Ξεσσαλονίκη: Η αρχή ενός σπουδαίου ταξιδιού

Γράφει ο Πέτρος Παπαντωνάκος (PeterPapantonakos)
6 άρθρα στο MusicHeaven

Λοιπόν είμαι πολύ συγκινημένος. Το σημερινό άρθρο είναι αφιερωμένο σε ένα από τα ιστορικότερα, πιστεύω, album της ελληνικής ροκ σκηνής και της ελληνικής μουσικής βιομηχανίας. Εκτός αυτού, πρόκειται για ένα από τα αγαπημένα μου album, το οποίο φυσικά έχω συνδέσει, όπως και πάρα πολλοί άλλοι, με την εφηβική μου ηλικία. Μετά την περίοδο 1986-1988 και τη συμμετοχή του στο συγκρότημα «Mωρά στη φωτιά» ο Παύλος Παυλίδης μετακομίζει στο Παρίσι, όπου διαμένει στο σπίτι ενός φίλου του. Εκεί άρχισε να ετοιμάζει μουσικό υλικό που έμελλε να γράψει ιστορία. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 ο Παυλίδης μαζί με τους Βασίλη Γκουνταρούλη, Χρήστο Τσαπράζη, Πάνο Τόλιο και Σταύρο Ρωσσόπουλο ιδρύουν τα «Ξύλινα Σπαθιά» στη Θεσσαλονίκη και το 1993 κυκλοφορεί το πρώτο τους album με τίτλο «Ξεσσαλονίκη». Ως σημαντικότερα από το album ξεχωρίζουν τα: «Αδρεναλίνη», «Τραίνο φάντασμα», «Ρόδες», και «Σιωπή», με κορυφαίο το «Ο Βασιλιάς της σκόνης» που έτυχε μεγάλης απήχησης και αποτελεί πλέον ένα από τα κλασικά τραγούδια της ελληνικής ροκ σκηνής  (Wikipedia, 2017). Ας  θυμηθούμε αυτό το album με μια διεξοδικότερη ανάλυση.

1) Δώστε προσοχή γιατί θα αναφερθούμε στο πρώτο κομμάτι που ερμήνευσαν τα Ξύλινα Σπαθιά στη δισκογραφική τους πορεία. Μόλις κατάλαβα ότι το συγκεκριμένο τραγούδι επιλέχθηκε από τα Ξύλινα Σπαθιά για να ανοίξει τον πρώτο τους δίσκο, νοερά υποκλίθηκα με δέος. Πρόκειται φυσικά για το «Αφού σου το ‘πα». Ο τρόπος που ξεκινάει το τραγούδι, με την χαμηλή φωνή του Παυλίδη συνοδευόμενη μόνο από τα ντραμς και δυναμικούς στίχους, είναι νομίζω ένας ευφυής, άμεσος και ευφάνταστος τρόπος για να «ανοίξει» ένας δίσκος. Η συνέχεια του κομματιού είναι ανάλογη με Funk και Rock στοιχεία και εναλλαγή του ρυθμού στο ρεφρέν. Ρυθμικό και ανεβαστικό κομμάτι, το οποίο κλείνει ακριβώς όπως άρχισε, δηλαδή με ντραμς και τη φωνή του Παυλίδη μόνο, και στη συνέχεια ρεφρέν.

«Αφού σου το `πα
πως της αγάπη η ντόπα
είναι η πρώτη
φωτοβολίδες και κρότοι
το αίμα βράζει
φιλιά που πέφτουν χαλάζι
Δεν είναι η φρίκη
Είναι η ζωή που σου ανήκει»

2) Στο νούμερο δύο έχουμε την «Ερώτηση Κλειδί». Ιδιαίτερο τραγούδι με έντονο μπάσο και ντραμς. «Υποχθόνια» φωνητικά, ανάλογο ύφος έχει και το τραγούδι στο σύνολό του. Οι στίχοι είναι ίσως σατυρικοί σε κάποια σημεία, ωστόσο το κομμάτι δεν ξεχωρίζει σε σχέση με τα μεγαθήρια που υπάρχουν στον δίσκο και μάλλον ξεχάστηκε γρήγορα.

«Συγχαρητήρια μαντάμ, τα καταφέρατε καλά
έχετε λύσει όλους τους γρίφους
που τα μάθατε όλα αυτά;
Αν απαντήσετε λοιπόν και στην ερώτηση κλειδί
όλα δικά σας, το χρήμα, η δόξα και η χλιδή».

3) «Ξεσσαλονίκη». Το ομότιτλο τραγούδι του δίσκου , από τα γνωστά των Ξύλινων Σπαθιών, που αναφέρεται φυσικά στη Θεσσαλονίκη. Ανεβαστικό τραγούδι, στο στυλ του υπόλοιπου δίσκου, μας προετοιμάζει για τα επόμενα κομμάτια που θα ακολουθήσουν με τα έντονα κιθαριστικά μέρη. Η κιθάρα λοιπόν παίζει βασικό ρόλο στο τραγούδι και το κάνει με μεγάλη επιτυχία. Οι στίχοι δίνουν έναν ανέμελο τόνο, δημιουργώντας εικόνες νιότης και αν και δεν δίνεται ιδιαίτερη βάση στην ποιητικότητα τους, περνούν με τον πιο άμεσο τρόπο το μήνυμα που θέλουν.

«Όλα τα νέα κορίτσια τώρα ξέρουν το σωστό
όταν οι μάγκες στο δρόμο λένε πόσο σ’ αγαπώ
γιατί είμαι μόνος σε θέλω, έλα λίγο πιο κοντά
κι αυτές συχνά απαντάνε: Άει χάσου ρε βλάκα.»

4) Στο νούμερο τέσσερα έχουμε τον «Καβαλάρη Του Τρόμου». Νομίζω θα συμφωνήσουν πολλοί μαζί μου στο ότι αυτό το κομμάτι ξεχωρίζει κυρίως για τα κιθαριστικά μέρη που είναι εξαιρετικά, όπως και η γενικότερη ενορχήστρωση.

«Μου `παν πως ψάχνεις να την βρεις από καιρό
στους ίδιους δρόμους που τη γύρευα κι εγώ.»

5) «Το νερό που κυλάει». Ψυχεδελικό τραγούδι, ιδιαίτερη η ερμηνεία του Παυλίδη και ένα θετικό αποτέλεσμα για το νούμερο πέντε. Η ατμοσφαιρικότητα του τραγουδιού σε ταξιδεύουν. Πολύ ενδιαφέρουσες οι δηλώσεις του Παύλου για τον τρόπο που έγραψε τους στίχους του τραγουδιού, ενώ διέμενε στο Παρίσι. Όπως αναφέρει : «Κάθομαι μπροστά στον ποταμό που περνάει μπροστά από το Μεριέλ και λίγο πιο κάτω είναι ένα χωριό, το Οβέρ σιρ Ρουαζ, όπου είναι θαμμένος ο Van Gogh. Εκεί είναι και το νεκροταφείο του, το οποίο επισκέπτονται άνθρωποι –καλλιτέχνες και μη- από όλο τον κόσμο. Ήμουν, λοιπόν, εκεί μπροστά στον ποταμό την ώρα της δύσης του ήλιου, όχι πολύ αργά το απόγευμα, θέλοντας να βγω από το τραγούδι για λίγο μήπως και το βρω. Εκεί ήταν στημένα κάτι μεταλλικά ταμπλό, τα οποία είχε τοποθετήσει ο Yves Saint Laurent και τα οποία ζωγράφιζε ο Van Gogh. Τότε καθώς τα κοίταζα σκέφτηκα: Αυτός ο άνθρωπος που τόσο πολύ θαυμάζεις, ζωγράφιζε αυτό που έβλεπε. Εγώ τώρα τί πρέπει να απεικονίσω; Αυτό που βλέπω; Αυτό που βλέπω είναι το νερό που κυλάει. Και ήταν όντως το νερό του ποταμού Ρουα, ενός παραπόταμου του Σηκουάνα. Σε πέντε λεπτά είχα το κείμενο: σα νερό που κυλάει, τα φιλιά και τα χρόνια, σαν τα πουλιά το χειμώνα, χάνονται. Εκεί, έζησα μια από τις συγκλονιστικότερες στιγμές της ζωής μου, σχεδόν μεταφυσική, αν και δεν πιστεύω σε μεταφυσικά φαινόμενα» [1]

«Σαν νερό που κυλάει, τα φιλιά και τα χρόνια,
σαν τα πουλιά το χειμώνα χάνονται.
Το κορίτσι που κλαίει πριν να φύγω,
μετά με ξεχνάει λίγο λίγο».

6) To επόμενο τραγούδι που ακούμε στον δίσκο λέγεται «Πουλιά». Αυτό το τραγούδι κατά πάσα πιθανότητα αναφέρεται στα «Μωρά στη Φωτιά» και στη διάλυσή τους.[2] Πρόκειται για ένα περιγραφικό τραγούδι και περιγράφει λίγο-πολύ τους λόγους για τους οποίους διαλύθηκε η πολλά υποσχόμενη μπάντα. Ρυθμικό τραγούδι με έντονο μπάσο, σχετικά άγνωστο ωστόσο.

«Ταξιδιώτες μεσ’ το σκοτάδι
ξεκινήσαν το πρωί και τους χάσαμε το βράδυ.
Τα όνειρα τους γεμάτα χρώμα
αλλά αυτοί που τους θυμούνται περιμένουνε ακόμα.

Αυτή η ιστορία λέει πως ήτανε μια μπάντα
που ανέβηκε στα σύννεφα και χάθηκε για πάντα.»

Και αν μέχρι στιγμής δεν έχετε εντυπωσιαστεί και αναρωτιέστε γιατί ο συγκεκριμένος δίσκος έδωσε τόση αναγνωρισιμότητα στα Ξύλινα Σπαθιά, μην βιαστείτε να βγάλετε συμπεράσματα. Τα Ξύλινα Σπαθιά ακούσια ή εκούσια επέλεξαν να αφήσουν για το δεύτερο μέρος του δίσκου μερικά από τα κορυφαία κομμάτια της καριέρας τους.

7) Κρατηθείτε γιατί στο νούμερο εφτά συναντάμε τον αξεπέραστο ύμνο με όνομα «Ο Βασιλιάς Της Σκόνης». Τι να πρωτοπεί κανείς για αυτό το τραγούδι. Ξεκινάει με ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα riff της ελληνικής ροκ σκηνής. Η ερμηνεία του Παυλίδη εξαιρετική, κάνει τον καθένα να τραγουδάει μαζί του κάθε στίχο. Το σόλο αρμόνιο στο τέλος του τραγουδιού δίνει μια άλλη αισθητική νότα στο τραγούδι και μας προδιέθεσε για τους μελλοντικούς πειραματισμούς των «Σπαθιών», αν δεν το είχαν κάνει ήδη τα προηγούμενα τραγούδια τους.Ο ίδιος έχει δηλώσει πως:  «Οι περισσότεροι νομίζουν ότι ο «Bασιλιάς της σκόνης» είναι προϊόν λύπης, αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Tο 'γραψα στη Γαλλία, τη δεύτερη μέρα που ήμουν εκεί και σκεφτόμουν γεμάτος  χαρά: Hρθα για να μείνω εδώ για ένα διάστημα.. Mου ερχόταν να κλάψω απ' τη χαρά μου κι έβγαλα το μπλοκάκι κι έγραψα το πρώτο κουπλέ». [2] Ποιος δεν νιώθει την ανάγκη να φωνάξει και να χορέψει ακούγοντας αυτό το τραγούδι;

8) Παίρνουν φωτιά τα ηχεία με την εκρηκτική «Αδρεναλίνη» στο νούμερο οχτώ. Εξαιρετική μουσική (η οποία ωστόσο δεν είναι του Παυλίδη, όπως θα ειπωθεί και παρακάτω), η ερμηνεία του Παύλου είναι η νεότητα στο μεγαλείο της, ο ρυθμός σε συναρπάζει και οι στίχοι είναι θυμωμένοι και σχεδόν «εφηβικοί». Το τραγούδι αυτό συγκαταλέγεται στις μεγαλύτερες επιτυχίες των Σπαθιών, παραμένει ακόμα και σήμερα ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια της ελληνικής ροκ και φυσικά ακούγεται παντού.

«Θες να με κάνεις να πιστέψω
πως τελειώσαν όλα κι ήρθε ο καιρός
να την ξεχάσω τη ζωή
και να ξυπνάω κάθε μέρα νεκρός.

Όσο κι αν το θέλεις δεν μπορείς
ταξίδι στο κέντρο της γης.»

9) Εφόσον έγινε η αρχή με το νούμερο εφτά και τον «Βασιλιά Της Σκόνης», το δεύτερο μέρος του δίσκου φαίνεται από τη μία καθηλωτικό και από την άλλη ξεκάθαρα ανεβαστικό και ξεσηκωτικό. «Τρένο φάντασμα» συναντάμε στο εννιά. Γρήγορο τραγούδι με ωραίες κιθάρες και δυνατά ντραμς. Επίσης εμπορική επιτυχία και δικαίως, κατά τη γνώμη μου.

«Πάνω στο τρένο φάντασμα
μέσ’ τη νύχτα θα χαθώ,
μέσ’ την έρημο σ’ ένα πάρτι μαγικό,
πάνω απ’ το γκρεμό τ’ ουρανού θα περνώ
τρένο φάντασμα με σβησμένο αριθμό».

10) Σταματήστε ό,τι κάνετε. Αυτό έπραξα κι εγώ, ενώ άκουγα το δίσκο και μπήκε το δέκατο κομμάτι. «Σιωπή». Τι να πει, τι να περιγράψει κανείς για αυτό το τραγούδι. Η αποθέωση του συναισθήματος της απώλειας. Η εισαγωγή με πιάνο κυμαίνεται από σπαρακτική έως συγκλονιστική. Η «Σιωπή» είναι τόσο γεμάτη μέσα στην απλότητα της. Ένα τραγούδι με μοναδικό όργανο το πιάνο και μια φωνή καταφέρνουν να συγκινήσουν και τον πιο ανθεκτικό σε συναισθηματισμούς. Το τραγούδι τελειώνει όπως ξεκινάει, με αυτή την αγαπημένη και τόσο αναγνωρίσιμη πλέον εισαγωγή του, την οποία έχει γράψει ο Βασίλης Γκουνταρούλης, κάτι που δεν αναφέρεται στον δίσκο. Οι στίχοι μιλάνε προφανώς για κάποιον πολύ στενό άνθρωπο που χάθηκε. Εξίσου γνωστοί είναι και οι στίχοι του ρεφρέν:

«Λένε πως στη χώρα που ναυάγησες
βασιλεύουν οι μάγισσες.
Βουλιάζουνε στο βυθό και σε βγάζουνε
στον αφρό.

Λένε πως μας άφηνες στα κύματα
φυλαχτά και μηνύματα.
Τα βρήκανε τα πουλιά και χαθήκανε
ξαφνικά».

11) Θυμάστε το νούμερο έξι και τα «Πουλιά» ; Είτε σας άρεσε, είτε όχι, στο νούμερο έντεκα έχετε την ευκαιρία να το ξανακούσετε και να αναθεωρήσετε αν χρειαστεί. Μια δεύτερη εκτέλεση του κομματιού, με «τροπικούς» ήχους και τη φωνή του Παυλίδη να γίνεται υποχθόνια.

12) Στο νούμερο δώδεκα βρίσκεται ένα αγαπημένο μου τραγούδι, που μου φέρνει στο μυαλό ανέμελες εικόνες και σκέψεις , κάθε φορά που το ακούω. Πρόκειται φυσικά για τις «Ρόδες». Ακόμα ένα γρήγορο και ρυθμικό κομμάτι στο δεύτερο μέρος του δίσκου, πολύ ενδιαφέρον το σόλο με το αρμόνιο. Απλότητα και αρμονία κυριαρχούν και πάλι. Θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω «αγνό» κομμάτι, υπό την έννοια ότι δεν περιέχει υπερβολές. Ότι μήνυμα έχει να περάσει, το κάνει χωρίς πολλά πολλά.

«Ρόδες τρίζουνε σίδερα γυαλίζουνε
στις μπότες πέταλα Αμέρικα μέταλλα
νέον γράμματα λέιζερ οράματα
σούπερ γκόμενες στο βούρκο κυλιόμενες
όλα γυρίζουν σαν τρελά
ρόδες που παν στο πουθενά».

13) «Λόλα». Περιγραφικό τραγούδι, που αναφέρεται σε μια κοπέλα, τη Λόλα, η οποία όπως λέει και το ρεφρέν «τα καίει όλα». Μάλλον είχε κλέψει την καρδιά του Παύλου και όχι μόνο καθώς φαίνεται από τους στίχους. Ηλεκτρικός ήχος και ωραίο, δυναμικό riff.

«Γι’ αυτήν είν’ όλα τα μπουκάλια άδεια,
γυαλιά σπασμένα στο πάτωμα.
Γι’ αυτήν στα χέρια μαχαιριές, σημάδια,
χιλιάρες φεύγουν κοπάδια,
όμορφη σαν παραμύθι,
όμορφη σαν ζωγραφιά.
Από τότε γυρνάω σαν χαμένο σπουργίτι
κι όταν βρέχει πονάω.

Είναι η Λόλα
τα καίει όλα, όλα,
βάζει παντού φωτιά
χείλια σαν φλογοβόλα».

14) Σας έλειψε το «Σαν νερό που κυλάει» από το νούμερο πέντε; Η αλήθεια είναι ότι μετά από τόσα δυνατά τραγούδια ήθελα κάτι ήρεμο για να κλείσει ο δίσκος και η δεύτερη έκδοση του «Σαν νερό που κυλάει» ήταν ταιριαστή στο μυαλό μου και αποδεκτή στα αυτιά και στη διάθεση μου. Η δεύτερη έκδοση του κομματιού είναι λίγο πιο ηλεκτρική από την πρώτη. Σε όποια έκδοση και να το προτιμά κανείς, πρόκειται σίγουρα για ένα πολύ όμορφο τραγούδι και πάντα όταν το ακούμε θα ταξιδεύουμε και εμείς μαζί με τον Παυλίδη στις όχθες του ποταμού που περνάει μπροστά από το Μεριέλ, μια περιοχή κοντά στο Παρίσι.

Σύμφωνα με μια κριτική του δίσκου από την ιστοσελίδα mic.gr το 2005: «Το "Ξεσσαλονίκη" πρόκειται για κάτι πολύ πιο σπουδαίο από αυτό που φαινομενικά υπήρξε τότε: ένα νέο ρεύμα για το εγχώριο ροκ...».[3] Πράγματι, με το μουσικό τους ντεμπούτο τα Ξύλινα Σπαθιά σήμαναν την εκκίνηση ενός πολύ ενδιαφέροντος ταξιδιού που προσέφερε πολλές καινοτομίες στην ελληνική μουσική, κάτι που είναι φανερότερο στους επόμενους δίσκους τους. Ο δίσκος «Ξεσσαλονίκη» έχει να δώσει κάποια πολύ ενδιαφέροντα κομμάτια. Στα πρώτα εφτά τραγούδια μπορόυμε να ξεχωρίσουμε το «Αφού σου το ΄πα», το «Σαν νερό που κυλάει» και το «Ξεσσαλονίκη» (φυσικά αυτή η επιλογή είναι υποκειμενική). Στα τελευταία εφτά τραγούδια, ωστόσο, ο δίσκος μπαίνει σε άλλη τροχιά, ανεβάζει στροφές, γίνεται σχεδόν διαστημικός. «Ο Βασιλιάς Της Σκόνης», «Αδρεναλίνη», «Τρένο φάντασμα» , «Σιωπή», «Ρόδες» σε «χτυπούν» σχεδόν συνεχόμενα και χαρίζουν μοναδικές στιγμές, ειδικά όταν τα ακούς για πρώτη φορά και δεν είσαι προετοιμασμένος για αυτό που θα ακολουθήσει. Σε αυτό τον δίσκο υπάρχει και κάτι άλλο σπουδαίο (και σε επόμενους των Σπαθιών φυσικά). Μπορεί να απολαύσει κανείς  το πάθος του Παυλίδη καθώς τραγουδάει, που είναι απολαυστικό και ξεκάθαρα μεταδοτικό. Μετά από 30 χρόνια καρίερας (μαζί με τη θητεία στα «Μωρά Στη Φωτιά»), καταφέρνει να εμπνέει ακόμα τους θαυμαστές του και να μένει πάντα επίκαιρος. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως ο Παυλίδης, όπως φημολογείται, έκλεψε στίχους από το τραγούδι «Σαλονίκη» του Στέλιου Σαλβαδόρ που είχαν συνυπάρξει στα «Μωρά στη Φωτιά» και τους πρόσθεσε στο δικό του «Ξεσσαλονίκη». Ειδικότερα το συγκεκριμένο φέρεται να το έχει δηλώσει ο ίδιος ο Στέλιος Σαλβαδόρ. Επίσης κάτι παρόμοιο έχει διατυπωθεί και για τη μουσική από τα «Αδρεναλίνη»(κλεμμένη απο την αντίστοιχη «Αδρεναλίνη» του Σαλβαδόρ) , «Ερώτηση κλειδί» (από το «Σαλονίκη» του Σαλβαδόρ) και «Καβαλάρης του τρόμου» (από το «Γυναίκα» του Σαλβαδόρ).[4] Παρόλα αυτά, αν και το γεγονός αυτό είναι κατακριτέο, η νέα έκδοση των τραγουδιών φαίνεται να είναι πολύ πετυχημένη, ειδικά στην περίπτωση της «Αδρεναλίνης».

Πηγές:

1)      Έφη Χρυσού, 2016, Μιλήσαμε με τον Παύλο Παυλίδη την πρώτη μέρα της σελήνης, deBop.     (τελευταία πρόσβαση 03/02/2017).

2)      - Ξύλινα Σπαθιά - Ιστορίες στίχων –, 2010, - ΟΝΕΙΡΕΨΟΥ ΜΑΖΙ ΜΟΥ -. Ανακτημένο από: http://fantasiastinzwh.blogspot.gr/2010/05/blog-post_1024.html (τελευταία πρόσβαση 03/02/2017).

3)      Ξύλινα Σπαθιά, 2017, Wikipedia.   (τελευταία πρόσβαση 03/02/2017).

4)      Μανώλης Νταλούκας, 08-10-2015, Κλεψιμαίικα Παυλίδη..., Το blog του Μανώλη Νταλούκα. Ανακτημένο από: http://freedomgreece.blogspot.gr/2015/10/blog-post.html