Ελένη & Σουζάνα Βουγιουκλή – To be safe

Γράφει ο Παναγιώτης Κοτσώνης (TRAVELOGUE)
45 άρθρα στο MusicHeaven

Όσοι τις γνωρίζετε, τις έχετε ακούσει κι έχετε διαβάσει λίγα πράγματα για τις αδελφές Βουγιουκλή, θα ξέρετε πλέον ότι πρόκειται για δύο νέες καλλιτέχνιδες με κάμποσες σπουδές σε τομείς όπως τα μαθηματικά για τη Σουζάνα (διόλου άσχετος τομέας με το χώρο της μουσικής) και σε Βαλκανικές, Σλαβικές & Ανατολικές σπουδές για την Ελένη (επίσης καθόλου άσχετος τομέας εφόσον ερμηνεύουν τραγούδια σχεδόν από όλο τον κόσμο).

Επίσης, θα ξέρετε ότι έχουν κάνει και σημαντικές σπουδές στη μουσική από Βυζαντινή μέχρι τζαζ τραγούδι, θεωρητικά, πιάνο, κιθάρα. Στις ζωντανές εμφανίσεις τους, κάθε τραγούδι έχει επιλεχθεί και προετοιμαστεί ενορχηστρωτικά και ερμηνευτικά πολύ προσεκτικά κατόπιν έρευνας. Τραγουδούν εξαιρετικά a capella. Όσο για τις γλώσσες των τραγουδιών έχουμε και λέμε αγγλικά, σέρβικα, τούρκικα, ιταλικά, πορτογαλικά, ισπανικά, αραβικά, γαλλικά. Όρεξη να έχει ο ακροατής να μεταφέρεται σε άλλη χώρα.

Οι μουσικοί ειδήμονες, σίγουρα θα έχουν πολλά να καταγράψουν για τις τεχνικές ενορχήστρωσής τους, τις ερμηνευτικές ιδιαιτερότητές τους (λαρυγγισμοί, στοιχεία σοπράνο). Ωστόσο, επειδή δεν έχω τόσο εξειδικευμένη μουσική κατάρτιση, λέω να λειτουργήσω με το ένστικτο, να πατήσω το «play» και αντί να μιλήσω για τη μουσική, να την αφήσω να κάνει αυτή παιχνίδι για πάρτη της. Φαίνεται αρκετά ασφαλής και μπολιασμένη με αυτοπεποίθηση κάτι που οφείλεται σαφέστατα στις δυο δημιουργούς της.

Εξαρχής, φαίνεται ότι η Ελένη και η Σουζάνα με το στίχο της πρώτης και τη μουσική της δεύτερης δεν έχουν πρόθεση να δείξουν οίκτο. Το δυναμικό τους ξεκίνημα με μία Blues – Gospel ατμόσφαιρα μουσικά και στιχουργικά, θαρρώ ότι αποτελεί ιδανικό εναρκτήριο λάκτισμα. Σαν να περπατάς ελαφρώς απεγνωσμένος τη νύχτα στο δρόμο με ένα σχεδόν άδειο μπουκάλι τζιν στο χέρι και στην επόμενη γωνιά, λίγο πριν στρίψεις, η μελωδία από ένα σκοτεινό μπαρ σε ελκύει σαν λύτρωση που γύρευες για να ανασάνεις.

Εδώ και πολλά χρόνια γίνεται λόγος για τις ομοιότητες ρεμπέτικου και Blues. Κυκλοφορούν ένας σωρός διασκευές όπου ρεμπέτικα διασκευάζονται με Blues ενορχηστρώσεις. Πράγματι υπάρχουν κοινά σημεία μεταξύ των δύο μουσικών ειδών – κουλτουρών, με προεξέχον κατ΄εμέ, τις ειδικές συνθήκες ζωής των ανθρώπων που βίωναν τις δυο αυτές κουλτούρες και θύμιζε έντονα μια βουτιά σε ένα «Πυρομάνι». Στίχοι και ερμηνεία από την Ελένη με άρωμα Σμύρνης και μουσική συνθετική σύμπραξη των δύο που θυμίζει σταυροδρόμι Αμερικάνικου Νότου και Μεσογειακής Ανατολής.

Το πρώτο αγγλόφωνο και ομώνυμο τραγούδι του δίσκου με τίτλο “To be safe”, σε στίχους και μουσική της Σουζάνας, θα μπορούσε να έχει έρθει κατευθείαν από τη δεκαετία του ‘60. Η φωνή της, προφανώς ανεπιτήδευτα, μου θύμισε τη  Grace Slick των Jefferson Airplane. Αναρωτιέμαι, ποιος να είναι αυτός ο μυστηριώδης κύριος S. και γιατί μου λέει πως πρέπει να κάνω  ό,τι μου λένε και να βάψω το κεφάλι μου με το χρώμα που μισώ για να είμαι ασφαλής (to be safe…color your head in the color you hate); Πολλές οι πιθανές ερμηνείες, αλλά για την ώρα, θα ακούσω τα λόγια, θα βάλω μέσα μου το ρυθμό της μουσικής, αλλά αυτός ο κύριος S. σαν να θέλει με κάποιο τρόπο να με βάλει στο χέρι. Απλώς θα τον αγνοήσω μιας και αυτό που μισώ, μπορεί να είναι και άχρωμο. Πάντως, το τραγούδι είναι υπέροχο και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοιο.

Όταν ακούω μια ολοκληρωμένη δισκογραφική δουλειά, χαίρομαι να διαπιστώνω ότι είναι πράγματι ολοκληρωμένη και πως πρόκειται για τραγούδια μελετημένα, όπου δεν συμμαζεύτηκε απλώς ό,τι υπήρχε στο συρτάρι. Το πέρασμα από το νεογέννητο «To be safe», στο εγχώριο παραδοσιακό «Καλύτερα τα μαύρα ρούχα» γίνεται τόσο πηγαία που οι διαφορές μουσικού ύφους και γλώσσας στο στίχο, παραμερίζονται. Ο πατέρας των κοριτσιών, Καθηγητής Πανεπιστημίου και ποιητής Θωμάς Βουγιουκλής συμπληρώνει με ένα δίστιχό του και η Ελένη ερμηνεύει  μοναδικά, σχεδόν βιωματικά θα έλεγα, αυτό το τραγούδι που έρχεται από παλιούς καιρούς και πάει πίσω στα 1910 όπου ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη με τον τίτλο «Βαρύτερα  απ΄ τα σίδερα» καθώς και μεταγενέστερα κάπου στα 1925 από τη Μαρίκα Παπαγκίκα στην Αμερική.

Μία ακόμη επαναφορά σε ακούσματα πιο δυτικότροπα σε στίχους Ελένης και μουσική Σουζάνας, για όσους περνάνε χασομερώντας, με διάθεση ποιητικής αδείας, πέφτοντας σε παγίδες, νιώθοντας τους ήχους, τρέχοντας με πίστη στα πόδια τους. Κι αν αυτοί οι άνθρωποι επιδιώκουν να ζούνε με ασίγαστο πάθος και  περίσσια ένταση αδιαφορώντας για τις άγνωστες συνέπειες, ξέρουν να κοιμούνται με κρατημένη την ελπίδα του επόμενου ξυπνήματος. Μάλλον για να συνεχίσουν τη μόνη πορεία ζωής που θέλουν να διαβαίνουν. Εσείς; Έχετε μάθει να ζείτε έτσι; Αν όχι, μην περιμένετε άλλο… “Wake up”.

Το μουσικό ταξίδι μας συνεχίζεται με το παραδοσιακό αμερικάνικο τραγούδι «Where did you sleep last night (in the pines)» βγαλμένο μέσα από τα σπλάχνα των Απαλάχιων Ορέων στην Ανατολική μεριά της Βορείου Αμερικής. Πρωτοεμφανίστηκε πιθανότατα στα 1870, όπου ύστερα από αρκετές στιχουργικές παραλλαγές και ακόμη περισσότερες ηχογραφήσεις, με πιο γνωστές αυτή του Lead Belly το 1944 και των Nirvana το 1993.  Η Ελένη και η Σουζάνα το διασκευάζουν με ύφος πιο κοντά στην παράδοση και ερμηνεία που παραπέμπει σαφώς στη δραματικότητα της ιστορίας, εφόσον κατά το μύθο και κατά τας γραφάς αναφέρεται στο βιασμό μιας κοπέλας.

Μία ήσυχη μελαγχολική μπαλάντα μας παίρνει από το χέρι και μας διηγείται ένα χωρισμό ή καλύτερα την απόφαση για ένα χωρισμό και τα συναισθήματα, τις σκέψεις που γεννάει μια τέτοια απόφαση. Οι στίχοι και η μουσική ανήκουν εξίσου στις δυο κοπέλες, όπως και η παραμυθένια ερμηνεία τους που λειτουργεί σαν ένα γαλήνιο νανούρισμα που θέλεις να σε αφήσει εκεί … and not to “Move over”.

Η ηρεμία εξακολουθεί να ισχύει μόνο που ο ήχος επανέρχεται στους γνώριμους παραδοσιακούς ελληνικούς δρόμους. Το τραγούδι «Άνοιξαν πολλές», που επίσης μοιράζονται στιχουργικά και συνθετικά, λειτουργεί σαν ψαλμωδία ολονυχτίας που μας παρασέρνει, σε συνδυασμό με την ερμηνεία της Ελένης, για να μας οδηγήσει στη πρώτη χαραυγή της νέας μέρας, όπου όλα θα έχουν δύναμη και ενέργεια, ότι ακριβώς χρειάζεται για καλές επιδόσεις στο «Πένταθλον». Η επίδοσή τους πάντως και εδώ σε επίπεδο μουσικής αλλά και μοναδικών βοκαλισμών τις φέρνει σίγουρα στην πρώτη θέση.

Το ταξίδι ανάμεσα στη Δύση και την Ανατολή κλείνει με μία απρόσμενη στάση στην Κάτω Ιταλία με το τραγούδι «Moje Bukura». Απροσδιόριστο χρονολογικά. Όμως, μια εικόνα που φτιάχνει η σκέψη μου, ακούγοντας την ερμηνεία της συγκεκριμένης διασκευής, δεν μπορεί παρά να είναι ασπρόμαυρη με πλήθος κόσμου, αργά να προχωρεί σαν σε καραβάνι, με βλέμμα ιδρωμένο και κατάκοπο, αποχαιρετώντας τον όμορφο Μωριά για την Κάτω Ιταλία. Σας φαίνεται περίεργο; Κι όμως γι΄αυτό μιλάει! Η τραχύτητα της  προσφυγιάς που είναι για όλους εξίσου σκληρή, ανεξαρτήτως εθνικότητας ή χρώματος, είναι άρρηκτα δεμένη με αυτό το τραγούδι.

Κάπου εδώ, βεβαίως, πρέπει να αναγνωρίσουμε και την καθοριστική συμβολή των μουσικών Αλέξη Αποστολάκη στα τύμπανα, Χρήστου Τσαπραζή στο μπάσο, Στέφανου Μίσσιου στη φυσαρμόνικα, όπως και της ηχοληψίας του Τίτου Καρυωτάκη. Ακούγοντας το δίσκο, πιστεύω θα διαπιστώσετε κι εσείς πως η Ελένη και η Σουζάνα Βουγιουκλή είναι εμφανές πως κόπιασαν για να δημιουργήσουν ένα εξαιρετικό δισκογραφικό αποτέλεσμα. Στην ιστοσελίδα τους, http://www.vougioukli.gr θα βρείτε σχετική φόρμα παραγγελίας για το δίσκο, αφού σε περίοδο κρίσης που έχει ως άμεση συνέπεια, δυστυχώς, και ανάλογη πολιτιστική κρίση, οι δυο κοπέλες, προς τιμήν τους, αναλαμβάνουν μόνες τόσο την παραγωγή όσο και τη διανομή του δίσκου προκειμένου να αφήσουν το δικό τους στίγμα στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Στις 9 Απριλίου παρευρέθηκα στο Faust, όπου έγινε η παρουσίαση του δίσκου. Πέρα από τα καινούρια τραγούδια, οι δυο κοπέλες μας χάρισαν υπέροχες στιγμές με τραγούδια από όλη την Ελλάδα (Βασίλης Τσιτσάνης, Ήπειρος, Θράκη «Θα τραγουδήσω», Πόντος «Το τσιάμπασιν»), την Πορτογαλία (“Solidao” Amalia Rodriguez), την Αμερική (“I put a spell on you” Screamin’ Jay Hawkins), τη Σερβία (“Ederlezi” Goran Bregovic), τη Ρουμανία (“Cine iubeste si lasa” Maria Tanase), την Κάτω Ιταλία (“Kalinifta”). Θα κλείσω αυτήν την παρουσίαση, λέγοντας πως δεν έχω ταξιδέψει ποτέ εκτός χώρας. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος, που πάντα υπερασπίζομαι τη σπουδαιότητα των εγκεφαλικών, ψυχικών & υπερβατικών ταξιδιών. Ακούγοντας την Ελένη και τη Σουζάνα Βουγιουκλή, επιβεβαιώνω ακόμη περισσότερο ότι αυτή μου η άποψη έχει ουσία και αλήθεια, αφού με τις ερμηνείες τους ταξιδεύω παντού.

Καλή σας ακρόαση!

Tracklist:

01.   Σαν οίκτος

02.   Πυρομάνι

03.   To be safe

04.   Καλύτερα τα μαύρα ρούχα

05.   Wake up

06.   Where did you sleep last night (in the pines)

07.   Move over

08.   Άνοιξαν πολλές

09.   Pentathlon

10.   Moje Bukura

*Οι φωτογραφίες είναι από το site των κοριτσιών.