10 Τραγούδια που Προέβλεψαν το Μέλλον

Γράφει ο Γιώργος Μπιλικάς (Orfeus)
227 άρθρα στο MusicHeaven

Οι μουσικοί δεν είναι κάποιοι προφήτες που δείχνουν το δρόμο προς τα εμπρός για την κοινωνία. Θα έπρεπε λες; Μπορεί να "πιάνουν" τα νοήματα των καιρών (όχι όλοι βέβαια), αλλά αυτό που κάνουν τις περισσότερες φορές, είναι να μαστορεύουν τραγούδια που κάνουν τους ανθρώπους να χορεύουν, ή γράφουν στίχους σχετικούς με το όποιο επίκαιρο συμβαίνει, σχολιάζοντάς το ή καταγγέλλοντάς το ή απλώς γράφουν στιχοπλοκήματα προσφέροντας ένα πρόσθετο πλεονέκτημα σε όσους γοητεύονται από τις λέξεις και ψάχνουν να βρουν νοήματα. Αλλά εμείς (δηλαδή τα ζιζάνια και τα ψαχτήρια) όταν εξετάζουμε αυτούς τους στίχους εκ των υστέρων, βρίσκουμε μέσα… πράματα και θάματα. Και ενώ οι περισσότεροι στίχοι μιλούν για την τότε καθημερινότητα του αφηγητή/τραγουδοποιού, κάποιοι άλλοι φαίνεται να έχουν απήχηση στο δικό μας το σήμερα. Ανεξάρτητα όμως, από το πώς θέλησαν να γράψουν τους στίχους οι δημιουργοί τους, κάθε τραγούδι που έχει ενδεχομένως "προφητικά" νοήματα, εξακολουθεί να στέκεται όχι μόνο ως προειδοποίηση για το πώς μπορεί να είναι το μέλλον μας, αλλά και ως υπενθύμιση για το πώς μπορούμε να συμπεριφερόμαστε καλύτερα ο ένας στον άλλον, προκειμένου να αναβαθμίσουμε την επικοινωνία μας -και κατ’ επέκταση τον κόσμο μας- τουλάχιστον ένα επίπεδο προς το καλύτερο. Ο κόσμος δεν είναι εύκολος εκεί έξω και αν ζούμε στην πραγματικότητα για την οποία μιλούσαν ή μιλούν αυτά τα τραγούδια, πρέπει να έχουμε το νου μας για να φροντίζουμε τους εαυτούς μας. Με αυτή λοιπόν την έννοια, οι τραγουδοφτιάχτες που τα έγραψαν, ναι, ίσως να ήταν… προφήτες!

10. "A Deeper Understanding" – Kate Bush

Οι περισσότεροι καλλιτέχνες δεν γνώριζαν ότι επρόκειτο να ζήσουν στην ψηφιακή εποχή. Βασικά, ίσως να μην πήγαινε και το μυαλό τους ότι θα υπάρξει τέτοια εποχή, αλλά το πράγμα φάνηκε από τη δεκαετία του ’80 όταν τα σύνθια και τα drum machines έκαναν την είσοδό τους, και οι υπολογιστές άρχισαν να κυριαρχούν. Ολόκληρος ο κόσμος της μουσικής φάνηκε τότε να αλλάζει και πολλοί καλλιτέχνες είχαν πρόβλημα μέχρι να εξοικειωθούν με την καινούργια τεχνολογία. Η Kate Bush γνώριζε ήδη τη δύναμη που μπορούσε να ασκήσει ο κυβερνοχώρος και το "A Deeper Understanding" ήταν το είδος του τραγουδιού που δεν απέχει πολύ από αυτό που συμβαίνει σήμερα. Το ποιο; Αυτό που μπαίνεις μέσα στο μετρό και όλοι οι επιβάτες είναι σκυμμένοι πάνω από ένα smartphone, ή που βλέπεις μία παρέα σε ένα café και αντί να συζητάνε, είναι σκυμμένοι ο καθένας πάνω από το smartphone του. Η Bush ήταν γνωστή για το θέαμα που πρόσφερε στις συναυλίες της. Αυτό το τραγούδι όμως, είναι σχεδόν ψυχρό και αποκαλυπτικό, καθώς αφηγείται την ιστορία ενός άνδρα που ερωτεύεται τον υπολογιστή του. Δυστυχώς, αυτή είναι η πραγματικότητα πολλών ανθρώπων, γιατί βλέπεις, είναι άλλο πράγμα να χρησιμοποιείς τον υπολογιστή σαν εργαλείο και άλλο να τον αφήσεις να σε δυναστεύει.

9. "Video Killed The Radio Star" – The Buggles

Όταν ντεμπουτάρισε το MTV, ήταν όλα τα λεφτά. Τρελάθηκαν όλοι μαζί του. Ένα τρίλεπτο βίντεο, ήταν ικανό να μετατρέψει τους δημιουργούς του σε εκατομμυριούχους. Και όταν ανέβηκε στην τηλεόραση το τραγούδι αυτό των Buggles, δεν ήταν απλώς μια πιασάρικη μελωδία, αλλά ήταν μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Ενώ πολλά τραγούδια από τις πρώτες μέρες του MTV δεν αντέχουν στο πέρασμα του χρόνου, το "Video Killed The Radio Star" εξακολουθεί να ακούγεται σαν το μέλλον της μουσικής. Ε ναι! Η τηλεόραση (το βίντεο δηλαδή) που σκότωσε τους stars του ραδιοφώνου. Ψέματα είναι; Καλλιτέχνες όπως ο David Bowie ή ο Phil Collins, πέρασαν πολύ εύκολα και χωρίς πρόβλημα στο MTV, αλλά για κάποιους άλλους τα πράγματα ήταν περίπλοκα. Οι Buggles είχαν -εδώ που τα λέμε- ένα πλεονέκτημα στο σύντομο διάστημα που ήταν εν ενεργεία ως μπάντα, αλλά λαμβάνοντας υπόψη ότι αυτή ήταν η μεγαλύτερη επιτυχία τους, μπορούμε να πούμε ότι έγραψαν το μέλλον.

8. "Coming Up" – Paul McCartney

Αν και ο Poli πιθανότατα θα ήταν ικανοποιημένος με τα ανόητα ερωτικά τραγουδάκια του μετά τον χωρισμό των Beatles, είχε φαίνεται την ανάγκη να κάνει το πρώτο super Pop (έτσι το ονόμασε ο ίδιος) τραγούδι στον κόσμο. Αυτό βέβαια, μπορεί να μας γεννήσει μερικά ερωτηματικά σχετικά με το καλάμι που είχε καβαλήσει εκείνη την πρώιμη μετα-μπητλική περίοδο, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία παρ’ όλο που με εκείνη την συμπεριφορά του, είχε καταφέρει να με εκνευρίζει συνεχώς. Ακολουθώντας όμως το παράδειγμα και τη συμβουλή του George Harrison, τον αγνόησα και ησύχασα. Όσο για το "Coming Up", μπορεί να μην το πολυ-σκεφτόταν τη στιγμή που το έφτιαχνε, αλλά το κομμάτι περπάτησε. Πήγε δηλαδή καλά. Εντάξει, η αλήθεια είναι ότι δεν τον πολύ-γουστάρω, αλλά ναι, παραδέχομαι ότι το όνομά του… μετράει!

7. "Sleep Now in the Fire" – Rage Against the Machine

Σε περισσότερα από τα μισά κομμάτια των Rage Against the Machine, ο Zack de la Rocha προειδοποιούσε το κοινό του για το μέλλον αλλά και για το τι συμβαίνει γύρω τους. Όμως, το 2000, το "Sleep Now in the Fire" τράβηξε την προσοχή για λάθος λόγους. Παρ’ όλο που το βίντεο το σκηνοθέτησε ο Michael Moore, το περιεχόμενό του, δεν έχει καμία σχέση με το τραγούδι. Κάνοντας μία ζωντανή εμφάνιση στα σκαλιά του Χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης, ένας από τους θαυμαστές που διαμαρτύρονταν έφτιαξε ένα πανό που φανταζόταν μια εναλλακτική πραγματικότητα όπου κάποιος όπως ο Donald Trump θα μπορούσε να γίνει πρόεδρος. Και όταν ο Trump εξελέγη, πολλοί κατακεραύνωναν τη μπάντα, πανηγυρίζοντας, χωρίς όμως να μπουν στον κόπο να ακούσουν τους στίχους. Αυτή ήταν η στιγμή που το αμερικανικό όνειρο άρχισε να μετατρέπεται σιγά σιγά σε αμερικανικό εφιάλτη και εναπόκειτο σε όλους να καταλάβουν αυτό που θα ακολουθούσε και αυτό που αποτελεί σήμερα την πραγματικότητά μας.

6. "Brainwashed" – George Harrison

Πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν να πουν ούτε μία λέξη πεθαίνοντας. Όσο κι αν άρεσε στον κόσμο να ακούει ότι ο John Lennon ήταν χαρούμενος τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο ίδιος δεν είχε ιδέα πόσο σύντομος ήταν ο χρόνος που του απέμενε όταν έφτιαχνε το πολυαναμενόμενο Double Fantasy. Στην περίπτωση του George Harrison, ο George ήξερε ότι δεν θα έμενε πολύ σ’ αυτόν τον κόσμο, είχε συμφιλιωθεί με αυτό, και τη στιγμή που άφησε την τελευταία του πνοή το δωμάτιο του νοσοκομείου γέμισε με φως. Το "Brainwashed" με την πρώτη ματιά, φαίνεται απλώς σαν μια εκδοχή του είδους των τραγουδιών που έκανε τότε με τον Jeff Lynne, αλλά από τη στιγμή που αρχίζεις να δίνεις προσοχή στους στίχους -πέρα από την ανάγκη (αν έχεις) της επικοινωνίας με τον Θεό- το να ακούς τον George να λέει ότι ο άνθρωπος υφίσταται πλύση εγκεφάλου από τα κινητά τηλέφωνα, είναι στοιχειωτικά προφητικό όταν έχεις συνειδητοποιήσει ότι το να κοιτάμε την οθόνη που κουβαλάμε στην τσέπη μας, αποτελεί την μισή καθημερινότητα του καθενός μας. Λαμβάνοντας υπόψη πόσο πολύ ο Harrison αγαπούσε να ζει το παρόν και να εκτιμά τα φυσικά πράγματα, είναι σίγουρο πως δεν θα του άρεσε το ζοφερό μέλλον που τον περίμενε.

5. "Walking in the Snow" – Run the Jewels

Οι Run the Jewels είναι γνωστοί ως μία από τις πιο μαχητικές φωνές στο Hip-Hop εδώ και χρόνια, αλλά δεν είναι πολλοί αυτοί που μπορούν να ισχυριστούν ότι οι στίχοι τους περιέχουν μερικά από τα καλύτερα ψήγματα κοινωνικού σχολιασμού. Παρ’ όλα αυτά,  το "Walking in the Snow" τράβηξε την προσοχή λόγω μόνο τριών λέξεων. Ο Killer Mike, δεν είχε ποτέ πρόβλημα με το να μιλάει για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαύροι στην Αμερική, και ακούγοντάς τον να ουρλιάζει, "I can’t breathe", ίσως να μη δίνεις σημασία. Τις επόμενες όμως μέρες, ο θάνατος του George Floyd από έναν αστυνομικό οδήγησε στο να γίνει το τραγούδι ύμνος, αφού τα τελευταία λόγια του Floyd ήταν αυτές οι ίδιες τρεις λέξεις: "I can’t breathe". Οπότε… είτε ο Mike είναι ο Νοστράδαμος που εκφράζει λόγια/στίχους πριν καν συμβούν, είτε έχουμε  πολύ δρόμο ακόμα για τον έλεγχο των φυλετικών διακρίσεων. Νομίζω πως αυτό το δεύτερο, είναι σίγουρο. Έχουμε δρόμο ακόμα.

4. "Dream Brother" – Jeff Buckley

Ολόκληρη η καριέρα του Jeff Buckley -αν και σύντομη- μοιάζει με βικτωριανή τραγωδία. Γνωρίζουμε όλοι μας (?) ότι πνίγηκε στον ποταμό Μισισιπή. Ο ίδιος βέβαια, σίγουρα δεν ήξερε ότι ο χρόνος του ήταν λίγος, αλλά ακούγοντας το "Dream Brother", είναι εύκολο να φανταστεί κανείς τη μελωδία ως μία ανεπίσημη αποχαιρετιστήρια επιστολή. Ρωτάς γιατί; Μα… ενώ ολόκληρο το τραγούδι προοριζόταν να είναι ένα μπλουζ, a la Led Zeppelin, το να ακούς τον Buckley να τραγουδάει για το νερό που τον καταπίνει, τι άλλο μπορείς να σκεφτείς λαμβάνοντας κι όλας υπόψη τις λεπτομέρειες του πνιγμού του; Ο θάνατός του προήλθε από το γεγονός ότι τον τράβηξε το ρεύμα, και τον κατάπιε το νερό. Αυτή είναι η ιστορία ενός έκπτωτου αγγέλου που προσπαθεί να επιστρέψει στον παράδεισο μέσω της απόλυτης δύναμης της φωνής του. Όπου κι αν είναι τώρα ο Jeff, ελπίζω/ελπίζουμε να μην πνιγεί ποτέ ξανά στα νερά κανενός ποταμού.

3. "Up From the Skies" – Jimi Hendrix

Ο Jimi Hendrix δεν ένιωσε ποτέ ότι ήταν από αυτήν την εποχή ή από αυτό τον πλανήτη. Τις μισές φορές, η κιθάρα του ακουγόταν σαν να προσπαθούσε να επικοινωνήσει με άλλα όντα πολύ πέρα από το γήινο περιβάλλον, και σε σπάνιες περιπτώσεις, τα σόλα της κιθάρας του φαινόταν να εκπέμπουν κάτι αλλόκοτο.

Ο Jimi Hendrix δήλωνε λάτρης της επιστημονικής φαντασίας, και ξεκινώντας το Axis Bold As Love, τραγουδάει από την οπτική γωνία ενός εξωγήινου που του δείχνουν εικόνες από αυτά που έχει να του προσφέρει η Γη. Παρατηρεί λοιπόν ο εξωγήινος, και συμπεραίνει και μιλάει για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Δεν είναι τρομακτικό αυτό; Λέει για τα επίπεδα του νερού που συνεχίζουν να ανεβαίνουν και τελικά γίνονται ένα πρόβλημα πολύ μεγάλο για να το αγνοήσει κανείς. Δυστυχώς για εμάς, αυτή είναι η ψυχρή, σκληρή και πικρή αλήθεια με την οποία πρέπει να ζούμε καθημερινά, και αν νοιαζόμαστε για αυτόν τον πλανήτη που ζούμε και που βρίσκεται το σπίτι μας, καλύτερα να κάνουμε κάποιες αλλαγές στη ζωή μας για να βεβαιωθούμε ότι ο πλανήτης αυτός θα είναι βιώσιμος για τις επόμενες γενιές.

2. "Lazarus" – David Bowie

Όπως ανέφερα και στην περίπτωση του George Harrison, πολλοί καλλιτέχνες δεν θα είχαν τα κότσια να μετατρέψουν τις τελευταίες τους μέρες σε έργο τέχνης. Αν έλεγαν σε κάποιον ότι ο χρόνος του στη Γη ήταν λίγος, θα περνούσε κανονικά αυτόν τον χρόνο με την οικογένειά του, ή θα προσπαθούσε να κάνει ό,τι και όσα περισσότερα μπορούσε να δει σ’ αυτό τον κόσμο για μια τελευταία φορά προτού περάσει στην άλλη πλευρά. Αλλά για τον David Bowie η μουσική ήταν μέρος του DNA του, και στο Blackstar μας έκανε μία τελευταία υπόκλιση με ένα από τα πιο οδυνηρά κομμάτια της καριέρας του.

Ενώ το "Lazarus" φτιάχτηκε όταν ο Bowie ήξερε ότι πέθαινε, το να ακούς την κουρασμένη φωνή του να τραγουδάει κοιτάζοντας ψηλά είναι αρκετό για να κάνει τον οποιονδήποτε να δακρύζει. Η συνταρακτική όμως πρόβλεψη έρχεται με τους στίχους που μιλάνε για κάτι που έγινε πραγματικότητα: Όταν δηλαδή όλα τα ειδησεογραφικά μέσα στον πλανήτη άρχισαν να λένε ότι πέθανε μόλις δύο μέρες μετά την κυκλοφορία του album!!! Το μεγαλύτερο μέρος του Blackstar θα μπορούσε να είναι ένα ολόκληρο άρθρο, αλλά το "Lazarus" λειτουργεί καλύτερα ως τελευταίο αντίο.

1. "Fitter Happier" – Radiohead

Η τεχνολογία της δεκαετίας του ’90 σε σύγκριση με το σήμερα μοιάζει με τη μέρα και τη νύχτα. Μπορεί τότε να είχαμε ανησυχήσει με την ιδέα ότι ο κόσμος θα τελείωνε το 2000, όταν θα κατέρρεαν τα πάντα, αλλά σήμερα το θέμα είναι η αγωνία για το αν ή πότε η τεχνολογία AI θα αρχίσει να προσπαθεί να ελέγχει την κάθε μας κίνηση. Μπορεί να ακούγεται ειρωνικό ή αστείο, αλλά οι Radiohead κατάφεραν να γράψουν ένα τραγούδι που φαινόταν να καλωσορίζει τους μελλοντικούς μας άρχοντες. Δεδομένου ότι το μεγαλύτερο μέρος του OK Computer αφορούσε στη δυσπιστία της τεχνολογίας, το "Fitter Happier" εξέτασε το νοσηρό τέλος που θα μπορούσε να έρθει και να γίνει πραγματικότητα, αν αφήσουμε τα πάντα στους υπολογιστές. Οι στίχοι, απαγγέλλονται από μια ηλεκτρονική φωνή καθώς παίζει στο παρασκήνιο ένα δυσοίωνο πιάνο. Οι περισσότεροι από τους στίχους λειτουργούν σαν μια τεχνητή νοημοσύνη που τροφοδοτείται με πληροφορίες σχετικά με το τι υποτίθεται ότι πρέπει να κάνουν τα ανθρώπινα όντα, είτε κλαίνε, είτε γελάνε παρακολουθώντας μια καλή ταινία. Δεν είναι ότι οι Radiohead πίστευαν ότι αυτό θα ήταν το μέλλον, αλλά μπορείς να πεις, ότι το "Fitter Happier" ήταν έστω μια ματιά σε αυτό το κακό τέλος που η τεχνολογία είναι ικανή να επιφέρει. Και αν αυτό είναι αναπόφευκτο, το μόνο που μπορούμε να κάνουμε όλοι εμείς οι υπόλοιποι, είναι να προετοιμαστούμε.

Ευχαριστώ για την ανάγνωση…