθεί πριν χρόνια, αλλά τώρα τελευταία, εξαιτίας της παραγωγής που ετοιμάζει, όπως σας είπα, μια πολύ ωραία ιδέα που θα συμμετέχουν πολλοί δημιουργοί, βασισμένη πάνω σε παλαιούς και νέους στιχουργούς, γνωριστήκαμε περισσότερο. Μου έχει κάνει εντύπωση η απλότητά του, ο σεβασμός που δείχνει, η τρυφερότητά του, δεν έχει καθόλου αυτό που φαίνεται στην τηλεόραση ο παντογνώστης και παντεπόπτης. Με παίρνει τηλέφωνο να με ρωτήσει για το αν μπορεί να αλλάξει ένα "ν". Είναι ένας άνθρωπος που έχει μια κοινωνική παρουσία και οφείλει να λέει κάποια πράγματα και είναι φυσικό να δημιουργεί εχθρούς. Εγώ πιστεύω ότι αν όλοι αυτοί που τον κατηγορούν, υπήρχε δυνατότητα να συνεργαστούν μαζί του και τους έκανε με το δακτυλάκι "ελάτε", θα τρέχανε πίσω του. Τον θαυμάζω γιατί ό,τι έχει τραγουδήσει, μπορεί να μην ήταν τέλειο, δεν ήταν όμως βλακείες.

S: Εκτός από τον τελευταίο του δίσκο…
Συμφωνώ, το έγραψα και στο "Δίφωνο". Δικαιολογούνται και αυτά…

S: Τι, για τα λεφτά;
Είναι οι ανασφάλειες τους, θέλουν να ακούγονται στις τηλεοράσεις και στα ραδιόφωνα…Εγώ θέλω οι καλλιτέχνες, που έχουν δύναμη, να κάνουν δίσκους κι ας μην πουλήσουν. Δεν έχουν ανάγκη τα λεφτά, έχουν την ιστορία τους πίσω.

J: Ποια είναι η σχέση μας με τη τεχνολογία;
Δεν έχω ακόμη καλή σχέση. Δεν ξέρω να χειρίζομαι τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, γράφω με το χέρι, δεν έχω καλή σχέση με το κινητό.. Αναγνωρίζω ωστόσο την αξία τους, εφόσον γίνεται όμως σωστή χρήση τους.

S: Τελειώνοντας, θέλετε να αφιερώσετε στα μέλη του MusicHeaven κάποιους ανέκδοτους στίχους σας;
Βεβαίως...

Ό,τι λείπει κι ό,τι χάνεται ωραία
Είναι λύπη που δεν έχει πια παρέα
Και βουλιάζει σε θαμπά νερά

Η ζωή νερό κι αλάτι
Απ' το τίποτα στο κάτι, είναι κάτι
Δύο λύπες και μισή χαρά.

S & J: Κύριε Κατσούλη, σας ευχαριστούμε πολύ
Ευχαριστώ και εγώ πολύ.

Spiroos & Ηλίας Κατσούλης


Jorge & Ηλίας Κατσούλης