Το ράφι με τα βινύλια: Η εκδίκηση της γυφτιάς (Β Μέρος)

(διαβάστε εδώ το Α Μέρος)

Α΄ Πλευρά :

1/ Με το που βάζεις τον δίσκο να παίξει ... ιδού η πρώτη έκπληξις : Η φωνή του Σαββόπουλου να ερμηνεύει μια μικρής διάρκειας "λαϊκότροπη" μπαλάντα συνοδευόμενη από τους απαλούς ήχους μιας ακουστικής κιθάρας και των κρουστών. Και με στίχους που, μέχρι τότε, δεν είχαμε συνηθίσει από τη φωνή του Σαββόπουλου : "Βρέχει στην Εθνική οδό, σε κάποιο της χιλιόμετρο, μούσκεμα μόνος περπατώ, με το τσιγάρο μου σβηστό" !!! Ο Ρασούλης κατάφερε εδώ να "ζωγραφίσει" μια καταπληκτική εικόνα, που θα μπορούσε να είναι σκηνή κάποιας road movie ταινίας : Ο μοναχικός ήρωας, έχοντας δεχθεί την ερωτική απόρριψη, περιφέρεται ασκόπως στην Εθνική Οδό, δίπλα από κάποιο "παρηκμασμένο ξενυχτάδικο". Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, πιάνει και βροχή [ακόμη και οι ... καιρικές συνθήκες είναι εναντίον του] !!! Η ταπεινή μου άποψη είναι ότι για πρώτη [ίσως και μοναδική] φορά η λουζεροσύνη παρουσιάζεται στην ελληνική δισκογραφία με τόσο γοητευτικό, πλήρως απαλλαγμένο από μιζέρια, τρόπο !!!

2/ Στο επόμενο τραγούδι η ένταση ... σαν λίγο να "ανεβαίνει" λιγάκι : "Κυρ διευθυντά των δίσκων, έχω ήχο κι υλικό, μη μου λες για αναβολή και με τραννάς κι εσύ" κλπ κλπ, σε ρυθμό καμηλιέρικου. Για ποιο λόγο, όμως, ο "πονεμένος" καλλιτέχνης παρακαλάει τον κυρ διευθυντή της [προφανώς μικρής εμβέλειας] δισκογραφικής να εκδώσει τα "πονήματά" του ??? Μα ... επειδή έχει λαχτάρα να τα ακούσει η αγαπημένη του, προκειμένου να τον αποδεχθεί : "να το πω από το ράδιο, να τής έδινα κουράγιο, να μ' ακούσει να με νιώσει, το μυαλό της να διορθώσει". Μωρέ, ας συμβεί τούτο και ... ας μη βγάλει "δεκάρα τσακιστή" απ' τα τραγούδια του : "κι ας με ρίξεις στα λεφτά, κι ας μην πάρω ποσοστά". Σε αυτό το τραγούδι προσέξτε, επίσης, με τι ευρηματικό και ιδιοφυή τρόπο εξελίσσεται η πλοκή της μελωδίας. Εμ, Ξυδάκης είν' αυτός ....

3/ Στη συνέχεια ... "Τρελή κι αδέσποτη παρόλη την αγάπη", πολύ όμορφο τραγούδι, σε ρυθμό "συρτορούμπας" και, δικαιότατα, χιλιοτραγουδισμένο. Εδώ δεν ξέρεις τι να πρωτοθαυμάσεις : την ωραιότατη εισαγωγή ??? την ερμηνεία ??? τους στίχους ??? Εδώ θα σταθώ μόνο στον στίχο που λέει : "και μπαίνει στις καρδιές σαν να 'τανε μετρό" !!! Ω, ναι, ο σφοδρός έρωτας, το πάθος, παρομοιάζονται με ... μετρό !!! Γεια σου ρε Ρασούλη ....

4/ Το επόμενο τραγούδι το έχει επωμισθεί η Σοφία Διαμαντή : "Καίγομαι, καίγομαι σαν το δασάκι καίγομαι κι έχεις την ευθύνη", σε ρυθμό τσιφτετελιού. Κι αυτό πολύ καλή στιγμή του δίσκου, το οποίο η ερμηνεύτρια αποδίδει καταπληκτικά. Αυτή η κοπέλα, άραγε, γιατί δεν έκανε καριέρα σαν τραγουδίστρια ???

5/ Και μετά ... έχουμε και βαλσάκι : "Στην Πόλυ", όπου το θέμα της πορνείας αντιμετωπίζεται με περισσή τρυφερότητα και ευαισθησία !!! "Εσύ μοιράζεις το φιλί κι η κοινωνία τη ντροπή". Πάνω σε αυτό το θέμα ο Ρασούλης μάς προσέφερε αργότερα κι άλλους υπέροχους στίχους ["Χαράματα Ομόνοια" σε μουσική Λοϊζου και ερμηνεία Βασ. Παπακωνσταντίνου, "Ρώσικά μου μάτια" σε μουσική Βαγιόπουλου και έρμηνεία Ορφ. Περίδη]. Το εν λόγω βαλσάκι ακολουθεί, σε κάποια στιγμή, "περίεργα" μελωδικά μονοπάτια, στα οποία, όμως, ανταποκρίνεται πλήρως η φωνή του Παπάζογλου [προσέξτε τα ανεβοκατεβάσματα της φωνής του, με πόση άνεση "ελίσσονται"].

6/ Το τελευταίο τραγούδι της 1ης πλευράς, σε ρυθμό τσιφτετελιού, θα μπορούσε κανείς να πει ότι ... κατοχυρώνει ένα βασικό "ανθρώπινο δικαίωμα" : το δικαίωμα στην τεμπελιά !!! "Μη μ' αποκαλείς τεμπέλη και μου σπας το ηθικό, η καρδιά λεφτά δεν θέλει για να πει το σ' αγαπώ". Ω, ναι, χρειάζεται πού και πού η τεμπελιά ... Οι, αρκούντως ανατρεπτικοί, εναρκτήριοι στίχοι είναι ... "όλα τα λεφτά" : "Όλα τα 'χε ξηγημένα μες στον κήπο του ο Θεός, όμως ο Αδάμ κι η Εύα το 'δανε και λίγο αλλιώς" !!!

Πλευρά Β :

1/ Η 2η πλευρά του δίσκου αρχίζει με ένα τσιφτετέλι "έξω καρδιά" : "Τι κι αν είσαι απ' τη Λιβύη, εργατάκι και φτωχό, πιασ' το νταχτιρντί να γίνει, πατιρντί κανονικό, πιασ' το νταχτιρντί ταξίμι, να κομπλάρει ... ο Adamo" !!! Ω, ναι, το φτωχό, ταπεινό εργατάκι από την Αφρική έκανε "σκόνη" κοτζάμ Ανταμό !!! Ανατολή - Δύση σημειώσατε 'άσσο" και μάλιστα ... με ευρύ σκορ !!! Πρόκειται για το πλέον αγαπημένο μου τραγούδι του δίσκου, φορτωμένο με αρώματα "ανατολής" [κανέλλας και λοιπών μπαχαρικών]. Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι το εν λόγω τραγούδι το τραγουδούν "ομαδικώς" οι τραγουδιστές του δίσκου [είτε ως "χορωδία" είτε μοιράζοντας τα κουπλέ του] το καθιστά ακόμη πιο γοητευτικό. Άλλωστε, το "ομαδικό / παρεϊστικο" πνεύμα του τραγουδιού προκύπτει και από τον στίχο του : "πες του Νιόνιου να κουρντίσει, και του Γιώργου να τη βγει, ο Νικάκης να γρυλλίσει, κι ο Μανώλης να πιαστεί" ....

2/ Τα βάσανα του έρωτα δεν θα μπορούσαν να λείψουν από αυτόν το δίσκο. "Πρώτα να ξεκαθαρίσεις, αν τον άλλονε θ' αφήσεις, για αν εμένα αγαπάς ... Κοίτα μην τον λαχταρήσεις και τη ζήση του τσακίσεις". Κι αυτό σε ρυθμό συρτορούμπας, με τη Σοφία Διαμαντή να κάνει καταπληκτικά δεύτερα φωνητικά στον Παπάζογλου. Όσο για το στίχο ... για άλλη μια φορά ο Ρασούλης είναι πρωτότυπος και ευρηματικός : Παρόλο που ο ήρωας του τραγουδιού είναι "πληγωμένος" από την εγκατάλειψη της αγαπημένης του, εντούτοις ... της δίνει συμβουλές να μην κάνει τα ίδια και στον άλλονε, τον οποίον προτίμησε αντί γι' αυτόν !!! Κι αυτό επειδή "αν δεν έχεις πληγωθεί, δεν ξέρεις πόνος τι θα πει".... Σε αυτό το τραγούδι προτείνω σε όσους μαθαίνουν μπουζούκι να επιστήσουν την προσοχή τους στα "φτερουγίσματα" και στα "τρέμολα" του μπουζουκιού.

3/ Όσο για το επόμενο τραγούδι ... το τραγουδήσαμε αμέτρητες φορές, είτε μόνοι μας είτε με τις παρέες μας ... το σιγομουρμουρίσαμε περπατώντας στο δρόμο ... το "ουρλιάξαμε" στις συναυλίες του Παπάζογλου στον Λυκαβηττό [όταν βλέπεις επί σκηνής τον Νικόλα να πιάνει το μπαγλαμαδάκι του ... ξέρεις τι θα επακολουθήσει !!!] .... όποτε είχαμε μαζί μας μουσικά όργανα σε συναντήσεις φίλων ακούσαμε έντονα την προτροπή "παίξε το Μπαγλαμαδάκι του Παπάζογλου" [κι εμείς με χαρά ... κάναμε το χατίρι της παρέας] .... Χρειάζεται να πω περισσότερα ??? "Κανείς εδώ δεν τραγουδά κανένας δεν χορεύει" λένε οι στίχοι και εμείς ... φροντίσαμε να τους διαψεύσουμε πλήρως : το εν λόγω άσμα ΚΑΙ το χιλιοτραγουδήσαμε ΚΑΙ το χιλιοχορέψαμε ....

4/ Ακολουθεί ένα ακόμη πολύ όμορφο τσιφτετέλι "Του χάρου το παράπονο", όπου το μπουζούκι παίζει δύο καταπληκτικά ταξίμια, ένα στην αρχή κι ένα στο τέλος του τραγουδιού. Πολύ ευρηματικός ο διάλογος, τον οποίο επωμίζονται με τον καλύτερο τρόπο ο Παπάζογλου και ο Κοντογιάννης. Ο Ρασούλης, που τον "έπλεξε", πιάνει, μάλλον, το νήμα από το "Τον Χάρο τον αντάμωσαν" του Παναγιώτη Τούντα που τραγούδησε στη δεκαετία του '30 ο Κώστας Ρούκουνας. Στο "Του Χάρου το παράπονο" συμβαίνει το εξής : Ο "θνητός" προσπαθεί να ... "ξομολογήσει" τον Χάρο, υποβάλλοντάς του διάφορες ερωτήσεις. Και η απάντηση που παίρνει είναι ... αποστομωτική : "Αχ τη ζωή αγάπησα, όλο την κλέβω τη νυχτιά μα την αυγή τη χάνω" !!!

5/ Στη συνέχεια ... ένα "στιβαρό" ζεϊμπέκικο, με μελωδία κατανοητή και εύληπτη και στίχο ... αρκούντως ανατρεπτικό : "Μεροκάματο δεν θέλω, ούτε και για χαρτζιλίκι, από περιέργεια Υπάρχω και ... από καραγκιοζλίκι" !!! Προφανώς, οι δημιουργοί του τραγουδιού "κλείνουν" το μάτι στον "δάσκαλό" τους Στέλιο Καζαντζίδη [πάντα με σεβασμό φυσικά] και δεν αποκλείεται να το "προσφέρουν" ως "απάντηση" στο "Υπάρχω" του !!!

6/ Το επόμενο τραγούδι αντλεί, ομοίως με σεβασμό, τις επιρροές του από τον Άκη Πάνου, καθόσον ο ρυθμός του θυμίζει το "Είδα τα μάτια σου κλαμμένα καλή μου". Προσέξτε στιχουργική του Ρασούλη, γεμάτη "αυθάδεια" και "φράσεις του πεζοδρομίου" : "ντελαπάρησε η καρδιά μου, μες στο διάβα σου, αμάν ! δυστήχημα, τώρα πρέπει να πληρώσω ό,τι πιάσει η γκλάβα σου, ναι, πάω στοίχημα. Εγώ σε στέλνω παραλία κι εσύ ξηγιέσαι φύκια, πως μένω στην καρδούλα σου τώρα ζητάς και νοίκια". Και παρακάτω : "τι να τα κάνω τα λεφτά όταν δεν έχω φράγκο [!!!], τι να το κάνω τ' όχημα μετά από τέτοιο τράκο" !!! Κι όλα αυτά εν έτει 1978 ... Ο έρωτας παρομοιάζεται με ... "Το τροχαίο" ατύχημα, μέσα από μια μελωδία "έξω καρδιά" και με στίχους που μας κάνει να αναρωτιόμαστε : "τώρα αυτοί μιλάνε σοβαρά ή μάς δουλεύουνε???". Μετά από τόσα χρόνια, η απορία συτή ακόμη να λυθεί ....

7/ Και τέλος ... ο κύκλος κλείνει από το σημείο που άρχισε : Μια τρυφερή, ερωτική μπαλάντα, όπου τα όργανα συνδράμουν χαμηλόφωνα και με τη φωνή του Σαββόπουλου να τραγουδά : "Μετανάστης στην αγκάλη σου, κι έπεσε πολλή δουλειά, ξενιτά είναι το κορμάκι σου" .... Έξοχο τέλος, ό,τι πρέπει για να "πέσουν τα γράμματα" και να μείνει στον θεατή / ακροατή μια "γλυκόπικρη γεύση". Ο ήρωας του δίσκου, αφού πέρασε τόσες περιπέτειες, γνώρισε απόρριψη από γυναίκες μέχρι ... διευθυντές δισκογραφικών εταιριών, βρήκε για λίγο καταφύγιο στον "πληρωμένο έρωτα", χόρεψε τσιφτετέλι με φτωχά εργατάκια από τη Βόρεια Αφρική, συνομίλησε μέχρι ... και με τον Χάρο, βρίσκει τελικά τον άνθρωπό του, το "απάνεμο λιμανάκι" του, από το οποίο ... "γυρισμό δεν έχει πια" !!! Έτσι, δεν μπόρεσα να αποφύγω τους συνειρμούς με τον δίσκο Small Change του Tom Waits [εκδόσεως 1976], όπου κι εκεί ο ήρωας, αφού περνάει ένα σωρό καταστάσεις [πληρωμένος έρωτας, ερωτική απόρριψη, μοναχικές στιγμές στα αμερικάνικα diners κλπ], στο τελευταίο τραγούδι "I Can't Wait to Get Off Work (And See My Baby on Montgomery Avenue)" καταλήγει στην αγκαλιά της αγαπημένης του, του μοναδικού ανθρώπου που τον νοιάζεται και τον συμπονάει, σε κάποια Λεωφόρο Μοντγκόμερι ....

Η απήχηση του δίσκου στην προσωπική μου ζωή :

Η "Εκδίκηση της γυφτιάς" μπήκε στο σπιτικό μου περί το 1983 ως δώρο από κάποιον οικογενειακό μας φίλο, ο οποίος εκείνη την εποχή ήταν μέλος της νεολαίας του "Ρήγα Φεραίου" [ο δίσκος είχε μεγάλη "πέραση" στους "Ρηγάδες", όπως θα εκτεθεί και παρακάτω]. Από πολύ μικρός αγάπησα και άκουγα μανιωδώς τα τραγούδια του χωρίς, όμως, να συνειδητοποιήσω ότι ... τις ιστορίες του θα τις έβρισκα κι εγώ μπροστά μου στο μέλλον !!!

Παραδείγματα : Όταν πέρασα σε σχολή του ΑΠΘ και ανέβηκα στη Σαλονίκη να κάνω εγγραφή, το πρώτο πράγμα που αντίκρυσα σε τοίχο του πανεπιστημίου ήταν το σύνθημα "από περιέργεια υπάρχω" !!! Παρακάτω, σε άλλο τοίχο, το σύνθημα "Τι κι αν είμαι απ' τη Λιβύη εργατάκι και φτωχό" !!! 'Ετσι σκέφτηκα "μωρέ μπράβο, τόσα χρόνια έχουν περάσει και ακόμη αυτά τα τραγούδια έχουν πέραση - σε βαθμό ... "πορώσεως" - στους φοιτητές" !!! Και να ήταν μόνο αυτό ... Θυμάμαι τον εαυτό μου, κάποια στιγμή, να περιφέρεται μοναχός του, πληγωμένος από έρωτα, σε κάποιον επαρχιακό δρόμο έξω από την Κατερίνη. Και, χωρίς να το καταλαβαίνει, να φτάνει έξω από επαρχιακό σκυλάδικο, με τα τρακτέρ και τα αγροτικά φορτηγάκια παρκαρισμένα γύρω από αυτό !!! Και το σκηνικό να συμπληρώνεται με ... βροχούλα, η οποία όλο και δυνάμωνε !!!

Αλλά και κάποια άλλη στιγμή, θυμάμαι τον εαυτό μου να συζητά με τον ... "κυρ διευθυντή" κάποιας μικρής δισκογραφικής την προοπτική εκδόσεως κάποιας δισκογραφικής δουλειάς του. Κι αυτό όχι με σκοπό να "σταδιοδρομήσει" στο χώρο του τραγουδιού, αλλά ... για να παρουσιάσει, κάποτε, το δισκάκι στην κοπέλα με την οποία ήταν ερωτευμένος, μήπως και τη "μεταπείσει" και την κερδίσει τον έρωτά της !!! Ο δε "κυρ διευθυντής των δίσκων" του προσέφερε άλλη μία "χυλόπιτα", συμβουλεύοντάς τον "σταμάτα να γράφεις τραγούδια" !!!

Πάντως, το έτος 1999 κατάφερα και έβγαλα το πρώτο μου cd με τίτλο "Οι μικρές μας οι στιγμές", σε ανεξάρτητη / εκτός δισκογραφικού κυκλώματος παραγωγή την οποία διακίνησα ολομόναχος. Η ηχογράφησή του έγινε με λιτά μέσα, το δε αποτέλεσμα ήταν "παντελώς χειροποίητο". Έστειλα ένα αντίτυπο στον Ντίνο Δηματάτη κι αυτός μού απάντησε : "ο ήχος της δουλειάς σου μού θύμισε έντονα την Εκδίκηση της Γυφτιάς" !!! Ίσως ... το πιο κολακευτικό / τιμητικό σχόλιο που έχω εισπράξει ως "τραγουδοποιός". Τελοσπάντων, ας αφήσουμε τα "μικρά" και "ασήμαντα" δικά μου κι ας πάμε παρακάτω. Η ουσία είναι ότι όλα τα παραπάνω τα έγραψα για να τεκμηριώσω το "γεγονός" ότι την "Εκδίκηση της γυφτιάς" την λάτρεψα πραγματικά όταν έζησα τις ιστορίες που περιγράφονται σε αυτήν ....

Η απήχηση του δίσκου στο κοινωνικό, πολιτιστικό κλπ περιβάλλον του τόπου μας :

Περί αυτού υπάρχει ένα πολύ όμορφο κείμενο στο τεύχος 29 του περιοδικού Δίφωνο του μηνός Φεβρουαρίου 1998 με τίτλο "Τα γενέθλια της μουσικής αυθάδειας" [σελ. 80 - 84], το οποίο συνέταξε ο Γιώργος Μητράκης. Αυτός επισημαίνει τα εξής [βλ. σελ. 82] : "Η υποδοχή του δίσκου από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της εποχής δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Η κριτική ήταν σκληρή και σε πολλές περιπτώσεις οι συντελεστές δέχτηκαν ανοιχτές επιθέσεις. Ο ραδιοφωνικός σταθμός των Ενόπλων Δυνάμεων επέστρεψε τον δίσκο περίπου ως "εθνικώς απαράδεκτον", ενώ και η Αριστερά - δια των εκφραστών της στον δημοσιογραφικό χώρο - υπήρξε αρνητική και επιθετική".

Κι όμως ... παρόλο που ο δίσκος δέχθηκε μπόλικη "λάσπη", κατάφερε και γνώρισε μεγάλη απήχηση και αποδοχή, ειδικά από τον φοιτητόκοσμο [και ακόμη πιο ειδικά από τον φοιτητόκοσμο της Σαλονίκης]. Και, μάλιστα, αυτήν την αποδοχή οι συντελεστές του δίσκου δεν την είχαν πάρει καν "πρέφα" !!! Θυμάμαι τον Νίκο Παπάζογλου να διηγείται σε μια συνέντευξή του ότι περί το 1978 / 1979 οδηγούσε το μηχανάκι του έξω από το Πανεπιστήμιο. Κι όταν σταμάτησε στο φανάρι ... τσουπ, να από δίπλα του άλλο ένα μηχανάκι με δυο φοιτητές, οι οποίοι, μέχρι να ανάψει το "πράσινο" του λένε : "κύριε Παπάζογλου, ελάτε να δώσετε μια συναυλία στο Αμφιθέατρο της Σχολής μας".

Κι όταν ο Παπάζογλου και οι συντελεστές έκαναν την πρώτη παρουσίαση του δίσκου στο Αμφιθέατρο της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ ... δεν πίστευαν στα μάτια τους : το αμφιθέατρο ήτανε φίσκα από φοιτητές, οι οποίοι ... ήξεραν απέξω κι ανακατωτά τα τραγούδια και γλέντησαν με την ψυχή τους !!! Αδιάψευστος μάρτυρας μια ασπρόμαυρη φωτογραφία που δημοσιεύεται στο προαναφερόμενο τεύχος του Διφώνου από εκείνη τη συναυλία [βλ. σελ. 84] : Ο Παπάζογλου τραγουδά σε ένα αμφιθέατρο "τίγκα" στον νεαρόκοσμο [δεν χωράει "καρφίτσα"] και μπροστά από αυτόν μια κοπελιά με σγουρά μαλλιά και μαύρα ρούχα χορεύει τσιφτετέλι. Έτσι, οι συντελεστές του δίσκου κατάλαβαν ότι ... ο δίσκος είχε επιτυχία !!! Κι αυτή οφειλόταν στο γεγονός ότι επρόκειτο για τραγούδια που, όσο κι αν πίσω από τη "σκέτο χυμαδιό" υπόστασή τους κρύβανε πόνο, ήταν πλήρως εναρμονισμένα με το "πνεύμα του φοιτητόκοσμου", ο οποίος ... θέλει να το "ρίξει έξω" και να κάνει και τον χαβαλέ του [αν αυτά δεν τα κάνεις όταν είσαι 20 - 25 ετών, πότε θα τα κάνεις ???].

Αλλά, ας αφήσουμε όλα τα παραπάνω να μάς τα πει ο ίδιος ο Παπάζογλου, του οποίου οι απόψεις περιέχονται στο προαναφερόμενο δημοσίευμα του Διφώνου [βλ. σελ. 82] : "Ο ίδιος εκτιμά σήμερα ότι η τελική επικράτηση του δίσκου ενάντια σε μια τόσο αντίξοη υποδοχή οφείλεται σε ένα απλούστατο γεγονός: πρόκειται για καλά και άδολα τραγούδια. "Εντύπωση μου έκανε η απήχηση στο νεαρόκοσμο", λέει και εξηγεί : "Φαίνεται ότι τα παιδιά ήταν "άστεγα" γιατί από τη σκατοφαγία της δικτατορίας είχαμε πέσει στο άκαμπτο των κομματικών νεολαιών"" !!! Πάντως, τα τραγούδια του δίσκου, που παρουσιάσθηκε με την παρούσα δημοσίευση, δεν αγαπήθηκαν μόνο από τον φοιτητόκοσμο. Κατάφεραν και γνώρισαν ευρεία αποδοχή από όλες τις "τάξεις". Όπως σημειώνει ο Γ. Μητράκης στο προαναφερόμενο δημοσίευμά του στο Δίφωνο [βλ. σελ. 82] : "Αφήστε που, με βάση τα "ιστορικά δεδομένα", αυτά τα τραγούδια - και ιδιαίτερα το Τρελή Κι Αδέσποτη - χορεύτηκαν από τις γιορτές του "Ρήγα" μέχρι τα πάρτυ της Χριστίνας Ωνάση" .