Το ράφι με τα βινύλια: Θεσσαλικός Κύκλος

"Θεσσαλικός Κύκλος", διπλός δίσκος, σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου και στίχους Κώστα Βίρβου, που εκδόθηκε το 1974.

Το βινύλιο αυτό υπήρχε στη δισκοθήκη των γονέων μου, οι οποίοι το απέκτησαν σχεδόν τη χρονιά που εκδόθηκε [παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι δεν ήταν μανιώδεις συλλέκτες βινυλίων]. Όπως μου έχουν διηγηθεί, πήγαν στο δισκάδικο "στα μουλωχτά" και με πολύ φόβο για να τον αγοράσουν, καθόσον η εποχή, στην οποία εκδόθηκε, ήταν δύσκολη [η Χούντα δεν είχε ακόμη πέσει] και ο εν λόγω δίσκος,παρόλο που αναφέρεται σε εποχές παλαιότερες από τα 70ς, και, συγκεκριμένα, στην Ελληνική επαρχία [Θεσσαλικός κάμπος] των αρχών του 20ου αιώνα, άφηνε αιχμές για την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα των αρχών των 70ς. Αυτό επειδή το βασικό θέμα του δίσκου ήταν οι καημοί και τα βάσανα της αγροτιάς, η οποία στις αρχές του 20ου αιώνα βρισκόταν υπό τον έλεγχο και την καταπίεση των τσιφλικάδων.

Όλα αυτά όμως, εγώ, που ακόμη βρισκόμουν σε νηπιακή ηλικία, δεν μπορούσα να τα καταλάβω. Αυτό, όμως, που εισέπραττα όποτε άκουγα τον δίσκο ήταν ότι μπροστά μου ανοιγόταν ένας κόσμος μαγικός και πρωτόγνωρος για ένα παιδί που μεγάλωνε στην Αθήνα των 70ς που ολοένα και πνιγόταν στο τσιμέντο. Όποτε κυλούσε η βελόνα του πικάπ στα αυλάκια των δύο βινυλίων του Θεσσαλικού Κύκλου, το δωμάτιο με το πικάπ γέμιζε από μυρωδιές και χρώματα του κάμπου ... με εικόνες από τους αγρότες που ξεκινούν πρωί πρωί για τα χωράφια ... με παιδιά να παίζουν και να γελάνε στον πράσινο κάμπο ... με κοπελιές να υφαίνουν με τον αργαλειό ... με έρωτες και φιλιά δίπλα στα χωράφια ... με τους πλανόδιους μουσικούς και τα μπουλούκια με τους θεατρίνους να διασχίζουν τον κάμπο και να δίνουν παραστάσεις από χωριό σε χωριό ... Βασικός υπεύθυνος για όλες αυτές της όμορφες, γεμάτη ελληνικότητα, εικόνες είναι ο μεγάλος μας στιχουργός Κώστας Βίρβος, ο οποίος με τον πλέον άμεσο τρόπο τις μεταφέρει στους στίχους του. Από κει και πέρα ... οι μουσικές του επίσης πολύ σπουδαίου Γιάννη Μαρκόπουλου αποτελούν το πλέον κατάλληλο όχημα για να ταξιδέψουν όλες αυτές οι εικόνες στην ψυχή μας. Οι βασικές επιρροές του συνθέτη σε αυτό το δίσκο προέρχονται από το παραδοσιακό  τραγούδι του τόπου μας [ιδίως το ηπειρώτικο και το κρητικό τραγούδι], αλλά και από τη ρεμπέτικη μουσική. Έτσι, οι δύο δίσκοι είναι γεμάτοι με τσάμικα, χασάπικα, ζεϊμπέκικα κλπ, όλα, όμως, δοσμένα με τη φρέσκια ματιά του συνθέτη! Με άλλες λέξεις, το παραδοσιακό και το ρεμπέτικο μέλος αποκτούν σε αυτόν το δίσκο "άλλη διάσταση", εξελίσσονται, πλην, όμως, οι ρίζες τους παραμένουν ίδιες [κι αυτή ακριβώς είναι η ικανότητα του Γιάννη Μαρκόπουλου : να συμβάλλει στην εξέλιξη της παραδοσιακής μας μουσικής, σεβόμενος, όμως, πλήρως τις ρίζες της].

"Οδηγοί" του μουσικού και στιχουργικού οχήματος το Θεσσαλικού Κύκλου : Α) Ο ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς, που φιλοτέχνησε ένα καταπληκτικό υνί για τις ανάγκες του εξωφύλλου, προδιαθέτοντάς μας για το τι θα ακούουμε [προσέξτε τους συνδυασμούς χρωμάτων του έργου]. Β) Οι άξιοι τραγουδιστές, τους οποίους κάλεσε ο συνθέτης για τις ανάγκες του έργου. Η Βίκυ Μοσχολιού [R.i.p.], για την οποία μάλλον δεν χρειάζονται ιδιαίτερες συστάσεις. Ο Λάκης Χαλκιάς, με τη στιβαρή - αντρίκεια φωνή του, γεμάτη με "βυζαντινοπρέπεια". Ο Χαρλάμπος Γαργανουράκης, με τη φωνή του γεμάτη με χρώματα της Κρήτης. Η πρωτοεμφανιζόμενη, τότε, Λιζέτα Νικολάου, με τη μεστή και καθαρή φωνή της [αυτή η κοπέλα γιατί δεν έκανε μεγάλη καριέρα σαν τραγουδίστρια ?]. Και τέλος ... η έκπληξη : Παύλος Σιδηρόπουλος, τον οποίο ο δαιμόνιος Μαρκόπουλος τον ανακάλυψε να τραγουδά σε ροκ συγκροτήματα [βλ. Δάμων και Φιντίας] και του εμπιστεύθηκε τα θυμοσοφικά μέρη του δίσκου. Γ) Οι μουσικοί. Πραγματικά, σε αυτόν το δίσκο συμπράττει η αφρόμρεμα των μουσικών του ελληνικού τραγουδιού. Ανδρέας Ροδουσάκης στο κοντραμπάσο, Αριστείδης Μόσχος στο σαντούρι, Παντελής Δεσποτίδης στο βιολί, Βασίλης Τενίδης στην κιθάρα, Γιάννης Ζουγανέλης [R.i.p.] στην τούμπα, Κώστας Καριώτης στην τρομπέτα, Γιώργος Λαβράνος στα κρουστά και καμπόσοι άλλοι !!!

Ας πάρουμε, όμως, τους δύο δίσκους, που αποτελούν το Θεσσαλικό Κύκλο, με τη σειρά :

ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΣΚΟΣ:

Με το που βάζεις να ακούσεις την πρώτη του πλευρά ... ιδού η έκπληξη : Η φωνή του Βασίλη Τσιτσάνη προλογίζει το δίσκο! Συγκεκριμένα, ο Τσιτσάνης απαγγέλει "είμαστε αλάνια, διαλεκτά παιδιά μέσα στην πιάτσα" και, κατόπιν, εύχεται ο δίσκος "να έχει την επιτυχία που του πρέπει". Και μετά τη φωνή του Τσιτσάνη δίνει το σύνθημα η τρομπέτα και ... αμέσως εμφανίζεται ο Παύλος Σιδηρόπουλος ως τελάλης να καλεί τα πλήθη : "Ακούυυυυστε τα μαντάτα, ακούυυυυυστε χωριανοί, εκλέεεεεψαν το γαϊδούρι, του Μήηηητρου απ' το παχνί" !!! Αλλά το βασικότερο που αναγγέλλει ο τελάλης είναι ότι θα έρθει μια κομπανία στο χωριό για να "τραγουδήσει τα μαύρα βάσανά μας και τις μικροχαρές". Όμως ... προσοχή, επειδή υπάρχει κίνδυνος "να έρθουν οι κεχαγιάδες να σπάσουν τα νταούλια και τα άλλα μουσικά όργανα" !!! Μετά τον Τελάλη ακολουθεί μια πολύ όμορφη ορχηστρική διασκευή του τραγουδιού Ροζαμούντα. Άλλα τραγούιδια που ξεχωρίζουν από τον πρώτο δίσκο είναι : "Ο Αρκουδιάρης", χασάπικο, που το τραγουδάει καταπληκτικά η Βίκυ Μοσχολιού. "Ήρθε στο χωριό ο αρκουδιάρης, ένας γύφτος μαύρος ξεδοντιάρης / λεύτερη κι ανέμελη η ψυχή του, πέρα ως πέρα οι κάμποι είναι δικοί του". Και ... τι θα τραγουδήσει στους χωρικούς ο αρκουδιάρης ? Μα ... "πώς καθρεφτίζονται τα όμορφα κορίτσα, και ο τσοπάνος πώς  κρατάει την αγκλίτσα / οι αφεντάδες πώς χτυπούν το κομπολόι και πώς κουρντίζουν το χρυσό τους το ρολόι". Επίσης "Το Τηλέφωνο", την ερμηνεία του οποίου μοιράζονται ο Σιδηρόπουλος με τη Λιζέτα Νικολάου. Αυτό το ... μαραφέτι [μαζί με τα σύρματα και τις κολώνες] μόλις έκανε την εμφάνισή του στο χωριό, κάνοντας τους χωρικούς να το κοιτάζουν με απορία : "Ανάποδα φλυτζάνια στις κολώνες, που παν και κοτσυλάν οι χελιδόνες / σύρμα πάνω, σύρμα κάτω και στα Φάρσαλα μαντάτο". Αλλά και η Βασίλω, με τη φωνή του Παύλου και τα πνευστά {τούμπα και τρομπέτα] να στήνουν ένα "διονυσιακό πανηγύρι" : "Όπου γάμος και χαρά, η Βασίλω πρώτη / περιδρόμιαζε γερά κι έφτιαχνε συκώτι". Κι όμως ... σε κάποια "κοινωνική εκδήλωση" την ξυλοφορτώσανε. Γιατί ?? Μα επειδή ... "στην κηδεία ένα πρωί της κυρα - Θανάσας, η Βασίλω είχε πει άει και στα δικά σας" !!! Το αγαπημένο μου τραγούδι, όμως, από τον "πρώτο δίσκο" είναι ο "Πάτερ Γυμνάσιος", το οποίο τραγουδά ο ίδιος ο Μαρκόπουλος παίζοντας πιάνο, συνοδευόμενος από το σαντούρι του Αριστείδη Μόσχου. Το τραγούδι αυτό μιλάει για έναν "μπαγαπόντη" καλόγερο που πούλαγε έμπλαστρα, βότανα κλπ στους χωρικούς [και μάλιστα ... ακριβά] : "Ο πάτερ Γυμνάσιος, καλόγερος άξιος και βότανα πούλαγε σ' αυτές που 'ταν στείρες / μονάχα που στοίχιζαν δυο κίτρινες λίρες". Και το ρεφρέν : "Έμπλαστρα πάρτε από μένα, ευλογημένα και φτηνά / ένα κοτόπουλο το ένα, ή φρέσκα αυγά σημερινά / μα επειδής εγώ νηστεύω τα θέλω ... σαρακοστιανά" !!!! Και για το τέλος ... άφησα το καλύτερο τραγούδι του δίσκου και, κατά τη γνώμη μου, ένα από τα καλύτερα ελληνικά τραγούδια που γραφτήκανε ποτέ : Το παζάρι, με την υπέροχη φωνή της Λιζέτας Νικολάου. Αυτό που σε κερδίζει σε τούτο το τραγούδι είναι η ευρηματική ενορχήστρωσή του. Ο ήχος του σαντουριού "συμπλέκεται" με τον πλεόν αριστοτεχνικό τρόπο με τους ήχους της τούμπας του Ζουγανέλη και τις τρομπέτας. Επίσης, οι στίχοι του τραγουδιού είναι πολύ όμορφοι, γεμάτοι με ερωτισμό και αγάπη για τη ζωή : "Αρχινάει στα Τρίκαλα Λιάκο μ' το παζάρι, πάμε να πουλήσουμε κάνα - δυο σκουτιά / να μού πάρεις τραχηλιά, γόβες και ζουνάρι / και μια φούστα κόκκινη με χρυσά φλουριά". Και οι τελευταίοι στίχοι : "Και το βράδυ στο χωριό ύστερ' απ' το γλέντι / θα σού δώσω όσα θες χάδια και φιλιά" !!! Ω ναι, η ζωή είναι πολύ όμορφη, ακόμη κι αν ζεις σε κάποιο μικρό χωριό, ακόμη κι αν τα χωράφια αλλά και τη ζωή σου τη διαφεντεύουν τσιφλικάδες. Οι όμορφες στιγμές πάντα υπάρχουν και περιμένουν να τις ζήσουμε ...

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΔΙΣΚΟΣ :

Από το δεύτερο δίσκο του Θεσσαλικού Κύκλου ξεχωρίζουν δύο ορχηστρικά κομμάτια, ένα στην κάθε πλευρά του, ήτοι : α/ Χορός καπετανέικος στην πρώτη πλευρά, όπου η τούμπα του Ζουγανέλη παίζει με εξαίσιο τρόπο τη μελωδία. Κι από πίσω ... το μπαγλαμαδάκι του Τώνη Άγα προσθέτει τις απαραίτητες "πινελιές" [κι αν αναρωτιέστε ... όχι, δεν έχουμε καμία συγγένεια, απλή συνωνυμία, αν και καταγόμαστε από γειτονικά νησιά των Κυκλάδων]. β/ Νύχτα στον κάμπο, όπου ξεχωρίζει το απαλό παίξιμο μιας κλασικής κιθάρας. Πραγματικά, το πλέον κατάλληλο κομμάτι για νυχτερινές ακροάσεις. Περαιτέρω, ξεχωρίζει "Το Γράμμα", όπου "συνομιλούν" ο υιός [Σιδηρόπουλος], ο οποίος έγινε δεκανέας στο στρατό, και ο πατέρας [Χαλκιάς]. Ο υιός εξηγεί στον μπαμπά του "δεκανέας έγινα πατέρα τρεις φανταρ'ς σού εξουσιάζω εγώ" κι ο πατέρας όλο καμάρι απαντά "μπράβο παιδί μου παλικάρι, στείλ' τους φαντάρους στο χωριό μας / να μάς οργώσουν το χουράφι, μπας κι αυγατίσουμε το βιος μας" !!! Το πλέον αγαπημένο μου τραγούδι, όμως, είναι το "Στα χειμωνιάτικα νυχτέρια", που ερμηνεύει η Λιζέτα Νικολάου. Αυτό το τραγούδι μας μεταφέρει "στο χαγιάτι", όπου "οι χρυσοχέρες ετοιμάζουν τα προικιά" σκυμμένες πάνω από τον αργαλειό. "Στα λανάρια η Μαρούλα, γνέθει ρόκα η Τασούλα / κι η Ροδιά με τη σαϊτα που υφαίνει, την καρδούλα σου την έχει λαβωμένη" [κι εμένα ... το τραγούδι αυτό έχει "την καρδούλα μου λαβωμένη" εδώ και πάνω από 30 χρόνια !!!]. Η δεύτερη πλευρά του δίσκου περιέχει ... μέχρι και παραμύθι, με τίτλο "Ο Λόγος", το οποίο μάς διηγείται η Βίκυ Μοσχολιού !!! Παραμύθι "με τα όλα του", με δράκο, με παλικάρια με "χάπι εντ" ... Και ο δίσκος τελειώνει με τον καλύτερο τρόπο : "Το Άλογο", ένα "δυνατό" ζεϊμπέκικο [που εμπεριέχει νανούρισμα !!!], το οποίο τραγουδά ο Γαργανουράκης. "Μάνα με τ' άλογο που ύφαινες στον αργαλειό σου τόσα βράδυα / σεργιάνι κλέφτικο με πήγαινες μες στ' αγκαθόφραχτα λιβάδια / Και νάνι του στην αγκαλιά νανούριζες στο γιο / να δω αφέντη το ραγιά και με δικό του βιο / και νάνι του και νάνι του γλυκά στην αγκαλιά / να ονειρευτώ, να ονειρευτώ τη λευτεριά" !!! Πριν πολλά - πολλά χρόνια, όταν ήμουν 3 ετών, η μητέρα μου έβαζε να παίξει αυτό το τραγούδι για να με κοιμίσει [με αποτέλεσμα, πριν κλείσουν τα μάτια μου, αλλά και στα όνειρά μου, η ... προνηπιακή φαντασία μου να κάνει "σεργιάνι κλέφτικο" σε λιβάδια]. Και μάλλον αυτός είναι ένας από τους λόγους που η μητέρα μου εδώ και πολλά χρόνια όποτε ακούει αυτό το τραγούδι συγκινείται και σχεδόν βουρκώνει ...