Η Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας

Έξω νύχτα, απόλυτη ησυχία και τ’ αστέρια λαμπιρίζουν βουβά. Γεμάτος ο νους μου με σκέψεις βαριές, ερωτήματα, πόθους, αναζητήσεις. Κάθομαι στην καρέκλα και στρέφω τη ματιά μου εκεί έξω, προς τον κόσμο. Με μια απότομη κίνηση ανοίγω το παράθυρο μες τη νύχτα. Μέσα απ’ το παράθυρο αντικρίζω εικόνα θαυμαστή! Ολόκληρη η Γη μετέωρη στέκει μες τον νυχτερινό ουρανό και πάλλεται ολοζώντανη σαν καρδιά. Χιλιάδες αρτηρίες συνδέουν κάθε σημείο της απ’ άκρη σε άκρη κι εκατομμύρια μηνύματα, σκέψεις, πληροφορίες και συναισθήματα μεταδίδονται πάνω στην επιφάνειά της σε κάθε δευτερόλεπτο που περνάει. Είναι μια γη κατοικημένη από μια ανθρωπότητα ενωμένη όσο ποτέ, με μια απίστευτα ελεύθερη διακίνηση ιδεών που κανείς φιλόσοφος δεν είχε φανταστεί ποτέ. Μια μαγικά κατασκευασμένη επανάσταση, δίχως βία, δίχως αίμα. Αρκεί μόνο ν’ ανοίξεις το παράθυρο και θα αντικρίσεις το μεγαλύτερο θαύμα της εποχής μας. Αυτό που κανείς απ’ τους παππούδες μας δεν είχε ονειρευτεί. Το θαύμα εκείνο που γεννιέται τυχαία σαν σπίθα, χωρίς σκοπό, όπως ακριβώς γεννιέται η έμπνευση στους καλλιτέχνες. Το νέο θαύμα της ανθρωπότητας, η Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας: το Internet.

Τα θεμέλια του θαύματος αυτού φτάνουν πίσω στο 1969 μέσα στον ψυχρό πόλεμο όταν οι Η.Π.Α. για να ανταγωνιστούν την Σοβιετική τεχνολογική επιτυχία της εκτόξευσης του Σπούτνικ, δημιούργησαν ένα πρότυπο δίκτυο με την ονομασία ARPANET. Ωστόσο, τεχνικά η γέννηση του Internet τοποθετείται στο 1983 όταν το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των Η.Π.Α. δημιούργησε την ραχοκοκαλιά ενός πανεπιστημιακού δικτύου. Κανείς όμως δεν μπορούσε να φανταστεί τότε τις διαστάσεις που θα έπαιρνε αυτό το εγχείρημα. Η δεκαετία που το θαύμα αυτό γιγαντώθηκε και άρχισε να παίρνει τις σημερινές του διαστάσεις ήταν η δεκαετία του ’90. Σαν ζωντανός οργανισμός που αποτελείται από εκατομμύρια διαφορετικά κύτταρα άρχισε να αναπτύσσεται με ρυθμούς εκθετικούς. Εκατοντάδες χιλιάδες υπολογιστές και δίκτυα συνδέθηκαν στο ενιαίο πια παγκόσμιο δίκτυο που ονομάστηκε Internet. Κάπου στα μέσα της δεκαετίας αυτής αρχίζει και το ενδιαφέρον του κοινού για την νέα αυτή τεχνολογία. Δειλά-δειλά οι άνθρωποι προσπαθούν να συνειδητοποιήσουν τί καινούριο φέρνει αυτή η ιδέα, τί μπορεί να προσφέρει στη ζωή τους και τί κινδύνους μπορεί να κρύβει. Ακόμα και σήμερα όμως, μετά από τόσο καιρό ύπαρξης του Internet πλησιάζοντας στο τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, δεν είμαι σίγουρος αν έχουμε καταλάβει στ’ αλήθεια το θαύμα που κρατούμε στα χέρια μας.

Πάω πίσω στο καλοκαίρι του ’96. Έχω ακούσει αρκετά πράγματα για το Internet. Η νέα τεχνολογία, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα δωμάτια συνομιλιών, οι ιστοσελίδες… Πάντα είχα μια αγάπη για τις νέες τεχνολογίες και η ιδέα της σύνδεσης του υπολογιστή μου με ένα παγκόσμιο δίκτυο με είχε συναρπάσει. Ακόμα θυμάμαι πολύ έντονα την έκπληξη που ένιωσα εκείνο τον Αύγουστο όταν μπαίνοντας σε ένα διεθνές δωμάτιο συνομιλιών (chat room) «κουβέντιασα» με κάποιον απ’ τον Καναδά. Μου φαινόταν απίστευτο! Εγώ να κάθομαι στην καρέκλα του δωματίου μου, να πληκτρολογώ μια λέξη στο πληκτρολόγιο και σχεδόν ακαριαία να την λαμβάνει κάποιος στην άλλη άκρη του κόσμου. Και μάλιστα ταυτόχρονα στον ίδιο εικονικό χώρο να παρευρίσκονται κι άλλοι και να γράφουν κι εκείνοι τις απόψεις και τις σκέψεις τους λες και ήμασταν όλοι μαζί μια παρέα που καθόταν στο ίδιο τραπέζι και κουβέντιαζε μέχρι τα χαράματα. Οι δυνατότητες που ξετυλίγονταν μπροστά μου έμοιαζαν υπερφυσικές. Με το πάτημα ενός κουμπιού μπορούσα να βρεθώ σε μέρη που δεν είχα φανταστεί ποτέ. Σε μακρινές ξένες χώρες, σε πασίγνωστα Μουσεία και αξιοθέατα, σε ερευνητικά προγράμματα, σε ηλεκτρονικές κοινότητες, μέχρι και στο διάστημα έφτασα απολαμβάνοντας τις πανέμορφες φωτογραφίες που έστελναν τα μεγάλα τηλεσκόπια. Ό,τι περνούσε απ’ το μυαλό μου μπορούσα να το βρω αρκεί να το πληκτρολογούσα. Ο όγκος των πληροφοριών που με είχε βομβαρδίσει μέσα σε λίγες μέρες ήταν μάλλον περισσότερος απ’ όσο μπορούσα να αφομοιώσω. Κι όμως αυτό το ταξίδι με βύθιζε σε μια παράξενη μέθη που με μαγνήτιζε και με τραβούσε βαθιά προς τα άγνωστα λιμάνια των ιστοσελίδων και του κυβερνοχώρου.

Όλα αυτά ήταν τόσο καινούρια και συναρπαστικά που έμοιαζαν σαν να έρχονταν από κάποιο πολύ μακρινό και απροσδιόριστο μέλλον. Μόνο που αυτό το «μέλλον» είχε φτάσει πολύ απότομα στην πόρτα του σπιτιού μας. Έφτασε απρόσκλητο, εισέβαλε στη ζωή μας με θράσος και χωρίς να ρωτήσει κανέναν στρογγυλοκάθισε στον δερμάτινο καναπέ του σαλονιού μας. Αυτή η ξαφνική εισβολή της νέας τεχνολογίας φόβισε πολύ κόσμο. Πολλοί το αντιμετώπισαν και το αντιμετωπίζουν μέχρι και σήμερα με καχυποψία εστιάζοντας σε εκείνα τα σημεία του Internet που θεωρούνται σκοτεινά. Μα εγώ το λάτρεψα απ’ την αρχή. Το έβλεπα σαν ένα θαύμα που ξεδιπλωνόταν μπροστά στα μάτια μας, ένα δώρο που έκανε η ανθρωπότητα στον ίδιο της τον εαυτό. Και πάντα ανυπομονούσα να δω σε τι μονοπάτια θα μας ταξίδευε και ποιους νέους κόσμους θα αντικρίζαμε σε αυτό το ολοκαίνουριο ταξίδι των ανθρώπων…

Έχουν περάσει σχεδόν έντεκα χρόνια απ’ το καλοκαίρι του ’96 και η εξέλιξη του Internet είναι αλματώδης. Ο όγκος του δικτύου έχει πολλαπλασιαστεί και οι προορισμοί των καραβιών που σαλπάρουν στην διαδικτυακή θάλασσα είναι αναρίθμητοι.

Έτσι ταξιδεύω κι εγώ πολλές φορές τις νύχτες χωρίς να γνωρίζω τον προορισμό. Ανοίγω πανιά και σαλπάρω ξέροντας ότι μετά από τόσα χρόνια ηλεκτρονικού ταξιδιού πάντα μπορεί να βρεθεί κάτι που να με ενδιαφέρει. Στο τέλος όμως εκείνο που πάντα με εντυπωσιάζει είναι ο ασύλληπτος για τον ανθρώπινο νου όγκος πληροφοριών που μπορεί να βρει κανείς στην ηλεκτρονική αυτή θάλασσα.

Τεράστιες ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες και μηχανές αναζήτησης μπορούν να οδηγήσουν τον αναγνώστη με εξαιρετική ακρίβεια σε οποιοδήποτε θέμα τον ενδιαφέρει. Αυτή η τόσο εύκολη και γρήγορη διακίνηση της γνώσης δεν έχει υπάρξει ποτέ ξανά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ένας τέτοιος όγκος δεδομένων και πλούτος πληροφορίας θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με την αρχαία Μεγάλη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας όπου σύμφωνα με μελετητές η συλλογή της συμπεριλάμβανε περίπου επτακόσιες πενήντα χιλιάδες παπύρους με κείμενα συλλεγμένα απ’ όλο τον κόσμο. Η βιβλιοθήκη αυτή είχε δημιουργηθεί τον 3ο αιώνα στο ελληνιστικό βασίλειο της Αιγύπτου απ’ τον Πτολεμαίο Β΄ με σκοπό να συμπεριλάβει όλη την γνώση του κόσμου, ό,τι γράφτηκε ποτέ από ανθρώπινο χέρι.

Σήμερα γίνονται πολύ αξιόλογες και μεγάλες προσπάθειες για οργάνωση online βιβλιοθηκών που θα περιέχουν βιβλία απ’ όλον τον κόσμο. Πέρα από αυτό το εγχείρημα όμως, ο θεσμός των ελεύθερων ηλεκτρονικών εγκυκλοπαιδειών είναι πραγματικότητα και εξελίσσεται με τεράστια επιτυχία.

Για παράδειγμα, η ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia που είναι απ’ τους πιο δημοφιλείς τόπους επίσκεψης των ταξιδευτών του κυβερνοχώρου περιλαμβάνει πάνω από 1.700.000 άρθρα στην αγγλική της έκδοση, αριθμός που την καθιστά την μεγαλύτερη εγκυκλοπαίδεια που δημιουργήθηκε ποτέ στον πλανήτη. Αν προσμετρήσουμε και τα άρθρα που είναι γραμμένα σε άλλες γλώσσες απ’ όλο τον κόσμο, το μέγεθος της διεθνούς Wikipedia φτάνει στον απίστευτο αριθμό των επτά εκατομμυρίων άρθρων! Πρόκειται για μια γιορτή γνώσης όπου ο κάθε επισκέπτης μπορεί να προσθέσει το δικό του λιθαράκι πάνω σε αυτό το κολοσσιαίο οικοδόμημα. Κι αυτά αφορούν μόνο την γνώση που περιέχεται στο δικτυακό τόπο της Wikipedia που αποτελεί ένα απειροελάχιστο μέρος του όγκου του Internet. Αν συμπεριλάβουμε την γνώση και τα κείμενα που αποτελούν το σύνολο του παγκόσμιου δικτύου του Internet τότε μιλάμε σίγουρα για ό,τι πιο θαυμαστό έχει δημιουργήσει ο άνθρωπος σε ολόκληρη την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού με σκοπό τη συσσώρευση και διάδοση της γνώσης.

Τα λιμάνια της γνώσης όμως δεν είναι παρά ένα μικρό μόνο μέρος των πιθανών προορισμών του ταξιδευτή του κυβερνοχώρου. Το Internet έχει εξελιχθεί σε έναν πρωτοποριακό ολοζώντανο χώρο επικοινωνίας της ανθρωπότητας. Χιλιάδες πίνακες συζητήσεων και δωμάτια συνομιλιών δίνουν το δικαίωμα στους ανθρώπους να συζητήσουν για όλα εκείνα που τους ενώνουν ή τους χωρίζουν, ελεύθερα, χωρίς λογοκρισία. Αυτό που κάποτε ίσως έμοιαζε απίθανο, σήμερα είναι δυνατό: άνθρωποι από τελείως διαφορετικούς πολιτισμούς, από διαφορετικά έθνη και θρησκείες κάθονται ειρηνικά γύρω από ένα εικονικό τραπέζι και καταθέτουν ελεύθερα τις προσωπικές τους απόψεις. Εδώ ο μόνος πόλεμος που υπάρχει είναι ο πόλεμος των ιδεών όπου ο καθένας έχει βήμα και δικαίωμα στην έκφραση.

Ο ταξιδιώτης του διαδικτύου είναι ελεύθερος να δημιουργήσει. Πέρα απ’ τις συζητήσεις μπορεί να κατασκευάσει τις δικές του προσωπικές ιστοσελίδες -κάτι σαν νησίδες στο ηλεκτρονικό πέλαγος- με μορφή και θεματολογία που επιθυμεί ο ίδιος. Μάλιστα, τελευταία βρίσκονται σε ιδιαίτερη άνθιση οι ιστοσελίδες που έχουν μορφή «blog» (web-log), δηλαδή μορφή ηλεκτρονικού ημερολογίου. Ο συγγραφέας του blog ουσιαστικά γράφει το δικό του ζωντανό βιβλίο, το δικό του ημερολόγιο, ή κατά κάποιο τρόπο εκδίδει ελεύθερα την δική του εφημερίδα, με μοναδικό περιορισμό την φαντασία του. Ο καθένας μας μπορεί να αποκτήσει τέτοιες προσωπικές ιστοσελίδες και να καταθέσει τις σκέψεις και τις ιδέες του, απευθυνόμενος όχι μόνο στους κατοίκους της γειτονιάς, της πόλης, ή της χώρας του, όπως συνέβαινε παλιότερα, αλλά σε ολόκληρη τη ανθρωπότητα! Αυτές οι προσωπικές πινελιές χρωματίζουν το παγκόσμιο δίκτυο και του προσδίδουν μία τεράστια ποικιλομορφία.

Η δημιουργικότητα των ταξιδιωτών της ηλεκτρονικής θάλασσας ωστόσο δεν εξαντλείται μόνο σε αυτά. Τα τελευταία δύο χρόνια μία νέα μορφή έκφρασης και ψυχαγωγίας έχει κάνει την εμφάνισή της στον κυβερνοχώρο συνδυάζοντας ήχο και εικόνα. Πρόκειται για την δημιουργία, προβολή και ανταλλαγή βίντεο που ξεκίνησε στις αρχές του 2005 απ’ το πρωτοπόρο site Youtube.com το οποίο αργότερα ακολούθησαν αρκετές άλλες ιστοσελίδες που έκαναν χρήση της ίδιας τεχνολογίας. Αυτές οι ιστοσελίδες δίνουν το δικαίωμα στον χρήστη να δημιουργήσει και να μοιραστεί τα προσωπικά του βίντεο με όλον τον κόσμο. Πράγματι, εκατομμύρια συνάνθρωποί μας απ’ όλο τον κόσμο έχουν δημοσιεύσει βίντεο που έχουν αποκτήσει ή που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι. Η ποικιλία των ταινιών που βρίσκει κανείς είναι εντυπωσιακή. Από πανεπιστημιακές διαλέξεις, σπάνια ντοκουμέντα, συναυλίες, ντοκιμαντέρ, τηλεοπτικές εκπομπές , τέχνη και αθλητισμό μέχρι και προσωπικές σκέψεις ή δημόσιες εξομολογήσεις και προβληματισμούς των μοναχικών ταξιδευτών της ηλεκτρονικής θάλασσας. Ο συνδυασμός των βίντεο και των blogs οδήγησε αναπόφευκτα στα video blogs ή vlogs όπου οι απόψεις των ταξιδιωτών του Internet δεν κατατίθενται πια μόνο με γραπτό λόγο αλλά με ήχο και εικόνα. Δεδομένης της ευκολίας που έχει η καταγραφή βίντεο σε υπολογιστή με χρήση web-camera, ο καθένας πια μπορεί να γίνει πρωταγωνιστής, σκηνοθέτης ή αφηγητής της δικής του ταινίας ή του δικού του ημερολογίου. Όλα αυτά δίνουν στο Internet μια αναπάντεχη αμεσότητα και φέρνουν τους ανθρώπους όλου του πλανήτη πολύ κοντά. Δημιουργείται έτσι στον επισκέπτη η αίσθηση μιας ολοζώντανης ενιαίας ανθρώπινης κοινωνίας.

Πόσοι άνθρωποι δεν επιθύμησαν όταν διάβαζαν ένα βιβλίο ή ένα παραμύθι να μπορούσαν για λίγο να βρεθούν κι αυτοί μέσα στον όμορφο αυτό κόσμο φαντασίας; Να εμπλακούν σε μυθικές περιπέτειες και ηρωικές πράξεις; Αυτοί οι παραμυθένιοι, μυθικοί κόσμοι περιπέτειας και φαντασίας είναι πλέον ανοιχτοί και περιμένουν ανθρώπους απ’ όλο τον κόσμο να συμμετάσχουν και να γίνουν για πρώτη φορά πρωταγωνιστές στο δικό τους προσωπικό παραμύθι, σε έναν φανταστικό κόσμο που γίνεται αληθινός όσο ποτέ, αφού συμμετέχουν άνθρωποι από κάθε γωνιά της Γης. Ο πρώτος τέτοιος ζωντανός κόσμος δημιουργήθηκε το 1996 αλλά η πραγματική επανάσταση στον χώρο των ζωντανών online παιχνιδιών ήρθε το 2004 όταν γεννήθηκε ο «κόσμος του Warcraft» στον οποίο σήμερα «ζούνε» περίπου εννιά εκατομμύρια παίκτες απ’ όλο τον κόσμο.

Οι εκφάνσεις και οι δυνατότητες του Internet είναι απεριόριστες και εξελίσσεται συνεχώς με ταχύτατους ρυθμούς. Σίγουρα αυτή την στιγμή που γράφω δημιουργείται κάποια νέα τεχνολογία ή ευρεσιτεχνία που θα αλλάξει ή θα εμπλουτίσει την μορφή του κυβερνοχώρου όπως τον ξέρουμε. Όμως ο κύβος ερρίφθη. Τίποτα δεν μπορεί πια να σταματήσει αυτήν την ραγδαία ανάπτυξη, αυτήν την αυθόρμητη επανάσταση του πολιτισμού μας. Ίσως αυτή η ελευθερία και η ποικιλομορφία στην δημιουργικότητα, την ψυχαγωγία και την έκφραση να είναι τελικά η πιο όμορφη πλευρά της παγκοσμιοποίησης.
Το πραγματικό φιλοσοφικό νόημα, η ουσιαστική αλήθεια που κρύβεται πίσω απ’ την έννοια του Internet ίσως είναι πολύ πιο συναρπαστική και μαγευτική απ’ ό,τι φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Δεν είναι απλά μια νέα τεχνολογία που δημιουργήθηκε για να κάνει την ζωή μας πιο εύκολη ή πιο δύσκολη. Δεν είναι απλά ένα ευρετήριο πληροφοριών ή ένα εργαλείο επικοινωνίας και ψυχαγωγίας. Δεν είναι απλά μια ζωντανή εγκυκλοπαίδεια.

Είναι κάτι πολύ σπουδαιότερο και πρωτοποριακό που συμβαίνει για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας και μάλλον θα πρέπει να νιώθουμε ευτυχείς που το ζούμε: Είναι το δημιούργημα και ο καθρέφτης μιας ποικιλόμορφης ενωμένης ανθρωπότητας, όπου όλοι οι άνθρωποι, απ’ όλα τα μέρη της Γης και απ’ όλους τους πολιτισμούς είναι συνδεδεμένοι μεταξύ τους, μέσα απ’ τις ιδέες τους, μέσα απ’ τις ιδιαιτερότητες και τις δραστηριότητές τους, μέσα απ’ τη ζωή τους…

----

Ανοίγω το παράθυρο και νιώθω την ψυχή μου να γεμίζει γιατί βλέπω εκατομμύρια ανθρώπους με εκατομμύρια φωνές που η καθεμιά έχει την δική της θέση στον κυβερνοχώρο. Άνθρωποι που δεν θα συναντιόνταν ποτέ, άνθρωποι που τους χωρίζει τεράστια απόσταση και που μεγάλωσαν σε τελείως διαφορετικά περιβάλλοντα, ξαφνικά βρίσκουν ότι τους ενώνει κάτι κοινό, μια ασχολία, μια ιδέα, ένα όνειρο. Έτσι γνωρίζονται οι ταξιδιώτες στις εθνικές οδούς του Internet, μέσα σε αυτήν την πανηγυρική γιορτή του γραπτού λόγου, της γνώσης και της ανθρώπινης επικοινωνίας. Και δημιουργούν κοινότητες και αδελφότητες λες και είναι μετανάστες σε μια ολοκαίνουρια γη και χτίζουν ιδανικά την πολιτεία τους. Κι άλλοτε βλέπεις να ξεσπούν διαμάχες κι άλλοτε να δημιουργούνται φιλίες. Μα ο πόλεμος εδώ είναι γιορτή γιατί είναι πάντα πόλεμος ιδεών, και οι φιλίες μεταξύ των ανθρώπων βασισμένες σε αληθινές ανάγκες. Για αυτό το θαύμα μιλώ. Γιατί το Internet τελικά είναι η ίδια η εικόνα της ανθρωπότητας, η συνισταμένη της βαθιάς ανάγκης μας να επικοινωνήσουμε, να μάθουμε, να δημιουργήσουμε.

Είμαι πια σίγουρος ότι κάποια μακρινή μέρα θα μιλάμε στα παιδιά και στα εγγόνια μας για την εποχή εκείνη που η ηλεκτρονική αυτή θάλασσα δεν υπήρχε και εκείνα θα μας κοιτάνε με μεγάλα απορημένα μάτια…

Και ποιος ξέρει; Μπορεί κάποτε τα κράτη και οι κυβερνήσεις της Γης να εμπνευστούν απ’ αυτό το ενιαίο ειρηνικό δημιούργημα των ανθρώπων και να δουν τον κόσμο έτσι όπως θα ‘πρεπε πάντα να τον βλέπουν: ένα πλανήτη κατοικημένο από ανθρώπους που στην πραγματικότητα δεν τους χωρίζει τίποτα, παρά μονάχα λίγα χιλιόμετρα στεριάς και θάλασσας…




Αφιερωμένο στην αγαπημένη μου ηλεκτρονική -μα τόσο αληθινή- κοινότητα,
στο MusicΗeaven.