Χρόνης Αηδονίδης

- Κύριε Αηδονίδη, αν δεν υπήρχε η παράδοση και κατά συνέπεια η παραδοσιακή μουσική, θα έπρεπε να την εφεύρουμε;
Οπωσδήποτε θα έπρεπε. Και θα σας εξηγήσω για ποιο λόγο.
Η παραδοσιακή μουσική, την εποχή εκείνη που δεν υπήρχαν τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, έπαιζε ρόλο ενημέρωσης. Με το τραγούδι διαδίδονταν τα γεγονότα, ιστορικά, πολιτικά, κοινωνικά . Οτιδήποτε αφορούσε στη ζωή του ανθρώπου, οτιδήποτε τον ενδιέφερε είτε ευχάριστο, είτε δυσάρεστο, ο λαός το εξέφραζε με το τραγούδι. Επομένως το είχε ανάγκη αυτό και βρήκε τον τρόπο να το πραγματοποιήσει. Επίσης εκτός από μέσο ενημέρωσης η παραδοσιακή μουσική, ήταν και μέσο διασκέδασης. Αλλά, γενικά και τρόπος έκφρασης. Είχαμε ανάγκη να εκφράσουμε τη λύπη μας, τον καημό μας, τη χαρά και τον πόνο μας.

- Πόσο σημαντική λοιπόν, είναι η παραδοσιακή μουσική;
Η παραδοσιακή μουσική είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ιστορία, τη θρησκεία και τη γλώσσα μας, με τα ήθη και τα έθιμά μας. Εάν χαθεί, θα χαθούν πολλά από τα στοιχεία της ταυτότητάς μας. Στην προσωπική μου σελίδα στο Internet, το πρώτο που διαβάζει κάποιος που την επισκέπτεται, είναι μια "προτροπή" που αφορά όλους μας: "για να θυμούνται οι παλιοί και οι νέοι να μαθαίνουν". Διότι οι παλιοί δεν πρέπει να ξεχνούν την παράδοσή μας αλλά και οι νέοι πρέπει να μαθαίνουν και να εκτιμούν.

- Τι σημαίνει για σας η παραδοσιακή μουσική; Γιατί και πώς ασχοληθήκατε με αυτό το είδος μουσικής;
Η παραδοσιακή μουσική σημαίνει ό,τι σημαίνει για μένα η ιστορία, η θρησκεία, η γλώσσα.
Σε πολύ μικρή ηλικία, από το δημοτικό σχολείο κιόλας, όποιο παραδοσιακό τραγούδι άκουγα το αποτύπωνα στο μυαλό μου και το έγραφα μετά σ' ένα τετράδιο που το είχα ειδικά για αυτό το λόγο, χωρίς βέβαια να φανταστώ πως κάποια μέρα αυτό το υλικό που εγώ συγκέντρωνα με πολύ αγάπη, θα το χρησιμοποιούσα.
Παράλληλα, από τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου, έκανα βυζαντινή μουσική, διότι ο πατέρας μου ήταν ιερέας και ήθελε να γίνω ψάλτης ή και ιερέας ακόμα.
Θέλω εδώ να τονίσω ότι το παραδοσιακό τραγούδι εθεωρείτο, την εποχή εκείνη, ως είδος "παρακατιανό", ειδικότερα για κάποιον άντρα, για ν' ασχοληθεί μ' αυτό.
Μέσα μου όμως κάτι με έσπρωχνε ν' ασχοληθώ με αυτό το είδος τραγουδιού.
Το 1950 εγκατασταθήκαμε με την οικογένειά μου στην Αθήνα. Ήμουν σίγουρος τότε πως, αν στο χωριό μου ήταν δύσκολο ν' ασχοληθείς με το παραδοσιακό τραγούδι, στην Αθήνα θα ήταν ακατόρθωτο, διότι πίστευα ότι οι Αθηναίοι ίσως "σνόμπαραν" αυτό το είδος τραγουδιού.
Έκανα όμως μεγάλο λάθος. Εδώ, με περίμεναν στην κυριολεξία, με "ανοιχτές αγκάλες"!
Η αφορμή για ν' ασχοληθώ με το παραδοσιακό τραγούδι ήταν ο γνωστός μας λαογράφος, Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, ο οποίος είχε μάθει για την επαφή που είχα με το Θρακιώτικο τραγούδι και για το ρεπερτόριο που διέθετα και ήθελε να συνεργαστούμε. Όταν ήρθε και με βρήκε και μου ζήτησε να συνεργαστούμε, εγώ του απάντησα: "παρόλο που αυτά τα τραγούδια μ' αρέσουν και τα αγαπώ, νρέπομαι να τα πω".
Πραγματικά θύμωσε πολύ. Βλέποντας όμως το μεράκι, το ενδιαφέρον και την αγάπη, με την οποία υπηρετούσε την παραδοσιακή μουσική, αποφάσισα να κάνω το ξεκίνημά μου και ν' ασχοληθώ.
Έτσι το 1953, έκανα την πρώτη ραδιοφωνική μου εκπομπή "Θρακικοί Αντίλαλοι", στην τότε ΕΙΡ , η οποία είχε πάρα πολύ μεγάλη απήχηση.
Τότε διεπίστωσα πως "βρήκα τον εαυτό μου". Κάποιοι μυστικοί και κρυφοί πόθοι μου ένιωσα να εκπληρώνονται, να πραγματοποιούνται.

- Ασχοληθήκατε αρχικά με το θρακιώτικο τραγαγούδι.Τι είναι το "θρακιώτικο ύφος"; Εσείς το δημιουργήσατε;
Ναι αρχικά ασχολήθηκα με τη Θράκη, αλλά αργότερα επεκτάθηκα και σε γειτονικές περιοχές, όπως η Μ. Ασία, η Μακεδονία, η Καππαδοκία και άλλες.
Το κυρίως όμως ρεπερτόριο μου όμως προέρχεται από τη Θράκη.
Το "θρακιώτικο ύφος" προήλθε από τα ακούσματα που είχα από μικρός στην βυζαντινή μουσική και στα τραγούδια που τραγουδούσε η μητέρα μου, η οποία σημειωτέον ήταν καλλίφωνη. Ακούγοντας κάθε μέρα αυτά τα δύο διαφορετικά είδη μουσικής, έφτιαξα μέσα μου, χωρίς να το καταλάβω, ένα κράμα μεταξύ τραγουδιού και εκκλησιαστικής μουσικής.
Εδώ θέλω να σημειώσω ότι, αν μελετήσει κάποιος τη μουσική της Θράκης, θα διακρίνει τριων ειδών "μουσικές". Της Βόρειας Θράκης, η οποία έχει καθαρά βαλκανικό χρώμα και ρυθμούς "αλέγκρους", της Ανατολικής Θράκης, η οποία έχει βυζαντινά και εκκλησιαστικά στοιχεία και της Δυτικής Θράκης, που είναι κράμα και των δύο.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν, που ο Π. Παπαχριστοδούλου λέει: "Θρακιώτικο τραγούδι, Βυζαντινό τροπάρι" (εννοώντας τη μουσική της Ανατολικής Θράκης, ειδικότερα).

- Με ποιο τρόπο συγκεντρώνατε το υλικό;
Παλιά μόνο ακουστικά. ¶κουγα το τραγούδι και το αποτύπωνα. Αργότερα ηχογραφούσα.

- Πηγαίνετε σε διάφορες περιοχές;
Φυσικά πήγαινα. Αλλά κι εδώ, στην Αθήνα, υπήρχαν αρκετοί που γνώριζαν θρακιώτικα τραγούδια και μου έστελναν κασέτες, για να παίζω τργούδια στις εκπομπές μου. Εδώ μου δίνεται η ευκαιρία να πω ότι η Θράκη έχει τη μεγαλύτερη ποικιλία σε ρυθμούς και χρώματα. Λόγω των συνθηκών τότε, δεν ήταν εύκολη η επικοινωνία μεταξύ των χωριών των νομών της Θράκης. Έτσι κάθε μικρή κοινωνία φρόντιζε να φτιάξει και τα της διασκέδασης της. Έφτιαχνε δικά της τραγούδια, δικούς της χορούς και ενδυμασίες. Ακόμη και σήμερα συναντάμε αυτές τις διαφοροποιήσεις.

- Μιλήστε μας για τις πρώτες δισκογραφικές σας δουλειές και για τους δισκογραφικούς σας σταθμούς στην μέχρι τώρα πορεία σας.
Ο πρώτος μου δίσκος ήταν 78 στροφών, με δύο τραγούδια με τη χορωδία Καβακόπουλου. Αργότερα, όταν άρχισαν να κυκλοφορούν τα δισκάκια των 45 στροφών, έκανα περίπου 15 με δύο ή τέσσερα τραγούδια.
Και πολύ αργότερα, έκανα 13 μεγάλους δίσκους.
Το 1979, γνώρισα σε κάποια συναυλία ειρήνης, τον Γιώργο Νταλάρα στο στάδιο Καραϊσκάκη. Τότε έπεσε ο πρώτος σπόρος για συνεργασία. Κάναμε κάποιες συναυλίες και κάποιες ραδιοφωνικές εκπομπές μαζί, και το 1990 κάναμε την πρώτη δισκογραφική μας δουλειά, "Τ'Αηδόνια της Ανατολής". Αυτός ήταν και ο πρώτος σημαντικός δισκογραφικός σταθμός στην καριέρα μου. Ο Γιώργος έκανε πραγματικό αγώνα για να πείσει τη "Μίνως" για την κυκλοφορία του δίσκου και τελικά ανέλαβε ο ίδιος την παραγωγή, γιατί η εταιρεία δεν έπαιρνε το ρίσκο για μια παραγωγή με δημοτικά τραγούδια.
Ο αγώνας του όμως δικαιώθηκε και αποδείχτηκε ότι έβλεπε μακριά, γιατί αυτός ο δίσκος πουλάει ακόμα. Είναι διαχρονικός.
Ο δεύτερος επίσης σημαντικός δισκογραφικός σταθμός στην καριέρα μου ήταν η συνεργασία μου με τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, για την έκδοση ενός διπλού δίσκου, του οποίου όλα τα τραγούδια είναι ερμηνευμένα από εμένα, με τίτλο: "τραγούδια και σκοποί της Θράκης". Ήταν σημαντικό ότι άνθρωποι από την Κρήτη απευθύνθηκαν σε έναν θρακιώτη ερμηνευτή και έδειξαν τέτοιο ενδιαφέρον για τη θρακιώτική μουσική. Εγώ στην αρχή είχα κάποιους ενδοιασμούς, γιατί έπρεπε αυτή η δουλειά να είναι πολύ προσεγμένη, ανάλογη της πρώτης. Πράγματι όμως έγινε μια πολύ καλή δουλειά, με τον Νίκο Διονυσόπουλο ως συντονιστή και είχε εμπορική επιτυχία ανάλογη της δουλειάς που είχαμε κάνει με τον Νταλάρα..

- Αν δεν υπήρχατε εσείς και κάποιοι άλλοι φυσικά, για να διατηρήσετε και να διαδώσετε την παράδοση, η ίδια η παράδοση και η παραδοσιακή μουσική θα ήταν πολύ φτωχότερη. Αντιλαμβάνεστε το μέγεθος της προσφοράς σας;
Αυτό, ας το κρίνει η ιστορία , η λαογραφία, ο κόσμος. Πιστεύω όμως, ότι έχει αναγνωριστεί η προσφορά μου.
Πριν από μένα βέβαια, υπήρχαν άλλοι πολύ σημαντικοί άνθρωποι, όπως ο Παπαχριστοδούλου, ο Καρράς, ο Ρωμαίος, ο Παπαρρηγόπουλος, ο Πολίτης, οι οποίοι βοήθησαν με την προσφορά τους πάρα πολύ την παράδοση. Διέσωσαν κατά κύριο λόγο στίχο και έθιμα. Επίσης οι ψάλτες εκκλησιαστικών ύμνων είχαν καταγράψει αρκετά και τα βρήκαμε εμείς σήμερα.
Στις ημέρες μας, έχουμε περισσότερα μέσα και είναι πολύ ευκολότερο για μας να διασώσουμε και να καταγράψουμε την παράδοση. Αυτοί που έφυγαν πήραν πολλά μαζί τους, αλλά είναι τόσο μεγάλος ο πλούτος της παράδοσης, που αυτά που έχουν διασωθεί είναι άμμος της θάλασσας .
Η καλύτερη διάσωση όμως είναι ο δίσκος. Η καταγραφή βοηθάει μεν, αλλά δεν γράφονται πολλές λεπτομέρειες. Στον δίσκο αποτυπώνεται και το ύφος και το χρώμα και ο ρυθμός.

- Από τη συναναστροφή σας με τους νέους πιστεύετε ότι αγαπούν την παραδοσιακή μουσική, ότι ασχολούνται;
Είμαστε πολύ καλύτερα απ' ότι παλιότερα. Και είμαι αισιόδοξος ότι θα πάμε ακόμα πιο καλά. Εμείς οι Έλληνες εν όψει του κινδύνου συσπειρωνόμαστε και ο κίνδυνος τώρα έρχεται από την παγκοσμιοποίηση.
Κάποιες χώρες όπως η Αμερική, που είναι νέα χώρα και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες που έχουν μόνο μερικές εκατοντάδες χρόνια ζωής, δεν έχουν τίποτα να παρουσιάσουν από την παράδοση. Εμείς μαζί με τη μυθολογία μας έχουμε εφτά με οχτώ χιλιάδες χρόνια ιστορία. Όλα αυτά εμάς δεν μας συμφέρει να τα ισοπεδώσουμε και να γίνουμε ένα με τους άλλους λαούς.
Επομένως, εδώ είναι η αντίδρασή μας και πρέπει να ανισταθούμε και να κρατήσουμε αυτά που έχουμε.
Βλέπω τα τελευταία χρόνια, ότι και η πολιτεία έχει αφυπνιστεί, διότι έχει δημιουργήσει τα μουσικά σχολεία, όπως της Παλλήνης, του Ιλίου, του Πειραιά.
Παράλληλα με τα μουσικά σχολεία έχει καθιερωθεί και ο θεσμός των μουσικών μαθητικών αγώνων, στους οποίους ανήκω στην μόνιμη κριτική επιτροπή.
Την πρώτη χρονιά των μαθητικών αυτών αγώνων, θυμάμαι, είχαμε από όλη την Ελλάδα συμμετοχές, περίπου χιλίων εφτακοσίων παιδιών. Το 2003 οι συμμετοχές έφτασαν τις τριάντα δύο χιλιάδες, που σημαίνει ότι βρισκόμαστε σε πολύ καλό δρόμο.

- Διδάσκετε σε κάποιες σχολές;
Στην Αλεξανδρούπολη, που από το 1994 δημιουργήσαμε το "Εργαστήρι παραδοσιακής μουσικής" και στο Ίδρυμα Ζήση στο Χαλάνδρι, στο οποίο διδάσκονται βυζαντινή μουσική, δημοτικό τραγούδι και παραδοσιακά όργανα.

- Ποια είναι η γνώμη σας για την ελληνική μουσική, σε ποιο δρόμο βρίσκεται;
Θέλω να πιστεύω ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο και συναγωνίζεται επάξια τις ξένες μουσικές.
Το τραγούδι της σημερινής εποχής (έντεχνο) όμως, είναι κατά κάποιο τρόπο αντιγραφή του ξένου. Μέχρι το 1980 περίπου, η μουσική ήταν "καθαρή" δεν είχε επιρροές. Κατά καιρούς όμως, ξεπετάγονται κάποιοι άνθρωποι και μας προσφέρουν σπουδαία μουσική.
Το σπουδαίο με την ελληνική μουσική είναι ότι έχουμε πολλά είδη "μουσικών": λαϊκή, δημοτική, έντεχνη κλπ.
Την ποικιλία που συναντούμε στα είδη της ελληνικής μουσικής δεν τη συναντούμε σε άλλες χώρες. Αυτή λοιπόν, η ποικιλία μάς προσδίδει, νομίζω, μια παγκόσμια αποκλειστικότητα

- Για τη μουσική που δεν είναι ποιοτική τι έχετε να πείτε;
Οπωσδήποτε υπάρχει. Αλλά αυτό που θα αντέξει στο χρόνο, είναι το καλό τραγούδι, η καλή ερμηνεία, ο καλός στίχος, η καλή μουσική.

- Υπάρχουν άξιοι διαδοχοί σας;
Εδώ και πολλά χρόνια ψάχνω να βρω "με το κερί" κάποιους άξιους διαδόχους. Πιστεύω πως έχω βρει μερικούς, που έχουν ιδιαίτερο ταλέντο και αγάπη για το παραδοσιακό μας τραγούδι.
Αυτοί είναι, ο μαθητής μου Βαγγέλης Δημούδης από το χωριό μου, η Δόμνα Μέγγα από τη Θεσσαλονίκη και εδώ και λίγο καιρό η μαθήτριά μου Νεκταρία Καραντζή, που με έχει εντυπωσιάσει με το ταλέντο της και την πρόοδό της πάνω στο θρακιώτικο τραγούδι.

- Ποιοι είναι οι επόμενοι στόχοι σας και οι εμφανίσεις σας;
Αυτό τον καιρό, ετοιμάζουμε ένα διπλό cd, στο οποίο θα συμμετέχει η Νεκταρία, με παραδοσιακή και εκκλησιαστική μουσική.
Το cd αυτό, είναι αφιερωμένο σ' ένα ιερό σκοπό, στην ανέγερση ενός μοναστηριού στην Λακωνία, το μοναστήρι του Αγίου Θωμά του εν Μαλεώ.
Επίσης στις 25 Μαϊου 2004, θα πραγματοποιηθεί στο Μέγαρο Μουσικής συναυλία για τα 50 χρόνια προσφοράς μου στο παραδοσιακό τραγούδι με τη συμμετοχή του Γιώργου Νταλάρα, του Διονύση Σαββόπουλου, της Γλυκερίας, της Δόμνας Σαμίου και πολλών άλλων.

Μαρία Νώτη