«Τραγούδια στα μακάμια» - Νέο βιβλίο

Το βιβλίο «Τραγούδια στα μακάμια», εκδ. Ποιήματα των Φίλων 2013 του Κώστα Ριτσώνη (γεν. 1946) περιέχει 181 μελοποιημένα λαϊκά στιχουργήματά ακολουθώντας, -σύμφωνα με τον ίδιο- την  αρχαιοελληνική ως προς τους «τρόπους» και βυζαντινή ως προς τους «ήχους» προέλευση των «μακάμ»- μακάμια ή αλλιώς τα γνωστά ή και λιγότερο γνωστά:

«ουσάκ»:RE..bMI...FA..SOL...LA...bSI...DO...RE

«χιτζάζ»: RE...bMI...#FA...SOL...LA...bSI...DO...RE

«σαμπάχ»:RE...MI...FA....bSOL....LA...bSI....DO...RE

«χουζάμ»: RE...#MI...#FA...SOL...LA...bSI...#DO...RE

«σουζινάκ»: RE...MI...FA...#SOL...LA...SI...DO...RE

«νιαβέντ»: RE...MI...FA...#SOL...LA...bSI...#DO...RE

κ.ά. [σύμφωνα με το βιβλίο «Λαϊκοί δρόμοι» του Χαράλαμπου Παγιάτη].

Τα τραγούδια αυτά ξεκίνησαν να γράφονται στη Θεσσαλονίκη το 1969, όταν ο δημιουργός φοιτούσε στο Πολυτεχνείο και ορισμένα είχαν τραγουδηθεί από φοιτητικές παρέες της εποχής. Η θεματολογία τους κυρίως ερωτική, νταλγκαδιάρικη αλλά και των μικρών καθημερινών στιγμών, της ξενιτιάς, της ταβέρνας,της ανεργίας, της φυλακής καθώς και λαϊκά θυμόσοφη: «Τ' αμπέλια βγάζουνε κρασί/ για να το πιουν τα νιάτα/ που μεθυσμένα περπατούν/ στου έρωτα τη στράτα». Στους στίχους γίνεται, επίσης, μνεία σε πολλούς τόπους εκτός της Θεσσαλονίκης,όπως στηνΑθήνα,τον Πειραιά,το Βόλο,τη Κωνσταντινούπολη,τη Κρήτη,τη Σύρο,την Τεχεράνη και σε γυναικεία ονόματα άλλοτε ως προσωπικές αναμνήσεις και άλλοτε ως φόρος τιμής π.χ.: το τραγούδι «Λεϊλά» που είναι γραμμένο για τη Λεϊλά Χαλέντ, τη γυναίκα-σύμβολο της παλαιστινιακής αντίστασης και το τραγούδι «Σοράγια», για την πριγκίπισσα της Ανατολής.

Το βιβλίο είναι διακοσμημένο με 90 μικρά σχέδια με θέματα ρεμπέτικα και λαϊκά, δημιουργίες του ίδιου του Ριτσώνη και συνοδεύεται από ένα CD με 20 χαρακτηριστικά τραγούδια παιγμένα από τον ίδιο στο μπουζούκι, μια χειροποίητη δουλειά της οποίας το αποτέλεσμα  κατά τον εξέχοντα ερευνητή του ρεμπέτικου τραγουδιού, Πάνο Σαββόπουλο: «είναι βαθιά συναισθηματικό και έχει την αυθεντικότητα του παραδοσιακού - δημοτικού ή ρεμπέτικου τραγουδιού ή και των songsters (Αμερικανών τροβαδούρων) με τα πρώτα μπλουζ».

Για την ιστορία να πούμε οτι δύο στίχους του Κώστα Ριτσώνη -στενός συνεργάτης του Ντίνου Χριστιανόπουλου και του περιοδικού «Διαγώνιος» για δεκαπέντε χρόνια- έχει μελοποιήσει ο Σταύρος Κουγιουμτζής στο δίσκο «Μικραίνει ο κόσμος» 1982 και είναι τα τραγούδια «Κάτι παιδιά» και «Τι σημαίνει αγάπη» σε ερμηνεία της Αιμιλίας Κουγιουμτζή. Το δεύτερο τραγούδι ερμήνευσε και ο Γιώργος Νταλάρας, στο δίσκο «Τρελοί και άγγελοι» το 1986.

Δείγμα

Η Μαριγώ

[χιτζασκιάρ]

Στα ξανθά της τα μαλλιά

κελαηδούσαν δυο πουλιά

όταν κάναμε παιχνίδια

αγκαλιές κι όλο τα ίδια

Αχ μικρούλα Μαριγώ

οκτώ χρόνια σ’ αγαπώ

Έφυγες και δε βαστώ

και συνέχεια λαχταρώ

Τ’ όμορφο σου τ’ άσπρο χέρι

τώρα το κρατούν οι γέροι

Όμορφή μου Μαριγώ

σ’ έχασα και λαχταρώ

…μια τόσο όμορφη κοπέλα

πάει την έχασα μου ’ρχεται τρέλα

Μαριγώ μου είσαι αφράτη

γύρνα πίσω στο κρεβάτι

 τ’ όμορφό σου τ’ άσπρο χέρι

τώρα το φιλούν οι γέροι

σε γεμίζουν μπιχλιμπίδια

σκουλαρίκια δαχτυλίδια…

Στα ξανθά της τα μαλλιά

κελαηδούσαν δυο πουλιά

και μου γύρευε παιχνίδια

αγκαλιές κι όλο τα ίδια

***

Zηλιάρης

[ουσάκ]

-Aχ μικρό μου μελαχρινό μου

εσύ μου πήρες το μυαλό μου

κάποιον άλλον έχεις μέσα

πονηρή μικρή μπαμπέσα

Ζούλα μπαίνει

ζούλα βγαίνει ζούλα σκάλες ανεβαίνει

ψάχνω για να τον τσιμπήσω

και θα τόνε κανονίσω

-Γειά σου βλάμη μου ζηλιάρη

αιμοβόρε κι ερωτιάρη

μπες στο σπίτι μου να ψάξεις

άλλονε αν βρεις μην τον πειράξεις

-Κάποιον έβαλες στο σπίτι

έναν όμορφο μαγγίτη

πονηρό μελαχρινό μου

αχ θολώνει το μυαλό μου

Περιμένω στο σκοτάδι

μες στο κρύο όλο το βράδυ

και προσέχω βρε μπαμπέσα

 μήπως μπήκε άλλος μέσα

-Έλα εδώ να ζεσταθούμε

στο κρεβάτι να τα βρούμε

σ’ αγαπάω βρε ζηλιάρη

αιμοβόρε κι ερωτιάρη